Wyszukaj po identyfikatorze keyboard_arrow_down
Wyszukiwanie po identyfikatorze Zamknij close
ZAMKNIJ close
account_circle Jesteś zalogowany jako:
ZAMKNIJ close
Powiadomienia
keyboard_arrow_up keyboard_arrow_down znajdź
removeA addA insert_drive_fileWEksportuj printDrukuj assignment add Do schowka

Interpretacja indywidualna z dnia 8 sierpnia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB1-3.4010.318.2024.2.ZK

Wydanie interpretacji indywidualnej - dotyczy ulgi badawczo-rozwojowej tzn. uznania projektu za prace rozwojowe

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób prawnych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

6 czerwca 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z tego samego dnia o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy ulgi badawczo-rozwojowej.  

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 5 sierpnia 2024 r., które wpłynęło w tym samym dniu.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

a. Informacje ogólne

Wnioskodawca jest polskim rezydentem podatkowym podlegającym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.

Rok podatkowy Spółki pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Do końca 2020 r., Wnioskodawca korzystał ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 34 ustawy o CIT, w ramach posiadanych zezwoleń, o których mowa w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych. W roku 2020, Spółka wykorzystała cały pozostały poziom pomocy publicznej przysługującej jej na podstawie posiadanych zezwoleń. W konsekwencji od 1 stycznia 2021 r., Spółka nie korzysta ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 34 ustawy o CIT. Spółka nie korzysta również ze zwolnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 pkt 34a ustawy o CIT.

Spółka oświadcza, że nie posiada centrum naukowo-badawczego, o którym mowa w art. 17 ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej.

b. Ogólny opis działalności (…)

Wnioskodawca jest podmiotem specjalizującym się w produkcji maszyn i urządzeń górniczych, która to działalność klasyfikuje się pod symbolem Polskiej Klasyfikacji Działalności 28.92.Z - Produkcja maszyn dla górnictwa i do wydobycia oraz budownictwa. Działalność produkcyjna jest wykonywana w zakładach produkcyjnych położonych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. Klientami Spółki są w szczególności spółki prowadzące działalność w zakresie wydobycia węgla, zarówno na terenie kraju, jak i za granicą.

Oferta Spółki pozwala na wyposażenie kopalni w kompletny system wydobywczy. Spółka dostarcza wysokowydajne kompleksy ścianowe, maszyny i urządzenia do użytkowania w systemach chodnikowych oraz szeroką gamę produktów dla systemów transportu i rozładunku różnego rodzaju materiałów używanych w górnictwie podziemnym, jak i przewozu ludzi oraz elektrotechnikę i aparaturę górniczą. Dodatkowo, Spółka oferuje systemy informatyczne, które pozwalają monitorować pracę maszyn.

Do istotnych grup produktowych należą:

- Kombajny górnicze;

- Obudowy zmechanizowane;

- Przenośniki zgrzebłowe/ścianowe.

Wskazane powyżej grupy produktowe stanowią zbiór konkretnych urządzeń/zidentyfikowanych modeli, które znajdują się w ofercie produktowej Spółki. Grupy produktowe podlegają dalszym podziałom na poszczególne rodzaje i finalnie na określone typy (modele), które są oferowane klientom.

Spółka przed rozpoczęciem projektu AKS nie posiadała w swoim portfolio automatycznych kompleksów ścianowych, jak również Spółka nie posiadała technologii automatycznego sterowania kompleksem ścianowym.

c. Technologia automatycznego sterowania kompleksem ścianowym.

Automatycznym kompleksem ścianowym jest to zespół urządzeń (Kombajn ścianowy, Sekcja obudowy zmechanizowanej, Przenośnik zgrzebłowe), który część swojej pracy wykonuje bez udziału człowieka. W zależności od aktualnych warunków w kopalni, możliwe jest stosowanie różnych poziomów automatyzacji - od realizacji cyklu przebudowy (rabowanie, przesuwanie, zabudowa) pojedynczej sekcji do przenośnika, poprzez grupową przebudowę sekcji i przesuwanie przenośnika za maszyną urabiającą, kończąc na automatyzacji operacji zawrębiania kombajnu w ocios wyrobiska.

