Rozrachunki i roszczenia w świetle nowej ustawy o rachunkowości

Rozrachunki w znaczeniu rachunkowości obejmują wszelkie należności i zobowiązania danej jednostki wynikające z realizacji zawartych umów różnego rodzaju, np. umowy kupna-sprzedaży, oraz z innych tytułów, w tym z tytułu świadczeń publicznoprawnych. Z kolei należność wyraża uprawnienie jednostki jako wierzyciela do pobrania określonej kwoty, w określonym czasie za wykonane przez nią świadczenia z tytułu usług bądź dostaw towarów, które należy się jej z mocy prawa, czyli należności są to środki pieniężne, niewyegzekwowane przez jednostkę na określony moment. Zobowiązanie natomiast wyraża obowiązek jednostki jako dłużnika do zapłaty wierzycielowi określonej kwoty w określonym czasie za wykonane na jej rzecz świadczenia albo określa zobowiązanie z tytułu świadczeń o charakterze publicznoprawnym. Dłużnik jest zobowiązany z mocy prawa do uregulowania swoich zobowiązań wobec wierzyciela. Nieuregulowane na określony moment zobowiązania stanowią składnik pasywów w bilansie jako kapitał finansujący aktywa w jednostce dłużnika. Definicje tych pojęć zawiera znowelizowana ustawa o rachunkowości. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 12 tej ustawy, aktywa jednostki, a więc także należności będące ich składnikiem, to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Natomiast zobowiązania - zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 20 i 21 ustawy - są to wynikające z przeszłych zdarzeń obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki, a także rezerwy na przyszłe zobowiązania oraz bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów.