Interpretacja indywidualna z dnia 21 października 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0115-KDIT1.4011.495.2024.2.DB

Skutki podatkowe planowanego zawarcia ugody z bankiem.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

10 lipca 2024 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych planowanego zawarcia ugody z bankiem. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 21 września 2024 r. (data wpływu 24 września 2024 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawczyni zaciągnęła wraz z ówczesnym mężem w 2009 r. kredyt w walucie frank szwajcarski na cele mieszkaniowe w banku X, przejętym później przez Y. Wnioskodawczyni obecnie jest po rozwodzie.

W (...) bieżącego roku odbyła się rozprawa w sądzie I instancji, po której bank zaproponował Wnioskodawczyni i Jej byłemu mężowi ugodę i zwrot (...) tys. zł, ponieważ w umowie kredytowej były klauzule abuzywne. Jednocześnie bank Y poinformował Wnioskodawczynię i Jej byłego męża, że zostanie na kwotę (...) tys. zł wystawiony PIT-11.

Kredyt został spłacony w całości w 2019 r.

Uzupełnienie opisu zdarzenia przyszłego

W dniu (...) 2009 r. Wnioskodawczyni wraz z ówczesnym mężem zawarli z Bankiem X (obecnie Bank Y) umowę kredytu hipotecznego numer (...) waloryzowanego kursem waluty CHF. Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie własnego celu mieszkaniowego. W momencie zawierania umowy panował ustrój wspólności majątkowej.

Po rozwodzie w 2011 r. przez cały pozostały okres kredytowania dalej Wnioskodawczyni z mężem byli solidarnie odpowiedzialni i w równej części spłacali zobowiązania kredytowe.

Łącznie bank wypłacił w PLN tytułem kredytu hipotecznego kwotę (...) zł stanowiącą równowartość (...) CHF stosując kurs kupna CHF obowiązujący w banku w chwili uruchomienia transz kredytu. Saldo kredytu w CHF stało się następnie podstawą ustalenia harmonogramu spłat rat kredytu, które były płatne w PLN po przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF obowiązującym w banku. Kredy został spłacony w całości (...) 2019 r. W związku z realizacją umowy kredytu z (...) 2009 r. uiszczona została na rzecz banku kwota (...) zł, w tym kwota (...) zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, kwota (...) zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu, kwota (...) zł tytułem wyceny nieruchomości, kwota (...) zł tytułem prowizji za aneks, kwota (...) zł tytułem opłaty za wezwanie, kwota (...) zł tytułem opłaty za monity o dostarczenie dokumentów.

Różnica między kwotą wpłacaną na rzecz banku z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych i innych opłat ((...) zł) a kwotą rzeczywiście wypłaconą przez bank wynosi (...) zł.

Propozycję ugody pozasądowej z bankiem (przedstawionej przez bank po rozprawie w sądzie pierwszej instancji) wypłacenia kwoty łącznej (...) zł (do równego podziału dla Wnioskodawczyni i Jej byłego męża, tj. po (...) zł dla każdej ze stron) należy traktować jak zwrot przez bank środków, które w wyniku ugody zostaną uznane za nienależnie wypłacone przez bank tytułem kredytu i odsetek od kredytu oraz spowodują odstąpienie od dochodzenia dalszych roszczeń wobec banku na drodze sądowej.

W § 1.4. ugody z bankiem zawarte jest stwierdzenie, że strony dokonają rozliczenia w oparciu o założenie zmiany waluty zadłużenia określonej w umowie na walutę polską.

W § 1.7. ugody z bankiem jest wzmianka o zestawieniu stanowiącym podstawę wyliczenia nadpłaty kwoty kredytu w PLN na dzień (...) 2019 r.

W § 1.9. ugody z bankiem napisano, że „w celu zakończenia wszelkich spraw” bank zobowiązuje się do zwrotu kwoty (...) zł (łącznie dla obojga kredytobiorców).

Na rozprawie sądowej w pierwszej instancji Wnioskodawczyni wraz mężem odrzucili propozycję, więc bank w ugodzie zobowiązał się do wypłacenia „kwoty dodatkowej” w wysokości (...) zł (łącznie dla obojga kredytobiorców). W ugodzie nie jest wskazana podstawa otrzymania tej kwoty.