Technologia automatycznego sterowania kompleksem ścianowym (dalej: „technologia AKS”), obejmuje zastosowanie zaawansowanych systemów sterowania, czujników, oprogramowania oraz innych technologii do automatyzacji operacji związanych z procesem wydobycia w kopalniach, zwłaszcza w kontekście pracy ścianowej.

Główne cechy technologii AKS obejmują:

- Zaawansowane systemy sterowania: Technologia AKS wykorzystuje zaawansowane algorytmy sterowania, które umożliwiają maszynom ścianowym wykonywanie swoich zadań bez konieczności ciągłego nadzoru operatora. Oprogramowanie kontrolne maszyny analizuje dane z różnych czujników i systemów wizyjnych, podejmując decyzje dotyczące optymalizacji pracy i bezpieczeństwa.

- Systemy wizyjne i czujniki: Technologia AKS korzysta z zaawansowanych systemów wizyjnych i czujników, które umożliwiają maszynom ścianowym rejestrowanie otoczenia i monitorowanie pracy w czasie rzeczywistym.

Technologia automatycznego sterowania kompleksem ścianowym:

- jest dostępna na rynku światowym (podmioty konkurencyjne względem (…) posiadają technologię AKS);

- nie jest powszechnie stosowana - spośród podmiotów konkurencyjnych dla (…), jedynie nieliczne podmioty posiadają ww. technologię.

Spółka nie posiada w swoim portfolio automatycznych kompleksów ścianowych, jak również Spółka nie posiada technologii automatycznego sterowania kompleksem ścianowym. Spółka prowadziła prace w zakresie opracowania takiej technologii w przeszłości. Prowadzone w przeszłości prace projektowe nie przyniosły pożądanych rezultatów (projekt zakończony niepowodzeniem).

d. Cel projektu

Spółka w 2024 r., rozpoczęła projekt którego celem jest zdobycie wiedzy w zakresie wytwarzania automatycznych kompleksów ścianowych. Spółka zdobytą wiedzę ma zamiar wykorzystać do:

- Rozszerzenia portfolio produktowego o nowy rodzaj maszyny - automatyczny kompleks ścianowy;

- Opracowania nowej usługi, polegającej na modernizacji niezautomatyzowanych kompleksów ścianowych.

Wyżej opisany projekt jest zwany dalej („Projekt AKS”).

Realizacja projektu stanowi odpowiedź na potrzeby w związku z koniecznością wydobycia pokładów węgla na coraz to większej głębokości, przy coraz częściej występujących zagrożeniach wynikających z eksploatacji w takich warunkach, przedstawienie rozwiązania ograniczającego do minimum czynnik ludzki w strefach zagrożonych. Realizacja projektu ma pozwolić Spółce na wystartowanie w przetargach na dostawę zautomatyzowanych kompleksów ścianowych.

e. Zakres projektu

Projekt AKS składa się z następujących etapów:

- ETAP I Analiza rynku i nawiązanie współpracy z podmiotem posiadającym urządzenia umożliwiające uruchomienie technologii AKS;

- ETAP II Stworzenie pełnej technologii AKS;

- ETAP III Implementacja technologii AKS w środowisku testowym;

- ETAP IV Testy dołowe (testy ruchowe);

- ETAP V Podjęcie decyzji o zdolności produkcyjnych (…) w zakresie automatycznych kompleksów ścianowych i uruchomienie produkcji własnej.

