Środki trwałe w prawie bilansowym i podatkowym

Do końca 2002 r., zgodnie z art. 22g ust. 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 16g ust. 13 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnik ma prawo do zaliczenia wydatków poniesionych na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których cena jednostkowa nabycia nie przekracza 3500 zł, bezpośrednio w koszty uzyskania przychodów. Natomiast inne wydatki, niezależnie od ich wysokości, zawsze zwiększają wartość początkową środka trwałego, jeżeli tylko nastąpi jego ulepszenie.

Nowelizacja ustaw podatkowych wprowadza zasadę, iż środki trwałe będą tylko wówczas uznawane za ulepszone, jeśli suma wydatków poniesionych na ich ulepszenie w danym roku podatkowym będzie wyższa niż 3500 zł.

Z ustawy zostały wykreślone zasady, określone w art. 22g ust. 1-18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w art. 16g ust. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dotyczące obowiązku dokonywania korekt wartości początkowej w przypadku ustalenia przez podatnika wyższej podstawy do obliczenia odpisów amortyzacyjnych. W takiej sytuacji na podatniku ciąży obowiązek złożenia korekty deklaracji podatkowej i wpłacenia różnicy zobowiązania w podatku dochodowym wraz z należnymi odsetkami. Zaniżenie wartości początkowej środka trwałego skutkuje zaniżeniem kosztów uzyskania przychodów. Podatnik może zwrócić się do urzędu skarbowego z odpowiednim wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty.

Nowe regulacje wprowadzone do art. 16g ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz do art. 22g ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczą sytuacji, gdy od danego środka trwałego zostanie trwale odłączona jego część składowa lub peryferyjna. W takim przypadku wartość początkową tego środka zmniejsza się od miesiąca następującego po odłączeniu o wartość „netto” (nieumorzoną) części składowej lub peryferyjnej, która została trwale odłączona. Począwszy od miesiąca następnego po odłączeniu części składowej lub peryferyjnej podatnik ma obowiązek zastosować zmniejszone odpisy amortyzacyjne.

Z przepisów ustawy o rachunkowości wynika możliwość dokonywania odpisów amortyzacyjnych:

• w równych ratach co miesiąc,

• raz na kwartał,

• jednorazowo na koniec roku podatkowego.

Obliczona suma odpisów amortyzacyjnych dokonanych w pierwszym roku podatkowym, w którym składniki majątku zostały wprowadzone do ewidencji, nie może jednak przekroczyć wartości odpisów przypadających za okres od wprowadzenia środka do ewidencji do końca tego roku podatkowego.

Zgodnie z brzmieniem art. 22i ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 16i ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnicy mogą podwyższać podane w Wykazie stawki dla maszyn i urządzeń zaliczonych do grupy 4-6 i 8 KŚT (poddanych szybkiemu postępowi technicznemu), przy zastosowaniu współczynników nie wyższych niż 2,0. Podwyższenia stawek podstawowych lub ich obniżenia można dokonać począwszy od pierwszego miesiąca następnego roku podatkowego.

Nowelizacja tego przepisu umożliwia bowiem podwyższenie bądź obniżenie odpisów amortyzacyjnych począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji. Ustawodawca wprowadził również możliwość zmniejszenia stawek amortyzacyjnych z Wykazu w dowolnej wysokości (poprzednio do 50%).

W artykułach 22j ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz 16j ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych określone zostało stosowanie indywidualnych stawek amortyzacji dla określonych grup środków trwałych. Nowe uregulowania w tym zakresie określają, że 3-letni okres amortyzacji dotyczy tylko:

• budynków wymienionych w rodzajach 103 („Budynki handlowo-usługowe”) i 109 („Inne budynki niemieszkalne”) KŚT, które są trwale związane z gruntem,

• kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m³,

• domków kempingowych,

• budynków zastępczych.

Dla innych budynków okres amortyzacji będzie wynosił 10 lat. Zgodnie z treścią nowelizacji ustawy, „stare” zasady ustalania indywidualnych stawek amortyzacyjnych zostaną utrzymane w stosunku do budynków wprowadzonych do ewidencji środków trwałych do 31 grudnia 2002 r.

Począwszy od 2003 r. podatnik ma możliwość ustalenia indywidualnej stawki amortyzacyjnej do samochodów osobowych, jeśli ustawa uznaje je za ulepszone.

Nowelizacja ustawy wprowadza możliwość zastosowania preferencyjnej metody amortyzacji. Nowe przepisy dotyczą „fabrycznie nowych” środków trwałych zaliczonych do grup 3-6 KŚT i obowiązują od 5 września 2002 r.

Nowa metoda amortyzacji polega na tym, że podatnik może dokonywać odpisów amortyzacyjnych w pierwszym roku podatkowym, w którym określone środki zostały wprowadzone do ewidencji, w wysokości 30% ich wartości początkowej. Jeżeli wysokość tak ustalonych odpisów byłaby niższa od odpisów obliczonych zgodnie z art. 16k ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wówczas podatnicy mogą dokonywać odpisów przy zastosowaniu stawki z Wykazu stawek amortyzacyjnych podwyższonej o współczynnik nie wyższy niż 3,0. Odpisy mogą być dokonane jednorazowo albo w równych ratach co miesiąc, ewentualnie co kwartał.