Data publikacji: 2002-08-13
Arbitraż czy sąd gospodarczy
Postępowanie arbitrażowe jest alternatywnym wobec postępowania sądowego sposobem rozwiązywania sporów. Ma zastosowanie zarówno w międzynarodowym obrocie gospodarczym, jak również w sprawach cywilnych pomiędzy podmiotami krajowymi. Wyjątkiem od zasady, że wymiar sprawiedliwości należy do sądów oraz w pewnym zakresie do pozostałych organów państwowych, jest instytucja sądownictwa polubownego (arbitrażowego). Jego istota polega na tym, że strony stosunku cywilnoprawnego zawierają między sobą umowę (tzw. układ na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny, klauzulę arbitrażową), że spór istniejący między nimi lub mogący w przyszłości powstać z określonego w umowie stosunku prawnego będzie rozstrzygnięty przez sąd ustanowiony przez strony w umowie. Sąd polubowny z woli stron zastępuje sąd państwowy i spełnia jego funkcje w zakresie rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy.
Krzysztof Glibowski
Stan prawny na 9 sierpnia 2002 r.
W prawie polskim poddanie sprawy rozstrzygnięciu sądu polubownego jest możliwe wtedy, gdy sprawa ma charakter cywilny i należy do drogi sądowej (z ograniczeniami wynikającymi z art. 697 § 1 k.p.c. oraz art. 1105 § 2 k.p.c.). Jednak sprawa może zostać rozpoznana przez sąd państwowy mimo istnienia zapisu na sąd polubowny, jeżeli powód wniesie ją do sądu, a pozwany nie zgłosi zarzutu poddania sprawy sądowi polubownemu. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie - postępowanie przed sądem polubownym jest jednoinstancyjne. Sądy polubowne działają jednak pod kontrolą sądów państwowych, która przejawia się w postępowaniu w sprawie uznania i wykonania wyroku (orzeczenia) sądu arbitrażowego (art. 711 § 2 k.p.c.). Procedurze stwierdzenia wykonalności podlegają także orzeczenia sądów polubownych wydanych za granicą, jeśli umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, nie stanowi inaczej (art. 1096 w zw. z art. 1150 § 2 k.p.c.).
Kodeks postępowania cywilnego zawiera w księdze III przepisy dotyczące postępowania przed sądem polubownym. Mają one zastosowanie zarówno do sądu polubownego powołanego do rozstrzygnięcia określonej sprawy, jak i do stałego sądu polubownego (art. 695 k.p.c.).