ETAP I i II

(…) opracował koncepcje technologii AKS. W celu wytworzenia technologii, (…) wszedł we współpracę z firmą posiadającą urządzenia umożliwiające uruchomienie technologii AKS. (…) nabył od tego podmiotu urządzenia i oprogramowanie umożliwiające uruchomienie technologii AKS. Nabyte urządzenia i oprogramowanie, samodzielnie nie stanowiły technologii AKS. W celu stworzenia technologii AKS (…), musiał stworzyć dodatkowe urządzenia oraz oprogramowanie. Dopiero zespół wszystkich tych urządzeń (nabyte i wytworzenie przez (…)) wraz z oprogramowaniem stanowią kompletną technologię AKS.

Prace w zakresie tego etapu obejmują:

- Prace analityczne:

a. opracowanie koncepcji technologii AKS;

b. określenie niezbędnych elementów składowych tj. systemów sterowania, czujników, oprogramowania oraz innych technologii;

c. określenie elementów składowych które zostaną nabyte, a które wytworzone we własnym zakresie.

- Nawiązanie współpracy: (…) nawiązał współpracę z firmą, która posiadała urządzenia i oprogramowanie umożliwiające uruchomienie technologii AKS. (…) nabył te urządzenia i oprogramowanie.

- Produkcja i Rozwój: (…) rozpoczął proces tworzenia dodatkowych urządzeń oraz rozwijania oprogramowania.

- Integracja: Po wytworzeniu dodatkowych urządzeń i oprogramowania, (…) zintegrował je z nabytymi komponentami. Ta integracja była kluczowa dla stworzenia kompletnego systemu technologii AKS.

- Testowanie i Optymalizacja: Na koniec, (…) przeprowadził szereg testów na zintegrowanym systemie technologii AKS.

ETAP III

Wytworzenie prototypu automatycznego kompleksu ścianowego od zera oraz jego przemieszczenie do środowiska testowego (kopalnia) zostało ocenione jako zbyt kosztowane. W związku z czym nawiązano współpracę z dwoma kopalniami, które posiadają kompleksy ścianowe. W ramach współpracy, (…) dokona modernizacji tych kompleksów poprzez implementację technologii AKS.

Zakres obu prac w ujęciu ogólnym pozostaje analogicznym. Z uwagi na to, ze każdy kompleks ścianowy został stworzony pod specjalistyczne potrzeby kopalni, to implementacja wymaga każdorazowo indywidualnego podejścia.

Prace implementacyjne (modernizacyjne) obejmują:

 I. Opracowanie optymalnego sposobu implementacji technologii. W tym zakresie przewidziano następujące prace:

- analiza urządzeń kompleksu ścianowego posiadanych przez kopalnię;

- opracowanie wstępnego planu implementacji w ramach którego stworzono różne koncepcje końcowego rozwiązania;

- identyfikacja głównych problemów do rozwiązania, opracowanie i przeprowadzenie analizy poszczególnych rozwiązań;

- dobór niezbędnych urządzeń i podzespołów, w tym określenie zapotrzebowania na zakup lub stworzenie nowych urządzeń i podzespołów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania automatycznego kompleksu ścianowego.

- określenie które części kompleksu ścianowego wymagających modernizacji, dostosowania lub rozbudowy.

- opracowanie dokumentacji konstrukcyjnej.

II. Opracowanie i produkcja we własnym zakresie nowych części i podzespołów w tym głównie przesuwników sekcji z zabudowanym czujnikiem pomiaru drogi; siłowników podnoszenia ramion kombajnu ścianowego z czujnikiem pomiaru drogi. W tym zakresie przewidziano następujące prace:

- Projektowanie i Modelowanie części lub podzespołu;

- Wybór Materiałów: Następnie wybierane są odpowiednie materiały do produkcji podzespołu. Wybór ten zależy od wielu czynników, takich jak wymagana wytrzymałość, koszt i dostępność materiałów.

- Produkcja;

- Testy.

