14 porad, jak i kiedy wypłacać trzynastki dla nauczycieli

Nauczyciele, tak jak i inni pracownicy sfery budżetowej, są uprawnieni do dodatkowego wynagrodzenia rocznego zwanego potocznie trzynastką. Świadczenie to w pełnej wysokości przysługuje po przepracowaniu w danej placówce całego roku kalendarzowego. W kwocie proporcjonalnej do czasu pracy należy się nauczycielowi, pod warunkiem że ten okres będzie wynosił co najmniej pół roku. Nowo zatrudnieni tego wymogu nie byliby w stanie spełnić, bo początek roku szkolnego ma miejsce cztery miesiące przed końcem danego roku kalendarzowego. Ustawodawca przewidział jednak specjalny przywilej dla tej grupy zatrudnionych. Otóż zwolnieni są oni z zasady co najmniej półrocznej pracy. Nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem w trakcie roku kalendarzowego musi być zgodne z organizacją pracy szkoły. To ostatnie pojęcie nie zostało niestety zdefiniowane w żadnej ustawie, przez co powstaje dużo wątpliwości. Kłopot jest także ze zdefiniowaniem terminu „efektywne przepracowanie”. Poniższe porady odpowiadają na te i wiele innych wątpliwości.

1. Nauczyciel jest honorowym dawcą krwi. W 2023 r. był nieobecny w pracy przez sześć dni roboczych. Przedłożył zaświadczenia z regionalnego centrum krwiodawstwa i krwio lecznictwa. Czy za tę nieobecność płatną i usprawiedliwioną należy się dodatkowe wynagrodzenie roczne za rok 2023?

Za wskazane dni nieobecności w pracy nauczyciel nie nabywa prawa do trzynastki. Nauczycielom przysługuje to świadczenie na zasadach określonych przepisami ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek strefy budżetowej (dalej: u.d.w.r.), poprzez odesłanie zawarte w art. 48 Karty nauczyciela (dalej: KN). Co do zasady warunkiem nabycia prawa do trzynastki w pełnej wysokości jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego (art. 2 ust. 1 u.d.w.r.). Jeśli zaś pracownik nie przepracuje pełnego roku, to należy się mu trzynastka w proporcjonalnej wysokości, ale uwaga: tylko wtedy, gdy przepracował w tym roku co najmniej sześć miesięcy (art. 2 ust. 2 u.d.w.r.), liczonych jako 180 dni (art. 114 kodeksu cywilnego). Należy jednak pamiętać, że na gruncie orzecznictwa Sądu Najwyższego chodzi o okres faktycznie przepracowany, a nie pozostawanie w zatrudnieniu (uchwała SN z 7 lipca 2011 r., sygn. akt III PZP 3/11). Na równi z okresem przepracowanym jest traktowany urlop wypoczynkowy, którego pracodawca ma obowiązek udzielić, a pracownik nie może się go zrzec. Wyjątkowo art. 2 ust. 3 u.d.w.r. wymienia przypadki, w których pracownik nie musi przepracować sześciu miesięcy, aby nabyć prawo do trzynastki. W orzecznictwie podkreśla się, że wyliczenie sytuacji, kiedy przepracowanie sześciu miesięcy warunkujących nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane, jest wyczerpujące (uchwała SN z 25 lipca 2003 r., sygn. akt III PZP 7/03). Wśród nich nie jest wymieniony okres zwolnienia od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. Z powyższych regulacji i orzecznictwa wynika, że do okresu uprawniającego do trzynastki nie wlicza się nieobecności w pracy, o której mowa w par. 12 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, ponieważ nie jest to okres faktycznie przepracowany. Ponadto, jeśli nauczyciel nabędzie prawo do trzynastki za 2023 r., do jej podstawy nie zostanie wliczone wynagrodzenie za dzień nieobecności w pracy z powodu oddania krwi, wypłacone na podstawie par. 16 ww. rozporządzenia. Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.d.w.r. wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. Zgodnie z par. 6 ust. 1 w zw. z par. 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli w podstawie ekwiwalentu (a w konsekwencji również w podstawie trzynastki) nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Jest nią niewątpliwie wynagrodzenie za czas zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w celu oddania krwi.