Interpretacja indywidualna z dnia 6 grudnia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.165.2024.1.MM
W zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pani rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pani syna za zgodą jego żony.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowna Pani,
stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od spadków i darowizn jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
7 października 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 2 października 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pani rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pani syna za zgodą jego żony. Uzupełniła go Pani pismem z 19 listopada 2024 r. (data wpływu 19 listopada 2024 r.).
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
1. W dniu 3 kwietnia 2024 r. A. K. udzieliła swojemu mężowi J. M. K. w trybie art. 37 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zgody na ustanowienie na rzecz swojej teściowej – Ł. J. K. (Wnioskodawczyni) bezpłatnej, dożywotniej służebności mieszkania na nieruchomości położonej w (…) przy ulicy (…), dla której Sąd Rejonowy (…) prowadzi księgę wieczystą nr (…) – powyższa zgoda na czynność została złożona w formie aktu notarialnego przed notariuszem (…), prowadzącą Kancelarię Notarialną w (…) (Rep. A Nr (…)).
2. W dniu 3 kwietnia 2024 r. J. M. K. działając we własnym imieniu oraz działając jako opiekun dla całkowicie ubezwłasnowolnionej Ł. K. (stosownie do Postanowienia Sądu (…) oraz stosownie do udzielonej zgody przez żonę A. K. (opisanej w pkt 1 powyżej) ustanowił na rzecz swojej matki, Ł. K. bezpłatną, dożywotnią służebność mieszkania na nieruchomości położonej w (…), przy ulicy (…), dla której Sąd Rejonowy (…) prowadzi księgę wieczystą nr (…), a ponadto działając w imieniu Ł. K. (jako jej opiekun) wyraził zgodę na ustanowienie powyższej służebności na jej rzecz – powyższe oświadczenia zostały złożone przed notariuszem (…), prowadzącą Kancelarię Notarialną w (…) w formie aktu notarialnego (Rep. A nr (…)).
3. Roczną wartość służebności ustalono na kwotę (…) zł, wobec czego po zastosowaniu mnożnika 10, stosownie do art. 13 ustawy o podatku od spadków i darowizn, skapitalizowana wartość tej służebności wynosi kwotę (…) zł.
4. Od ustanowienia służebności opisanej w pkt 2 pobrano podatek od spadków i darowizn od ustanowienia służebności pomiędzy A. K. a Ł. K., od skapitalizowanej wartości służebności w kwocie (…) zł, stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2, art. 7, 8, 9, 14 i 15 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn – od J. K., działającego w imieniu i na rzecz Ł. K. – w kwocie (…) zł
5. Pomiędzy małżonkami A. D. K. i J. M. K. istnieje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.
Pytania
Czy J. K. działający w imieniu i na rzecz Ł. K. prawidłowo został obciążony podatkiem od spadków i darowizn od ustanowienia służebności pomiędzy A. K. a Ł. K. od skapitalizowanej wartości służebności w kwocie (…) zł, stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2, art. 7, 8, 9, 14 i 15 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn?
Czy Ł. K., w imieniu i na rzecz której działa J. K. nie powinna była zostać zwolniona w całości z obowiązku zapłaty podatku od nieodpłatnego nabycia prawa służebności mieszkania na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn?
Pani stanowisko w sprawie
Zdaniem Wnioskodawczyni, ustanowienie na jej rzecz, tj. na rzecz osoby wymienionej w zamkniętym katalogu osób określonych w art. 4a ust. 1 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, służebności mieszkania, którego wartość jest wyższa niż kwota zwolniona od podatku, przez syna pozostającego w związku małżeńskim, z obowiązującym ustrojem wspólności majątkowej małżeńskiej, jest zwolnione w całości od podatku od spadku i darowizn, jeżeli łącznie spełnione zostaną następujące warunki:
1.prawo służebności mieszkania zostanie ustanowione na podstawie umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy Wnioskodawczynią a jej synem - co w opisanym wcześniej stanie faktycznym miało miejsce;
2.żona syna wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na ustanowienie przez jej męża, a syna Wnioskodawczyni służebności mieszkania na rzecz Wnioskodawczyni.