 III. Modyfikacja części, w tym modyfikacja części kompleksu ścianowego sekcji obudowy zmechanizowanej umożliwiająca mocowanie niezbędnych urządzeń sterowania elektrohydraulicznego, modyfikacja kombajnu ścianowego umożliwiająca zabudowanie czujników żyroskopowych oraz systemu wizyjnego oraz dostosowanie ścianowego przenośnika zgrzebłowego do zabudowy czujników inklinometryczny. W tym zakresie przewidziano następujące prace:

- Opracowanie wstępnego planu (koncepcji) przeprowadzonej modyfikacji;

- Identyfikacja głównych problemów do rozwiązania, opracowanie i przeprowadzenie analizy poszczególnych rozwiązań;

- Modyfikacja zgodnie z opracowanymi założeniami.

 IV. Modernizacja kompleksu ścianowego (implementacja technologii AKS) - instalacja zakupionych, wytworzonych i zmodyfikowanych urządzeń, podzespołów i części.

ETAP IV i V

W kolejnym etapie (…) przeprowadzi testy dołowe w dwóch kopalniach. Testy mają na celu przeprowadzenie prawidłowości działania kompleksu ścianowego. W zależności od wyników prac, zmodernizowany kompleks ścianowy zostanie w kopalni lub też zostanie (w miarę możliwości) przywrócony do stanu pierwotnego.

Po przeprowadzeniu modernizacji (implementacji) i testów (…) będzie mieć wiedzę o możliwości wytworzenia we własnym zakresie automatycznego kompleksu ścianowego. Na podstawie tej wiedzy, (…) podejmie decyzję o wdrożeniu produktu do produkcji seryjnej.

Na dzień złożenie wniosku:

- Etap I jest już zakończony;

- Etap II jest w trakcie realizacji;

- Pozostałe etapy zostaną zrealizowane po zakończeniu prac na etapie II.

f. Koszty kwalifikowane

W ramach ulgi B+R, jako koszty kwalifikowane (…) zamierza rozliczyć:

- wynagrodzenie pracowników (bezpośrednio oraz pośrednio produkcyjnych) za czas poświęcony na realizację projektu AKS w zakresie wszystkich 5 etapów,

