Emerytury w pytaniach i odpowiedziach

Dyskusja o emeryturach nigdy nie gaśnie. Co chwilę ktoś odkrywa, że spada stopa zastąpienia, a wiele osób nie wypracowało nawet emerytury minimalnej. Sporym problemem dla ZUS są także emerytury groszowe, których obsługa kosztuje więcej, niż są one warte. Z jednej strony prawie wszyscy narzekają na wysokość składek, z których część emerytalna jest największa, a z drugiej - krytykują wysokość emerytur. Regularnie powracają też propozycje emerytur stażowych. Obecnie na tapecie są dwie: prezydencka oraz strony związkowej. Na razie jednak nie wydaje się, żeby toczyły się nad nimi zaawansowane prace.

Ostatni rok to także zmiany dla przyszłych lub obecnych emerytów. Po wielu latach dyskusji wreszcie poradzono sobie z tzw. emeryturami czerwcowymi, a więc emeryturami przyznawanymi w czerwcu każdego roku, które potrafiły być sporo niższe od tych przyznanych chociażby miesiąc później. Spowodowane było to specyficzną konstrukcją przepisów, która nie pozwalała na uwzględnienie przy wyliczaniu czerwcowej emerytury waloryzacji kwartalnej. Z kolei osoby, które osiągnęły wiek emerytalny, ale nie pobierają emerytury, a kontynuują pracę, mogą liczyć na zwolnienie z podatku dochodowego. Ma to zachęcić Polaków do dłuższej aktywności zawodowej, do czego zresztą polski rząd zobowiązał się w KPO.

Pojawiają się także inne pomysły na zmiany, np. waloryzacja emerytur dwa razy w roku. Przy tak rosnących cenach z pewnością byłoby to oczekiwane rozwiązanie. Zgłaszane są też postulaty o wprowadzeniu możliwości pobierania emerytur po zmarłym małżonku. Obecnie możliwe jest pobieranie renty rodzinnej w wysokości 85 proc. emerytury zmarłego męża, ale trzeba zrezygnować ze swojego świadczenia. Proponowane rozwiązanie przewiduje zachowanie własnego świadczenia i pobierania dodatku, np. 25 proc. świadczenia zmarłego męża lub żony. Na razie jednak te propozycje są jedynie w sferze postulatów i rozważań.

W dzisiejszym Poradniku przypominamy zasady dotyczące emerytur obowiązujące obecnie, z pominięciem reguł dotyczących odrębnych grup zawodowych, jak górnicy. Skupiamy się przede wszystkim na nowej emeryturze, która nie jest tak naprawdę taka nowa, bo przepisy obowiązują już od 23 lat, a najmłodsze osoby, które mogą pobierać starą emeryturę, mają 74 lata. Nie opisujemy także zasad dotyczących wypłaty 13. i 14. emerytury, bo mimo takiej obiegowej nazwy, nie są to emerytury, ale świadczenia przyznawane na podstawie przepisów szczególnych, a nie ustawy emerytalnej, tj. ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504).