Prace rozwojowe ograniczają podział wyniku finansowego

Pracuję w biurze rachunkowym. Od niedawna prowadzę księgi nowego klienta – spółki kapitałowej. Jest to firma prowadząca prace badawczo-rozwojowe. Obecnie poproszono nas o wskazanie optymalnego sposobu rozliczenia wyniku finansowego. Klienta interesuje wypłata dywidendy, ale słyszał o ograniczeniach w podmiotach prowadzących działalność innowacyjną. Na co należy tu zwrócić uwagę, aby klientowi doradzić prawidłowe rozliczenie wyniku? Czy wypłata dywidendy w spółce prowadzącej na znaczną skalę prace rozwojowe jest zawsze możliwa?

Już od kilku lat, a dokładnie od 2016 r., przepisy prawa handlowego ograniczają możliwość wypłaty dywidendy na rzecz właścicieli jednostki i uzależniają to od tego, czy są w pełni odpisane w koszty nakłady na prace rozwojowe, które zostały wcześniej aktywowane. Warto zapoznać się z art. 191 par. 4 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) dla spółek z o.o. i z art. 347 par. 4 k.s.h. dla spółek akcyjnych oraz, w konsekwencji – analogicznie dla spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych. Zgodnie z tymi przepisami, w przypadku gdy koszty prac rozwojowych zakwalifikowanych jako aktywa spółki nie zostały całkowicie odpisane, nie można dokonać podziału zysku odpowiadającego równowartości kwoty nieodpisanych kosztów prac rozwojowych, chyba że kwota kapitałów rezerwowych i zapasowych dostępnych do podziału oraz zysków z lat ubiegłych jest co najmniej równa kwocie kosztów nieodpisanych.

Kłopotliwe kwestie

Ta zasada została wprowadzona ustawą z 23 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw jako implementacja art. 12 ust. 11 akapit 3 dyrektywy 2013/34/UE z 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG. Ta zasada pozornie wydaje się prostą regulacją. W celu m.in. zabezpieczenia stabilności finansowania działalności spółek wprowadzono ograniczenie polegające na tym, że kapitały zapasowe oraz rezerwowe dostępne do podziału, a także zyski z lat ubiegłych, muszą być w wysokości co najmniej równej kwocie kosztów nieodpisanych. Jeśli nie ‒ to należy część zysku netto zachować w jednostce. Pojawia się jednak pytanie, o jakie koszty nieodpisane chodzi. Przepisy k.s.h. wskazują na wartość kosztów prac rozwojowych, ale nie precyzują, czy są to w ogóle koszty prac rozwojowych, czy tylko koszty prac rozwojowych zakwalifikowanych jako wartości niematerialne i prawne w aktywach bilansu. Nie definiują również, jakiego rodzaju i ponoszone na jakie cele nakłady są traktowane jak koszty prac rozwojowych.