- koszt nabycia urządzeń i oprogramowania umożliwiające uruchomienie technologii AKS (etap II) takich jak: Moduł układu sterowania EH pm32 sekcji obudowy hydraulicznej, Sterownik elektroniczny z klawiaturą, graficznym wyświetlaczem Macro pm32, Ramka mocująca sterownik EH Marco pm32 z graficznym wyświetlaczem, Kabel elektryczny w gumowej osłonie dł. 650 cm 4-żyłowy systemu conm, Osłona sterownika elektronicznego Marco pm32 z graficznym wyświetlaczem, kąt otwarcia 180°, Moduł bloku zaworowego wysokiej wydajności przepływu emulsji, Blok rozdzielacza wykonawczego wysokiej wydajności przepływu emulsji EH 14-funkcyjny: 4 x wkład upustowy pm3/val/dn20/b, 10 x wkład upustowy pm3/val/dn12/b, (filtr śrubowy) pm3/val/fi/bs, 7 x zasilacz pm3/val/evv/a, sterownik elektrozaworów mcv/8/k-7, rodzaj połączeń Stecko: P + R DN25 1-4 =DN20 5-6 = DN12 7-14 =DN10, Kabel elektryczny w gumowej osłonie dł. 350 cm 4-żyłowy, Moduł bloku zaworowego stojaka sekcji hydraulicznej, Cyfrowy czujnik ciśnienia, zakres: 0-600 bar, wyjście: 0,78-4,94 V, złącze typu conm, Kabel elektryczny w gumowej osłonie dł. 350 cm 4-żyłowy, Ciśnieniomierz 60 Mpa, DN10, Przetyczka Stecko 42 mm, Moduł bloku zaworowego siłownika przesuwu sekcji, Podwójny zawór zwrotny siłownika przesuwu typu DN10, Gwintowany wskaźnik przesuwu - linijka o skoku 835 mm, kabel 150 mm typu Lumberg, wyjście napięciowe, Kabel elektryczny w gumowej osłonie dł. 600 cm 4-żyłowy, Łącznik wtykowy kolankowy, mosiężny, wtyk typu M12 bez kabla systemowego conm, Zawór upustowy 380 bar, DN10, Magnes z gwintem wewnętrznym dla transduktora wskaźnika przesuwu-linijki typu a, fi zew. 28 mm, fi wew. 18,7 mm, Przetyczka Stecko 42 mm, Moduł bloku zaworowego siłownika podpory stropnicy, Zawór zwrotny podwójny, Zawór upustowy 380 bar, DN10, Inklinometr dwuosiowy, Uchwyt inklinometru, IS czujnik pola magnetycznego, wyjście analogowe 0,5 V, Magnes dla czujnika pola magnetycznego, Automatyczny, samoczyszczący filtr sekcyjny 25p z przyłączem powrotnym, Moduł typu Fail-Safe Moduł wyjść binarnych pasywnego systemu wyłączania awaryjnego, Moduł monitoringu ciśnienia, Cyfrowy czujnik ciśnienia, zakres: 0-600 bar, wyjście: 0,78-4,94 V, złącze typu conm, Kabel spiralny systemowy conm 50 cm (2 m) z tulejką zabezpieczającą przed skręcaniem i mosiężnymi złączami, Przetyczka Stecko 42 mm, Zawór kulowy DN20 gniazdowo-wtykowy, Komputer dołowy, Klawiatura przeciwwybuchowa z touchpadem dla komputera dołowego, Koncentrator danych w kompaktowej obudowie, Sieciowy zasilacz elektryczny, Pilot, Stacja ładowania, Inklinometr kombajnu, Przełącznik Ethernet z 2 x PoE, Kabel Ethernet 5 m, Kabel Ethernet 1 m systemu conm, Kabel elektryczny w gumowej osłonie dł. 100 cm 4-żyłowy, Kabel elektryczny w gumowej osłonie dł. 300 cm 4- żyłowy, Kamera obracana o kąt 330° z obiektywem z poliwęglanu, Aktywny tag RFID z 2 przyciskami do wysyłania sygnałów ostrzegawczych i powiadomień, Stacja ładowania, Czujnik pomiaru wysokości i kąta nachylenia, Brzęczyk i zintegrowane światło z SSB oraz magnetyczne mocowanie, Inklinometr zakres pomiaru dla kąta padania promienia do 45°, Multiczujnik z inklinometrem dla 2 osi, czujnikiem ultradźwiękowym do określania położenia przenośnika ścianowego, odbiornikiem podczerwieni do określania położenia kombajnu i oświetleniem. W zestawie znajdują się 2 śruby mocujące din:912.M8x25, Przesuwnik sekcji, Uchwyty do montażu sterowania

- koszty materiałów i surowców niezbędnych do wytworzenia urządzeń i podzespołów w ramach implementacji (etap III).

W uzupełnieniu wniosku z 5 sierpnia 2024 r. (data wpływu w tym samym dniu) wskazali Państwo co następuje:

Wnioskodawcą jest (…)

Złożony wniosek (w całości treści pisma) dotyczy tylko i wyłącznie (…).

W treści wniosku (opis stanu faktycznego(zdarzenia przyszłego), Pytań, Stanowiska Wnioskodawcy, Uzasadnienia) posłużono się również określeniem (…). W każdym przypadku w którym użytego tego określenia należy uznać, że chodzi o (…) (Wnioskodawca). Innymi słowy Wnioskodawca wskazuje, że w treści całego pisma (…) będzie zwana również (…).

W żadnym przypadku nie chodzi o (…) (podmiot ten nie jest wnioskodawcą, jak również nie realizował on żadnych prac opis w treści wniosku).

