Interpretacja indywidualna z dnia 30 września 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4014.176.2024.2.PB

W zakresie skutków podatkowych podziału majątku wspólnego oraz częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości ze spłatą.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od czynności cywilnoprawnych:

- w części dotyczącej podziału majątku wspólnego – jest prawidłowe,

- w części dotyczącej częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości ze spłatą – jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

1 lipca 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 24 czerwca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie  skutków podatkowych podziału majątku wspólnego oraz częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości ze spłatą. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskiem z 15 maja 2018 r. Wnioskodawczyni S. G. wystąpiła do Sądu Rejonowego (…) o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Uczestnikiem postępowania był A. G.

W skład małżeńskiej wspólności majątkowej wchodziły:

 a) udział wynoszący 3/6 (trzy szóste) we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…), o powierzchni 0.2370 ha, położonej przy ul. (…) w X., dla której Sąd Rejonowy (…) prowadzi księgę wieczystą o numerze (…), o wartości 242 000 (dwieście czterdzieści dwa tysiące) zł;

 b) nieruchomość stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (…), o powierzchni 0,2200 ha, położona w miejscowości X, w gminie X., dla której Sąd Rejonowy (…) prowadzi księgę wieczystą o numerze (…), o wartości 32 000 (trzydzieści dwa tysiące) zł;

 c) nieruchomość stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (…), o powierzchni 0,1700 ha, położona w miejscowości O., w gminie A., dla której Sąd Rejonowy (…) prowadzi księgę wieczystą o numerze (…), o wartości 77 000 (siedemdziesiąt siedem tysięcy) zł;

 d) samochód osobowy marki (…) o numerze VIN (…) i numerze rejestracyjnym (…), o wartości 30 000 (trzydzieści tysięcy) zł;

 e) wierzytelności z tytułu prowadzenia rachunków bankowych oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych Banku (…), w tym (…).

W toku postępowania sądowego o podział majątku wspólnego (...) 2021 r. uczestnik A. G. zmarł.

W skład spadku po A. G. wszedł udział wynoszący 1/6 we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…), o powierzchni 0,2204 ha, położonej przy ul. (…) w X, dla której Sąd Rejonowy (…) prowadzi księgę wieczystą o numerze (…). S. G. i A. G. stały się współwłaścicielkami opisanej nieruchomości w udziałach po 1/6 (jednej szóstej).

Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego (…) z (...) 2021 r. spadek po A. G. nabyła w całości na podstawie ustawy jego bratanica A. G. Spadkobierczyni A. G. wstąpiła do postępowania o podział majątku wspólnego w charakterze uczestniczki.

W dniu 21 marca 2024 r. S. G. i A. G. mocą ugody sądowej dokonały zgodnie podziału majątku wspólnego w ten sposób, że:

1)S. G. przyznano:

a) udział wynoszący 3/6 (trzy szóste) we współwłasności nieruchomości położonej przy ul. (…) w X,

b) samochód osobowy marki (…);

2) A. G. przyznano:

a) nieruchomość położoną w miejscowości X,

b) nieruchomość położoną w miejscowości X,

c) wierzytelności z tytułu prowadzenia rachunków bankowych oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

S. G. i A. G. dokonały zgodnie częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości położonej przy ul. (…) w X, w zakresie służących im udziałów w ten sposób, że udział A. G. wynoszący 1/6 (jedną szóstą) przyznają S. G. S. G. zobowiązała się zapłacić na rzecz A. G. tytułem spłaty kwotę 50 000 (pięćdziesiąt tysięcy) zł w terminie 30 dni od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności, zaś A. G. wyraża zgodę na powyższe zobowiązanie.

Pytanie

Czy Wnioskodawczyni zobowiązana jest do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych  w zaistniałej sytuacji? (pytanie oznaczone we wniosku nr 2)

Pani stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawczyni, nie będzie ona zobowiązana do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Skoro w art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy jako podlegające opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych ustawodawca nie wymienił podziału majątku małżonków i rozliczenia nakładów, to otrzymanie przez Panią składnika majątku w postaci udziału w nieruchomości, w wyniku podziału majątku wspólnego i zniesienia współwłasności, również wtedy, gdy wartość udziałów otrzymanych składników majątku przez Panią będzie większa od wartości udziału w majątku małżeńskim nie rodzi obowiązku w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Odnośnie podatku PCC to podział majątku wspólnego nie podlega opodatkowaniu podatkiem PCC.

