Urlopy i zwolnienia od pracy po zmianach

Przepisy pozwalają pracownikom na wiele nieobecności

Ubiegły rok przyniósł wiele zmian w ustawie z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; dalej: k.p.). Znaczne modyfikacje wprowadziła implementująca przepisy europejskie tzw. nowelizacja work-life balance, czyli ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy ‒ Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 641). Zrewolucjonizowała ona zasady korzystania z urlopu rodzicielskiego, wprowadziła dla pracowników dwa nowe uprawnienia – urlop opiekuńczy oraz zwolnienie od pracy z powodu pilnych spraw rodzinnych, a także zmodyfikowała zasady korzystania z urlopu ojcowskiego. Trzeba również wspomnieć o wprowadzonym innymi przepisami rozszerzeniu prawa do urlopów związanych z rodzicielstwem dla pracowników przysposabiających dzieci.

Odpowiednie zmiany musiały zatem zostać także wprowadzone w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780; dalej: ustawa zasiłkowa).

Nowelizacja work-life balance wymusiła również odpowiednie zmiany w przepisach wykonawczych i w związku z tym minister rodziny i polityki społecznej wydał 8 maja 2023 r. rozporządzenie w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. poz. 937; dalej: rozporządzenie z 8 maja 2023 r.).

Nowe przepisy, mimo że obowiązują już kilka miesięcy, nadal wywołują u pracodawców wątpliwości. W niniejszym poradniku przedstawiamy całościowy przegląd urlopów i zwolnień od pracy przysługujących pracownikom ‒ nie tylko tych na nowych zasadach, lecz także tych, co do których przepisy się nie zmieniły.

urlop macierzyński

Zasady dotyczące urlopu macierzyńskiego nie zostały zmienione w ramach nowelizacji work-life balance.

Urlop macierzyński z tytułu urodzenia dziecka przysługuje pracownicy z mocy prawa. Pracownica nie może się go zrzec ani go skrócić (z wyjątkiem pewnych wyjątkowych sytuacji, o których będzie mowa niżej), więc wszelkie porozumienia w tej sprawie z pracodawcą są z mocy prawa nieważne.