Jak obywatele mogą przypilnować, aby głosowanie przebiegało uczciwie

Praca komisji obwodowych może być obserwowana oraz rejestrowana przez mężów zaufania i obserwatorów społecznych. Od kilku lat kolejne nowelizacje ustawy z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (dalej: k.w.) poszerzają zakres uprawnień mężów zaufania. Ostatnia zmiana k.w. z 23 stycznia 2023 r. (dalej: nowelizacja) przyznała im dietę i zwolnienie z pracy na czas wykonywania zadań. Z kolei regulacje dotyczące obserwatorów społecznych wprowadzono do k.w. dopiero w 2018 r. Przedstawiamy zatem procedurę zgłaszania tych osób oraz ich aktualne uprawnienia i zadania.

Regulacje prawne nie określają terminu, w jakim należy wyznaczyć mężów zaufania, jak również obserwatorów społecznych. Oznacza to, że pełnomocnicy komitetów wyborczych oraz stowarzyszenia i fundacje nie muszą wcześniej nikomu zgłaszać zamiaru wyznaczenia do danej komisji odpowiednio męża zaufania lub obserwatora społecznego ani też rejestrować tych zgłoszeń. Można ich zatem desygnować do komisji nawet w dniu głosowania, czyli w najbliższych wyborach samorządowych nawet 7 kwietnia 2024 r.

mężowie zaufania

To inaczej osoby obdarzone zaufaniem kandydatów i ich komitetu wyborczego. Są ich przedstawicielami, reprezentującymi ich interesy w czasie głosowania i ustalania jego wyników w obwodzie głosowania.

Pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upoważniona ma prawo wyznaczyć po jednym mężu zaufania do terytorialnych komisji wyborczych oraz do obwodowych komisji wyborczych. Przy czym jeżeli komitet wyborczy nie zarejestrował kandydatów lub list kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych, to reprezentujących go mężów zaufania może wyznaczyć tylko do obwodowych komisji wyborczych na obszarze tego okręgu, w którym komitet ten zarejestrował kandydata lub listę kandydatów (art. 103a par. 1 k.w.). Ponadto pełnomocnik wyborczy każdego komitetu wyborczego lub osoba przez niego upoważniona może ustalić jednego męża zaufania przy Państwowej Komisji Wyborczej (art. 103a par. 2 k.w.). Chociaż nie wynika to jednoznacznie z przepisów k.w., przyjmuje się, że mężowie zaufania mogą obserwować także pracę komisarzy wyborczych, gdyż są oni pełnomocnikami PKW (art. 166 par. 1 k.w.)