Opodatkowanie przychodów ze źródeł nieujawnionych

Zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu nieujawnionych źródeł przychodów powstaje na skutek doręczenia decyzji ustalającej. Aby organ podatkowy mógł wydać decyzję podatkową, musi przeprowadzić postępowanie podatkowe, którego finałem będzie decyzja. Wszczęcie postępowania podatkowego oznacza jednak uruchomienie pewnej procedury, która bez względu na wynik tego postępowania musi być zakończona decyzją. Jeżeli postępowanie wykaże, że podatnik osiągnął dochody niezgłoszone do opodatkowania - wówczas będzie to decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowe z nieujawnionych źródeł. Jeżeli natomiast w wyniku przeprowadzonego postępowania okaże się, że wszystkie dochody podatnika zostały pokryte przychodami opodatkowanymi lub wolnymi od podatku dochodowego - wówczas organ prowadzący postępowanie musi wydać decyzję umarzającą postępowanie w danej sprawie. W każdym jednak przypadku decyzja jest aktem kończącym postępowanie i rozstrzygającym sprawę co do istoty. Organy podatkowe bronią się jednak przed wydawaniem decyzji umarzających postępowanie, dlatego też przed wszczęciem postępowania podatkowego w sprawie ustalenia nieujawnionych źródeł przychodów korzystają z innych procedur uregulowanych w Ordynacji podatkowej. Chodzi tu o czynności sprawdzające i kontrolę podatkową.

Z reguły pierwszą fazą postępowania przed organami podatkowymi są tzw. czynności sprawdzające, które nazywane są także wstępną kontrolą o charakterze formalnym. Celem czynności sprawdzających jest m.in. ustalenie stanu faktycznego na podstawie przedstawionych dokumentów. Na tym etapie postępowania urząd skarbowy może - w ramach czynności sprawdzających - wezwać podatnika do okazania dokumentów potwierdzających poniesione wydatki lub osiągnięte przychody. Sprawdzenie informacji zawartych w dokumentach podatkowych ma na celu wyjaśnienie wątpliwości i, ewentualnie, umożliwienie podatnikowi skorygowania deklaracji, np. w sytuacji gdy przychody podatnika wykazane w złożonym zeznaniu podatkowym zostały zaniżone. Takie stanowisko zajął NSA w wyroku z 12 września 1996 r. (SA/Ka 1604/95). Wyrok ten, z uwagi na podobne uregulowania, zachowuje swoją aktualność także w obecnym, zmienionym stanie prawnym.