Ujemna wartość firmy - ujęcie bilansowe i podatkowe

Istota wartości firmy sprowadza się do różnicy między wartością aktywów przedsiębiorstwa a jego wartością ekonomiczną, rozumianą jako zdolność do pomnażania przez nie dochodów. Przepisy prawne nie zezwalają jednak jednostce wykazywać wśród swoich aktywów wykreowanej przez siebie wartości firmy. Nie stanowi ona bowiem zasobu możliwego do wiarygodnego zidentyfikowania, kontrolowanego przez jednostkę. Wartość firmy może pojawić się dopiero wówczas, gdy dana jednostka nabywa przedsiębiorstwo (lub jego zorganizowaną część).

Tak rozumiana wartość firmy znalazła odbicie w przepisach ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.). Zgodnie z tym aktem prawnym wartość firmy to różnica między ceną przejęcia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto (art. 44 b ust. 6). Jak widać, w definicji zakłada się, że różnica ta jest dodatnia, w związku z czym określana jest mianem dodatniej wartości firmy. Jeżeli jednak cena przejęcia jest niższa od jej wartości aktywów netto, wycenionych według wartości godziwej, mamy do czynienia z ujemną wartością firmy (art. 44 b ust. 11 ustawy o rachunkowości)¹.

Sposób wyceny i rozliczania ujemnej wartości firmy istotny jest nie tylko ze względów sprawozdawczych, ale również ze względów podatkowych. Przepisy prawa bilansowego i prawa podatkowego odnoszące się do tej kwestii nie są ze sobą uzgodnione, co wywołuje określone konsekwencje. Omówieniu tych przepisów i rezultatów ich zastosowania poświęcone jest niniejsze opracowanie.

W myśl art. 44b ust. 11 i 12 ustawy o rachunkowości ujemna wartość firmy rozliczana jest na pozostałe przychody operacyjne według następujących zasad:

• tę część ujemnej wartości firmy, w jakiej odnosi się ona do oczekiwanych do poniesienia w przyszłości, wiarygodnie oszacowanych strat i kosztów, które uwzględniono w planie przejęcia jednostki przejmującej - ujmuje się jako pozostałe przychody operacyjne w okresach poniesienia tych strat i kosztów;