Dla powyższego rozstrzygnięcia w ocenie Wnioskodawczyni pozostaje bez wpływu fakt, że prawo służebności zostanie ustanowione na mieszkaniu będącym majątkiem wspólnym syna Wnioskodawczyni i jego żony. Okoliczność ta wywiera jedynie skutki w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 KRiO zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzającej do obciążenia nieruchomości. W art. 37 § 4 KRiO ustawodawca wskazał, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jednakże zgodnie z § 2 przepisu ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z cytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności drugiego małżonka, w przypadku, gdy przedmiotem są środki objęte wspólnością majątkową. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi małżonek również staje się stroną umowy ustanowienia służebności mieszkania, a co za tym idzie bezzasadne było pobranie od J. K., działającego w imieniu i na rzecz Ł. K. kwoty podatku w wysokości (…) zł z tytułu ustanowienia służebności pomiędzy A. K. a Ł. K.. A. K. wyraziła bowiem jedynie zgodę na dokonanie czynności ustanowienia służebności mieszkania przez jej męża J. K., a nie była stroną tej czynności.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596):
Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Na podstawie art. 5 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn:
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.
Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:
Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1)do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2)do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3)do grupy III – innych nabywców.
Przepis art. 17a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że:
1.Podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.
2.Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika.
W myśl art. 18 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy:
Notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.
Przywołane powyżej przepisy wskazują, że ustanowienie nieodpłatnej służebności – co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek uiszczenia podatku z tego tytułu ciąży na nabywcy prawa majątkowego. Notariusz, jako płatnik, jest zobowiązany pobrać podatek od spadków i darowizn od umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności, jeżeli czynność ta zostaje dokonana w formie aktu notarialnego.
Jednakże, w myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
Zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 omawianej ustawy:
Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.
Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Pani syn ustanowił nieodpłatną, dożywotnią służebność mieszkania na Pani rzecz. Pomiędzy Pani synem i jego żoną istnieje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Ustanowienie służebności nastąpiło na podstawie umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego zawartej między Panią a synem. Żona Pani syna na czynność tę wyraziła zgodę w formie aktu notarialnego.
Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „służebności”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).
Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
W myśl art. 297 ww. Kodeksu:
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
Źródłem powstania służebności (ograniczonego prawa rzeczowego) jest co do zasady czynności prawna (umowa), stanowiąca wynik uzgodnień stron i w takim przypadku, jeżeli umowa ta jest zawierana w formie aktu notarialnego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Tak samo, takiego wymogu nie ma, gdy służebność ustanawiana jest na podstawie jednostronnego oświadczenia woli składanego w formie aktu notarialnego.
Z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, iż jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia, jest zgłoszenie przez osoby objęte zwolnieniem właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron (art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że ustanowienie nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) przez syna na Pani rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, korzysta ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.
Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że zawierając przedmiotową umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) na rzecz Pani (matki), syn pozostaje w związku małżeńskim. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.
Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809 ze zm.).
Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.
Podsumowując, nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności mieszkania) – jak sama Pani wskazała – nastąpiło na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Panią (jako nabywcą prawa) a Pani synem. Zatem w sytuacji gdy żona Pani syna wyraziła zgodę, o której mowa w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to korzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Tym samym niesłusznie pobrano podatek od spadków i darowizn od 1/2 wartości ustanowionej na Pani rzecz służebności, tj. od wartości służebności rzekomo nabytej od synowej, ponieważ Pani synowa nie była stroną umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności zawartej między Panią i Pani synem.
Ponadto zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 ww. ustawy, nie ciąży na Pani obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa majątkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, ponieważ nieodpłatna służebność została ustanowiona w formie aktu notarialnego.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pani do interpretacji.
- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w …. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).
POTRZEBUJESZ POMOCY?