W § 4.1. ugody z bankiem wskazano, że kredytobiorca przyjmuje do wiadomości, że w związku z wypłatą wyżej wymienionej kwoty powstaje po jego stronie przychód, a na banku ciąży wypełnienie obowiązku informacyjnego (tj. sporządzenie informacji PIT-11).

Pytanie (sformułowane w uzupełnieniu wniosku)

Czy otrzymana przez Wnioskodawczynię w wyniku ugody z bankiem Y łączna kwota (...) zł stanowić będzie przychód i czy w związku z tym powstanie po Jej stronie obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2022 poz. 2647)?

Pani stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawczyni, nie jest Ona zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od przypadającej dla Niej łącznie kwoty (...) zł, ponieważ kwota ta nie stanowi przychodu.

Ustawodawca w art. 10 ust. 1 u.p.d.o.f. wymienia źródła przychodów, z których przychód (dochód) podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Nienależne świadczenie w podanym rozumieniu przyjętym w art. 410 w zw. z art. 405 Kodeksu cywilnego nie zostało wymienione jako odrębne źródło przychodów w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 u.p.d.o.f.

Mając na uwadze fakt, iż w ugodzie nie została wskazana podstawa, na jakiej Bank zobowiązany jest do zwrotu na rzecz Wnioskodawczyni i byłego męża kwoty łącznej (...) zł (po 1/2 dla każdej ze stron, czyli po (...) zł) kwota ta tym bardziej nie powinna podlegać opodatkowaniu, jako że zgodnie z treścią ugody Wnioskodawczyni i Jej były mąż mają otrzymać zwrot tego, co w czasie trwania Umowy Kredytu było świadczone. Zwrot tego, co świadczono, nie stanowi przychodu. Bank na podstawie Umowy Kredytu udzielił kredytu na łączną kwotę (...) zł. Tym samym Bank pobrał bezpodstawnie świadczenie nienależne w łącznej kwocie (...) zł, a otrzymana w wyniku Ugody kwota dwa razy po (...) zł stanowi zwrot części kosztu poniesionego w związku z zawarciem z Bankiem Umowy. Otrzymanie zwrotu nie stanowi żadnej dodatkowej korzyści, a jedynie prowadzi do stanu rozliczeń, który jest zgody z prawem, tj. stanowi następstwo pozbawienia Umowy Kredytu jej abuzywnych postanowień.

Z uwagi na to, że nie ma możliwości przyporządkowania danego świadczenia do jakiegokolwiek źródła przychodu (w tym również do „innych źródeł przychodu”, o których mowa w art. 20 u.p.d.o.f.), to nie można go uznać za przychód podatkowy, choćby nawet odpowiadał ogólnej definicji przychodu zawartego w przepisach art. 11 u.p.d.o.f.

Ponadto u.p.d.o.f. określa dochód jako nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania (art. 9 ust. 2 u.p.d.o.f.). Przychód podatkowy warunkuje możliwość powstania dochodu podatkowego w tym znaczeniu, że dopóki nie mamy do czynienia z przychodem w sensie podatkowym, dopóty nie może powstać dochód podatkowy. Otrzymanego zwrotu nie można traktować w kategorii przychodu podatkowego w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 11 u.p.d.o.f., ponieważ w tej sytuacji nie następuje po stronie Wnioskodawczyni żadne przysporzenie majątkowe.

W uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 marca 2017 r., sygn. akt II FSK 164/15 wskazano, że (...) jak stanowi przepis art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Przytoczona definicja przychodu wyprowadzona na podstawie tych przepisów ma charakter ogólny, a zatem będzie ona w użyciu wówczas, gdy zastosowania nie będą znajdować regulacje szczegółowe, inaczej opisujące danego rodzaju przychód. Należy również pamiętać, że przepisy art. 11 u.p.d.o.f. trzeba interpretować w powiązaniu z przepisami art. 10 oraz art. 12-20 u.p.d.o.f., co pozwala na ustalenie, czy dana kwota lub świadczenie przynależą do któregokolwiek ze źródeł przychodów podatkowych. Jeżeli nie będzie możliwe przyporządkowanie danego świadczenia do jakiegokolwiek źródła przychodu (w tym również do "innych źródeł przychodu" - art. 20 u.p.d.o.f.), to nie będzie ono mogło być uznane za przychód podatkowy, choćby nawet odpowiadało ogólnej definicji przychodu zawartej w przepisach art. 11 u.p.d.o.f. Mimo że nie wynika to wprost z art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Przychód jest bowiem w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny. Stąd też wszystkie kwoty otrzymywane "tytułem zwrotnym" nie są zaliczane do przychodów podatkowych. Podsumowując, zwrot otrzymanej kwoty tytułem bezpodstawnego wzbogacenia się na podstawie art. 405 i art. 410 Kodeksu cywilnego (nienależne świadczenie) nie stanowi przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 11 ust. 1 oraz art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.

