Interpretacja indywidualna z dnia 5 listopada 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.160.2024.1.PB
W zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pana rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pana syna za zgodą jego żony.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od spadków i darowizn jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
10 października 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 10 października 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pana rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pana syna za zgodą jego żony. Treść wniosku jest następująca:
Opis zdarzenia przyszłego
Przeszło 20 lat temu, Państwa syn, za zgodą swojej żony zaproponował Państwu (Panu i Pana żonie) przeprowadzkę z … do ... do mieszkania będącego współwłasnością Państwa syna i jego żony. Celem przeprowadzki była Państwa pomoc w opiece nad dziećmi (syn ma 3 dzieci). Od tego czasu nieodpłatnie mieszkają Państwo w niniejszym mieszkaniu, ponosząc oczywiście wszystkie koszty związane z utrzymaniem tego mieszkania. W tej chwili wraz z synem chcieliby Państwo sformalizować tą sytuację, ustanawiając nieodpłatną służebność tego mieszkania na Państwa rzecz obecnie dla obojga i w przyszłości, jeśli tak się wydarzy pojedynczo.
Syn zamierza ustanowić na rzecz rodziców nieodpłatnie służebność mieszkania na podstawie art. 296 i nast. Kodeksu cywilnego. Szacowana wartość mieszkania w oparciu o aktualne oferty handlowe podobnych nieruchomości na rynku wynosi ok. (…) zł i przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywcy z I grupy podatkowej.
Syn jest w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólnota majątkowa. Małżonkowie są współwłaścicielami mieszkania, na którym zostanie ustanowiona służebność osobista (służebność mieszkania) na Państwa rzecz. Stronami umowy ustanawiającej służebność, zawartej w formie aktu notarialnego będą wyłącznie Państwo – rodzice oraz Państwa syn. Żona syna akceptując ustanowienie służebności podpisze w formie pisemnej oświadczenie wyrażenia zgody na ustanowienie służebności na Państwa rzecz. Zgoda ta jako potrzebna do dokonania przez syna jednostronnej czynności prawnej, w tym przypadku zawarcia umowy ustanawiającej prawo służebności mieszkania wywiera skutki w sferze prawa rodzinnego (stosownie do art. 37 § 1 pkt 1 ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy), nie oznacza jednocześnie, że żona syna będzie stroną czynności ustanowienia służebności.
Pytanie
Czy w takiej sytuacji będą Państwo zwolnieni w całości z obowiązku zapłaty podatku od nieodpłatnego nabycia prawa służebności mieszkania na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn?
Pytanie to zadają Państwo w oparciu o interpretację indywidualną opisu podobnej sytuacji Znak: 0111-KDIB2-2.4015.83.2022.1.MZ wydaną przez Krajową Informację Skarbową (winno być: Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej).
Pana stanowisko w sprawie
Pana zdaniem, w takiej sytuacji będą Państwo zwolnieni w całości z obowiązku zapłaty podatku od nieodpłatnego nabycia prawa służebności mieszkania na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596):
Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Na podstawie art. 5 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.
Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:
Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III – innych nabywców.
Przepis art. 17a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi:
1. Podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.
2. Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy:
Notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.
Jak z powyższych przepisów wynika, ustanowienie nieodpłatnej służebności – co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
W myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
Zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 omawianej ustawy:
Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.
Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że syn zamierza ustanowić na rzecz rodziców (Pana i Pana żony) nieodpłatnie służebność mieszkania na podstawie art. 296 i nast. Kodeksu cywilnego. Syn jest w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólnota majątkowa. Małżonkowie są współwłaścicielami mieszkania, na którym zostanie ustanowiona służebność osobista (służebność mieszkania) na Państwa rzecz. Stronami umowy ustanawiającej służebność, zawartej w formie aktu notarialnego będą wyłącznie Państwo – rodzice oraz Państwa syn. Żona syna akceptując ustanowienie służebności podpisze w formie pisemnej oświadczenie wyrażenia zgody na ustanowienie służebności na Państwa rzecz.
Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „służebności”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).
Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
W myśl art. 297 ww. Kodeksu:
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
Źródłem powstania służebności (ograniczonego prawa rzeczowego) jest co do zasady czynności prawna (umowa), stanowiąca wynik uzgodnień stron i w takim przypadku, jeżeli umowa ta jest zawierana w formie aktu notarialnego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Tak samo, takiego wymogu nie ma, gdy służebność ustanawiana jest na podstawie jednostronnego oświadczenia woli składanego w formie aktu notarialnego.
Z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, iż jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia, jest zgłoszenie przez osoby objęte zwolnieniem właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron (art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że ustanowienie nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) przez syna na Pana rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.
Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że zawierając przedmiotową umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) na rzecz Pana (ojca), syn pozostaje w związku małżeńskim. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.
Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809).
Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.
Podsumowując, nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności mieszkania) nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Panem i Pana żoną (jako nabywcami prawa) a Pana synem. Zatem w sytuacji gdy żona Pana syna (synowa) wyrazi zgodę, o której mowa w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Nie będzie ciążył na Panu obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa majątkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, ponieważ nieodpłatna służebność będzie ustanowiona w formie aktu notarialnego. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od spadków i darowizn notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego darowizny, jednakże w analizowanej sprawie brak obowiązku zgłoszenia wynika z treści art. 4a ust. 4 pkt 2 ww. ustawy.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.
Przedmiotowa interpretacja – zgodnie ze złożonym wnioskiem, została wydana wyłącznie dla Pana. Stosownie bowiem do art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). Zatem, tylko Pan może czerpać z wydanej interpretacji ochronę prawną. Interpretacja ta stanowi ocenę Pana stanowiska wyłącznie w zakresie powstania po Pana stronie skutków podatkowych w podatku od spadków i darowizn.
W zakresie skutków powstałych po stronie Pana żony zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie – postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, Znak: (…).
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1) z zastosowaniem art. 119a;
2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w …. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).
POTRZEBUJESZ POMOCY?