Ogólne zasady w podatku od towarów i usług

Podatek od towarów i usług (VAT) jest wielofazowym podatkiem obliczanym od wartości netto. Podatek ten obciąża osobno każdą fazę obrotu towarami i usługami. Podatek od towarów i usług faktycznie obciąża z zasady tylko wartość nowo tworzoną (dodaną) w danej fazie obrotu. Istota VAT polega na jego:

1) powszechności (obejmuje wszystkie podmioty dokonujące czynności opodatkowane),

2) wielofazowości (obciąża każdą fazę obrotu z osobna),

3) potrącalności (podatek naliczony od zakupu pomniejsza podatek należny od sprzedaży),

4) przerzucalności (w cenę sprzedawanych towarów i usług, którą płaci nabywca, wliczony jest podatek należny sprzedawcy),

5) neutralności (podatek należny nie jest cenotwórczy).

Powszechność opodatkowania podatkiem od towarów i usług oznacza, iż opodatkowaniu podlega obrót bez względu na to, w jakiej sferze się odbywa, czy w sferze produkcyjnej (surowce, materiały), czy w sferze konsumpcyjnej (wyrób gotowy).

Wielofazowość oznacza obciążenie podatkiem od towarów i usług każdego rodzaju sprzedaży, we wszystkich fazach obrotu towarem lub usługą, poczynając od sprzedaży dokonywanej przez producenta, poprzez hurtownika lub pośrednika, a kończąc na detaliście. Wielofazowość podatku od towarów i usług nie oznacza kumulacji tego podatku, z uwagi na to, iż VAT jest obliczany od wartości netto towaru lub usługi (bez podatku), zaś wpłata podatku na każdym szczeblu ma charakter jedynie różnicowy (różnicy między podatkiem należnym a naliczonym). Opodatkowaniu podlega jedynie wartość dodana w każdej fazie obrotu, po odliczeniu wartości opodatkowanej już w poprzednich fazach obrotu. Wielofazowość to także opodatkowanie nietypowej sprzedaży, a mianowicie w postępowaniu upadłościowym czy egzekucyjnym.

Podatek od towarów i usług obliczany jest od wartości netto sprzedawanych towarów i usług. W kolejnych fazach obrotu obciąża wyłącznie wartość dodaną, czyli przyrost wartości towarów lub usług powstały w danej fazie produkcji lub dystrybucji towarów lub usług. Stopa obciążenia podatkowego (stawka VAT) w poszczególnych fazach obrotu, a więc u producenta, pośrednika, hurtownika, detalisty, jest niezależna od liczby faz obrotu. Podatnik za podstawę opodatkowania przyjmuje całą wartość netto sprzedawanego przez siebie towaru, i od tej wartości oblicza kwotę należnego podatku. Następnie od kwoty należnego podatku - co do zasady - potrąca (odejmuje) kwotę podatku, jaką musiał uiścić w cenie zakupionego przez siebie towaru. W wyniku dokonanego odliczenia (dotyczy to jednak wyłącznie towarów opodatkowanych we wszystkich fazach obrotu, gdyż przy sprzedaży towarów zwolnionych od podatku, a także nieobjętych tym podatkiem, nie ma zastosowania) podatnik oblicza kwotę podatku, którą jest obowiązany wpłacić do urzędu skarbowego.