Wykaz czynności podlegających opodatkowaniu PCC określony jest w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC i ma on charakter zamknięty. Zasadą wynikającą z ustawy o PCC jest opodatkowanie tym podatkiem jedynie czynności określonych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy, natomiast opodatkowaniu tym podatkiem nie podlegają czynności niewymienione w tym przepisie, nawet jeżeli wywołują analogiczne skutki do czynności podlegających opodatkowaniu. Przy czym o należytej kwalifikacji danej umowy decyduje jej treść, a nie jedynie nazwa. W trakcie trwania małżeństwa małżonkowie mogą wprowadzić ustrój rozdzielności majątkowej, którego konsekwencją może być podział majątku wspólnego małżonków. Jest to instytucja prawa rodzinnego, a nabycie rzeczy i praw majątkowych  w wyniku takiego podziału nie zostały wymienione w katalogu czynności podlegających PCC. Nie ma także podstaw do utożsamiania podziału majątku małżeńskiego z instytucją zniesienia współwłasności. Zatem czynność podziału majątku nie podlega PCC. Jak wynika  z interpretacji Dyrektora KIS z 22 marca 2017 r., Znak: 2461-IBPB-2-1.4514.26.2017.1.MD, podział majątku wspólnego małżonków jest instytucją typową dla prawa rodzinnego  i opiekuńczego. Należy podkreślić, że podział majątku wspólnego małżonków wykazuje cechy odrębne od zniesienia współwłasności, unormowanego w Kodeksie cywilnym, i w związku  z tym nie może być traktowany jako zniesienie współwłasności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podział majątku między małżonkami nie został wymieniony jako czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W konsekwencji nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych podział majątku, dokonany w formie aktu notarialnego, będący podstawą spłaty pieniężnej lub dopłaty pieniężnej dokonanej na skutek podziału majątku wspólnego po rozwodzie, które to rozliczenie dokonywane jest na skutek podziału majątku wspólnego i stanowi integralną część każdego rozstrzygnięcia dotyczącego podziału majątku po rozwodzie.

Ponieważ podział majątku między małżonkami nie został wymieniony jako czynność podlegająca opodatkowaniu, nie będzie miał znaczenia fakt, że przy podziale majątku wystąpi spłata pieniężna.

Analogicznie wypowiedział się Dyrektor KIS w indywidualnej interpretacji z 26 stycznia  2024 r. Znak: 0111-KDIB2-3.4014.499.2023.2.MD. 

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku:

- w części dotyczącej podziału majątku wspólnego – jest prawidłowe,

- w części dotyczącej częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości ze spłatą – jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie zaznacza się, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest ocena Pani stanowiska wyłącznie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. W pozostałym zakresie wniosku, dotyczącym podatku dochodowego od osób fizycznych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 295):

Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

a) umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

b) umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,

c) (uchylona),

d) umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

e) umowy dożywocia,

 f) umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,

g) (uchylona),

h) ustanowienie hipoteki,

 i) ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

 j) umowy depozytu nieprawidłowego,

k) umowy spółki.

W myśl art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy:

Podatkowi podlegają:

2) zmiany umów wymienionych w pkt 1, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, z zastrzeżeniem ust. 3 pkt 4;

3) orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w pkt 1 lub 2.

Stosownie do art. 1 ust. 2 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych:

Przepisy ustawy o umowie o dziale spadku oraz umowie o zniesieniu współwłasności - stosuje się odpowiednio do:

 a) nabycia własności rzeczy wspólnej lub wspólnego prawa majątkowego albo ich części przez niektórych dotychczasowych współwłaścicieli na dalszą współwłasność - w części spłat lub dopłat,

 b) odpłatnego wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli.

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają więc wyłącznie czynności, które zostały wymienione w ustawie.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że wystąpiła Pani do sądu o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Uczestnikiem postępowania był A. G. W skład małżeńskiej wspólności majątkowej wchodziły:

a) udział wynoszący 3/6 we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…) położonej przy ul. (…) w X, o wartości 242 000 zł;

b) nieruchomość stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (…), o powierzchni 0,2200 ha, położona w miejscowości X, o wartości 32 000 zł;

c) nieruchomość stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (…), o powierzchni 0,1700 ha, położona w miejscowości X, o wartości 77 000 zł;

d) samochód osobowy marki (…), o wartości 30 000 zł;

e) wierzytelności z tytułu prowadzenia rachunków bankowych oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych Banku (…), w tym (…).

W toku postępowania sądowego o podział majątku wspólnego 22 maja 2021 r. uczestnik A. G. zmarł. W skład spadku po A. G. wszedł udział wynoszący 1/6 we współwłasności nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (…),  o powierzchni 0,2204 ha, położonej przy ul. (…) w X. Na podstawie postanowienia sądu z (...) 2021 r. spadek po A. G. nabyła w całości na podstawie ustawy jego bratanica A. G. Spadkobierczyni A. G. wstąpiła do postępowania  o podział majątku wspólnego w charakterze uczestniczki.

