Umowy sprzedaży i dostawy towarów w obrocie gospodarczym

Rękojmia i gwarancja są uregulowanymi przez przepisy prawa systemami odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania przez sprzedawcę. Przepisy określają m.in., jakie rodzaje nienależytego wykonania umożliwiają ich zastosowanie. Chodzi tu przede wszystkim o różne postacie świadczenia przedmiotu nienależytej jakości, czyli z wadami.

Rękojmia odnosi się do sprzedaży rzeczy (zarówno fabrycznie nowych, jak i używanych), energii oraz praw (art. 555 k.c.). Z kolei gwarancja stosowana jest przy sprzedaży rzeczy i to tylko niektórych. Chodzi tu o rzeczy, których techniczna budowa decyduje o tym, że ani nie jest możliwe pełne i dokładne zbadanie ich niewadliwości w momencie odbioru, ani też pozytywny wynik badania ich jakości przy odbiorze nie jest miarodajny dla prognozy ich prawidłowego funkcjonowania w przyszłości.

Rękojmia jest systemem odpowiedzialności za wady sprzedanego przedmiotu, w którym dłużnikiem jest zawsze sprzedawca. Z kolei w przypadku gwarancji odpowiedzialny może być nie tylko sprzedawca, ale również osoba trzecia. Gwarancja powstaje bowiem przez wręczenie kupującemu przez sprzedawcę dokumentu gwarancyjnego, którego wystawcą wcale nie musi być tenże sprzedawca, ale inny podmiot (na przykład producent).

Rękojmia i gwarancja zostały ukształtowane jako samodzielne instytucje prawne, odrębne względem siebie systemy odpowiedzialności. Ponieważ obydwie instytucje dotyczą tej samej postaci nienależytego wykonania zobowiązania przez sprzedawcę, tj. świadczenia przez niego wadliwego przedmiotu, a przedmioty i wady, których dotyczy gwarancja, są również objęte rękojmią, w sytuacji gdy kupującemu przysługują uprawnienia z tytułu gwarancji, przysługują mu równocześnie uprawnienia z tytułu rękojmi.

W odniesieniu do rękojmi przepisy prawa nie wymagają dla powstania zobowiązania żadnych dodatkowych czynności sprzedawcy ani kupującego. Samo zawarcie umowy sprzedaży powoduje automatycznie powstanie stosunku zobowiązaniowego rękojmi. Stosunek ten więc powstaje z mocy prawa z chwilą zawarcia umowy sprzedaży, z tym że może on być umownie modyfikowany. A zatem źródłem odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest ustawa.