Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w 2002 roku

Odrębne zagadnienie, warte dłuższego zainteresowania, stanowi amortyzacja bilansowa wartości niematerialnych i prawnych, a więc amortyzacja dokonywana zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. nr 121, poz. 591 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2001 r. nr 111, poz. 1195). W stosunku do stanu prawnego obowiązującego do końca 2001 r. w obszarze tym zaszły obecnie dość istotne zmiany, związane z wejściem w życie po ponadrocznym vacatio legis przepisów obszernej nowelizacji ustawy o rachunkowości z listopada 2000 r. (zob. ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości; Dz.U. nr 113, poz. 1186).

W pierwszej kolejności uwagę należy zwrócić na zmianę przyjętej w prawie bilansowym definicji wartości niematerialnych i prawnych. Obowiązująca obecnie definicja (zob. art. 3 ust. 1 pkt 14 znowelizowanej ustawy o rachunkowości) przewiduje, że przez pojęcie wartości niematerialnych i prawnych należy rozumieć nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. Z tym jednak zastrzeżeniem, że definicja ta nie obejmuje inwestycji, które zdefiniowane są obecnie w art. 3 ust. 1 pkt 17 znowelizowanej ustawy o rachunkowości. Przepis ten przewiduje, że inwestycje to aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty. Jeśli zatem określone wartości niematerialne i prawne (np. majątkowe prawa autorskie) zostały nabyte nie w celu użytkowania ich przez nabywcę, ale po to, by nabywca ten mógł na nich w jakikolwiek sposób zarobić (np. korzystnie je odprzedając), nie będą one zaliczane do posiadanych przez jednostkę wartości niematerialnych i prawnych, ale do inwestycji. Tak też powinny być ujęte w ewidencji bilansowej jednostki.