W dniu 21 marca 2024 r. mocą ugody sądowej dokonały Panie zgodnie podziału majątku wspólnego w ten sposób, że:

1) Pani przyznano:

a) udział wynoszący 3/6 we współwłasności nieruchomości,

b) samochód osobowy marki (…);

2)A. G. przyznano:

a) nieruchomość położoną w miejscowości X,

b) nieruchomość położoną w miejscowości X,

c) wierzytelności z tytułu prowadzenia rachunków bankowych oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych.

Dokonały Panie zgodnie również częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości położonej przy ul. (…) w X, w zakresie służących Paniom udziałów w ten sposób, że udział A. G. wynoszący 1/6 (jedną szóstą) przyznano Pani. Zobowiązała się Pani zapłacić na rzecz A. G. tytułem spłaty kwotę 50 000 zł w terminie 30 dni od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia terminowi płatności.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że w przepisie art. 1 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie zostały wymienione umowy (ugody) dotyczące podziału majątku wspólnego małżonków, jako podlegające temu podatkowi. Skoro zatem  – jak wskazała Pani we wniosku – pomiędzy Panią a spadkobierczynią zmarłego męża zawarta została ugoda sądowa w przedmiocie podziału majątku wspólnego (małżeńskiego), to nie podlega ona opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, gdyż nie została wymieniona w zamkniętym katalogu czynności objętych tym podatkiem. Oznacza to, że nie jest Pani zobowiązana do zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych z tego tytułu.

Natomiast odnosząc się do częściowego zniesienia współwłasności nieruchomości położonej przy ul. (…) w X wskazać należy, że zgodnie z już przywołanym art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) ww. ustawy:

Zatem czynności cywilnoprawne podlegające opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, obejmują również zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat. Tym samym, powołane powyżej przepisy regulują opodatkowanie podatkiem od czynności cywilnoprawnych wyłącznie takich umów (ugód) o zniesienie współwłasności, z którymi związane sąspłaty lub dopłaty.

Współwłasność jest instytucją prawa cywilnego uregulowaną w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).

Zgodnie z art. 195 Kodeksu cywilnego:

W myśl art. 196 Kodeksu cywilnego:

Zgodnie z art. 210 § 1 Kodeksu cywilnego:

Sposoby wyjścia ze stanu współwłasności regulują postanowienia art. 211 i 212 Kodeksu cywilnego. W świetle wyżej powołanych przepisów zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze umowy między współwłaścicielami albo, w braku zgody między współwłaścicielami, na podstawie orzeczenia sądu.

W ramach wymienionych trybów ustawodawca przewiduje trzy sposoby zniesienia współwłasności:

1. podział rzeczy wspólnej, czyli np. podzielenie jednej nieruchomości na kilka mniejszych (tzw. podział fizyczny),

2. przyznanie rzeczy jednemu lub niektórym ze współwłaścicieli,

3. sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny).

Jak już wskazano powyżej, zgodnie z przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych opodatkowaniu podlega zniesienie współwłasności, jeżeli wiąże się ono z obowiązkiem spłat lub dopłat.

Spłata stanowi wyrażoną w pieniądzu równowartość udziału w majątku wspólnym  i występuje przy zniesieniu współwłasności wówczas, gdy całość majątku objętego współwłasnością (rzeczy) przyznano jednemu lub kilku ze współwłaścicieli. Natomiast dopłata ma wyrównać różnice powstałe wskutek fizycznego podziału majątku między współwłaścicieli, gdy zachodzą rozbieżności między faktycznie przyznaną im częścią majątku a udziałem w majątku objętym współwłasnością.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych:

Na podstawie art. 4 pkt 5 ww. ustawy:

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 5 ww. ustawy:

Wartość rynkową określa się na zasadach wskazanych w art. 6 ust. 2 ww. ustawy, w myśl którego:

Na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 2 lit. a) ww. ustawy:

Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 1 ww. ustawy:

Z opisu wniosku wynika, że częściowe zniesienie współwłasności w drodze ugody sądowej nieruchomości doprowadziło do nabycia przez Panią udziału Pani A. G. wynoszącego 1/6 w nieruchomości położonej przy ul. (…) w X. Ponadto zobowiązała się Pani do spłaty na rzecz Pani A. G.

Jako że w wyniku ww. zniesienia współwłasności nabyła Pani udział należący do Pani A. G. i nabycie to nastąpiło odpłatnie (ze spłatą), to podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Tak stanowi cytowany powyżej art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. f)  w powiązaniu z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Jak już wcześniej wskazano, podstawę opodatkowania przy umowie o zniesienie współwłasności – w myśl powołanego wyżej art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych – stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności. Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się według art. 6 ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Stawka podatku, jak stanowi art. 7 ust. 1 pkt 2 lit. a) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, wynosi 2% tejże wartości rynkowej. W związku ze zniesieniem współwłasności powinna Pani złożyć – w terminie 14 dni od dnia zawarcia ww. ugody sądowej – deklarację PCC-3, obliczyć i zapłacić podatek.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo  o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).