Problemy z odprawami emerytalnymi

Możliwość uzyskania odprawy pieniężnej przez każdego pracownika, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę (tzw. powszechny charakter odprawy emerytalnej), gwarantuje art. 92¹ k.p. Przepis ten został wprowadzony do kodeksu pracy w wyniku nowelizacji dokonanej ustawą z 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110).

W stanie prawnym obowiązującym przed tą nowelizacją obowiązek wypłaty odprawy emerytalnej i rentowej dotyczył tylko tych pracodawców, którzy w zakładowych przepisach płacowych, regulaminach wynagrodzeń lub układach zbiorowych pracy przyznali pracownikom takie świadczenia. Na pozostałych pracodawcach nie ciążył obowiązek wypłaty odpraw emerytalnych i rentowych. Artykuł 92¹ k.p. zagwarantował więc minimalną odprawę w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia tym pracownikom, którzy do tej pory nie mieli w ogóle takiego prawa.

Odprawy przysługujące na podstawie pozakodeksowych przepisów są wypłacane na ogół w kwocie wyższej niż jednomiesięczne wynagrodzenie, np. na poziomie dwu-, trzy- czy nawet sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Odprawy mogą być również wypłacane na innych zasadach, np. ich wysokość może być uzależniona od zakładowego stażu pracy. Jednak warunkiem skuteczności tych zapisów jest to, że postanowienia układów zbiorowych pracy, porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów muszą być korzystniejsze dla pracownika niż powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy, w tym wypadku art. 92¹ (art. 9 § 2 i 3 k.p.). Wówczas mają one pierwszeństwo przed uregulowaniem zawartym w art. 92¹ k.p.

Z pozoru jasne zasady nabywania prawa do odprawy emerytalno-rentowej, określone w art. 92 k.p., w praktyce budzą jednak liczne wątpliwości. Dlatego tak ważnym źródłem wiedzy w tym zakresie pozostaje orzecznictwo Sądu Najwyższego, wydane na podstawie znowelizowanego kodeksu pracy, a także wewnątrzzakładowych przepisów płacowych, które również obecnie zachowują swoją aktualność.