Dodatkowo Wnioskodawczyni wskazuje, że otrzymany kredyt na podstawie umowy wypełnia przesłanki definicji zawartej w § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. poz. 592 z późn. zm.) (dalej jako: „Rozporządzenie”), a kredyt był zaciągnięty na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 u.p.d.o.f., tj. wydatki na własne cele mieszkaniowe – na nabycie od firmy deweloperskiej lokalu mieszkalnego.

Zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot: umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy:

a)kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniową oraz

b)osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniową.

Zgodnie z ugodą udzielony na mocy Umowy kredyt przewalutowano na kredyt złotówkowy. Jednocześnie nigdy wcześniej Wnioskodawczyni wraz z byłym mężem nie korzystali z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego.

W myśl § 1 ust. 2 Rozporządzenia kwoty wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, obejmują: kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału); odsetki, w tym odsetki skapitalizowane, i prowizje; oraz opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Jak wynika z uzasadnienia do Rozporządzenia za jego wydaniem stoi „szczególna potrzeba wyprowadzenia istotnej zachęty do zawierania przez kredytodawców i kredytobiorców ugód w celu restrukturyzacji tzw. kredytów frankowych, które ograniczą negatywne skutki wynikające ze zmiany kursu waluty szwajcarskiej na możliwość terminowej spłaty kredytów mieszkaniowych denominowanych w tej walucie przez polskich obywateli”. Jednocześnie w uzasadnieniu wskazano, że „nie bez znaczenia jest fakt, że część kredytobiorców toczy spory sądowe z bankami zarzucając abuzywność klauzul indeksacyjnych przy hipotecznych kredytach mieszkaniowych denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej. Opodatkowanie umarzanych kredytobiorcom kwot w sytuacji, gdy dochodzą oni przed sądami nieważności zawartych przez nich umów (częściową lub całkowitej), czyli podważają zasadność wymagalności tych kwot, budziłoby zatem istotne kontrowersje”. Ponadto nie sposób nie zgodzić się, że „uzyskane przez kredytobiorców umorzenie kredytu będzie stanowiło dla tej grupy realną, wymiernie poprawiającą ją położenie korzyść, wyłącznie w sytuacji, jeśli działania instytucji finansowych zmierzające do ułatwienia spłaty zadłużenia kredytobiorcom spotkają się z synergiczną reakcją ze strony państwa”.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 2647 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania. Została ona wyrażona w art. 9 ust. 1 tej ustawy, zgodnie z którym:

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z przepisu tego wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania.

Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei jest definiowany przez ustawodawcę w art. 11 ust. 1 ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Za przychody należy zatem uznać otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

Z definicji przychodu można wywieść, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) – mają definitywny, a nie zwrotny charakter.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w sytuacji, gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też w wyniku określonego zdarzenia, które powoduje zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.

Odrębnym źródłem przychodów są m.in. określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 „inne źródła”.

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w tym przepisie sformułowania „w szczególności” wskazuje, że katalog przychodów z innych źródeł ma otwarty charakter – nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe, które można przypisać do tego źródła.

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Wobec powyższego, skoro kwota, którą otrzyma Pani od banku w wyniku ugody, mieści się w kwocie wpłacanej przez Panią podczas spłaty kredytu hipotecznego to jej otrzymanie nie powoduje po Pani stronie dodatkowego przysporzenia majątkowego. W konsekwencji pieniądze te nie są Pani przychodem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ich uzyskanie nie skutkuje po Pani stronie obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dacie wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).