Kto i ile dziedziczy - zasady dziedziczenia

Powołanie do spadku może nastąpić z ustawy (według zasad wynikających z Kodeksu cywilnego) albo z testamentu (zgodnie z wolą spadkodawcy - testatora).

Z ustawy można dziedziczyć cały spadek lub jego część. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku wystąpi wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy (w testamencie) albo gdy żadna z osób, które powołał, nie będzie chciała (np. odrzuci spadek) lub nie będzie mogła być spadkobiercą (np. zostanie uznana za niegodną dziedziczenia).

Ustawowe dziedziczenie co do części spadku, co do zasady, następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

Spadkobierca może spadek przyjąć bądź odrzucić, bądź nie składać żadnego oświadczenia woli (w obecnym stanie prawnym obowiązującym od 18 października 2015 r. uznaje się wtedy, że przyjmuje on spadek z dobrodziejstwem inwentarza).

Zasady dziedziczenia ustawowego

Krąg spadkobierców ustawowych i kolejność powoływania ich do dziedziczenia określają przepisy ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Wprawdzie dziedziczenie z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem z ustawy, to jednak najczęstszym tytułem powołania do spadku jest właśnie ustawa.

Przy dziedziczeniu ustawowym ustalenie kręgu spadkobierców ustawowych opiera się na dorozumianej woli spadkodawcy co do dziedziczenia po nim, ponieważ skoro nie pozostawił testamentu, to tym samym nie chciał zmieniać zasad dziedziczenia ustawowego.

Poniżej została przedstawiona kolejność dziedziczenia z ustawy - ze zwróceniem uwagi na sytuacje nietypowe.

Dziedziczenie przez małżonka i dzieci spadkodawcy

Spadkobiercami ustawowymi powołanymi w pierwszej kolejności do dziedziczenia są dzieci zmarłego i jego małżonek. Z ustawy dzieci zmarłego i jego małżonek dziedziczą w częściach równych. Trzeba jednak podkreślić, że udział małżonka przy dziedziczeniu ustawowym nie może być mniejszy niż jedna czwarta całości spadku. Oznacza to, że jeżeli dzieci jest więcej niż troje, to udział małżonka będzie wynosić jedną czwartą część, zaś dzieci będą dziedziczyć po równo w pozostałych trzech czwartych częściach. Jeżeli dziedziczyłby małżonek i jedno dziecko - dziedziczyliby spadek po połowie.