1) Jaką konkretnie istniejącą wiedzę wykorzystuje Wnioskodawca w pracach w ramach projektu AKS?

Wnioskodawca wykorzystuje wieloletnie doświadczenia / wiedzę w zakresie produkcji, technologii urabiania kompleksów ścianowych oraz produkcji i wdrożenia maszyn i urządzeń górniczych w Polsce, jak i na rynkach zagranicznych.

2) Czy w wyniku prac powstanie nowa wiedza? Jeśli tak to z jakiej dziedziny, dyscypliny?

Tak, w wyniku przeprowadzonych prac oraz testów w warunkach dołowych, po stronie Wnioskodawcy powstanie nowa wiedza w zakresie automatyzacji procesu wydobywczego oraz programowania.

3) Jakie konkretnie narzędzia, nowe koncepcje, rozwiązania, niewystępujące w praktyce gospodarczej (w tym Wnioskodawcy) zastosowano? Innymi słowy, co powoduje, że projekt AKS w znacznym stopniu różni się od rozwiązań już funkcjonujących; na czym polega unikatowość tego projektu, co pozwala uznać go za nowatorski?

(…) przed rozpoczęciem prac również nie posiadała w swoim portfolio takiego rozwiązania. Zagadnienie automatyzacji procesu produkcyjnego węgla (automatyzacji pracy kompleksu ścianowego) w polskim górnictwie podziemnym aktualnie nie występuje. (…) również nie posiada w swoim portfolio takiego rozwiązania. Automatyczna praca kompleksu ścianowego jest stosowana na rynkach zagranicznych (Chiny, Australia, USA), takie rozwiązanie posiadają firmy konkurencyjne. Stworzenie przez polską firmę rozwiązania, które w dużym stopniu wyeliminuje konieczność przebywania ludzi na dole kopalni w rejonie niebezpiecznym pozwoli na rozwiązanie rosnących problemów tj. trudna sytuacja w pozyskaniu wykfalifikowanych pracowników do pracy na dole kopalni oraz rosnąca ilość zagrożeń naturalnych tj. wzrastająca temperatura otoczenia, zagrożenie wybuchem metanu oraz wstrząsy geologiczne.

W celu realizacji projektu opracowano i zastosowano nowe (z punktu widzenia (…)) rozwiązania techniczne takie jak:

Zaimplementowanie i oprogramowanie żyroskopowego czujnika (Inertial Navigation System), który pozwoli pracować urządzeniom kompleksu ścianowego z zadaną krzywizną linii ściany wydobywczej.

Oprogramowanie kamer wizyjnych, które pozwolą identyfikować zagrożenia podczas eksploatacji ściany, np. obwał skał lub urobku, czy też detekcja załogi przebywającej w ścianie.

4) W czym przejawia się twórczy charakter projektu AKS?

Celem prowadzonego projektu jest zdobycie wiedzy w zakresie wytwarzania automatycznych kompleksów ścianowych.

Spółka zdobytą wiedzę ma zamiar wykorzystać do:

- Rozszerzenia portfolio produktowego o nowy rodzaj maszyny - automatyczny kompleks ścianowy;

- Opracowania nowej usługi, polegającej na modernizacji niezautomatyzowanych kompleksów ścianowych.

Twórczy charakter projektu AKS przejawia się poprzez wypracowanie rozwiązań technicznych pozwalających zautomatyzować dotychczasowy proces wydobycia węgla w podziemiach kopalń, a tym samym wyeliminować czynnik ludzki z rejonów niebezpiecznych.

5) Czy Państwa działalność, opisana we wniosku, podejmowana jest w sposób uporządkowany, zaplanowany, metodyczny, według pewnego systemu, na podstawie przygotowanego harmonogramu prac z przyjęciem określonych celów do osiągnięcia?

Tak, w ramach realizacji tego projektu zostały opracowane typowe dokumenty wykorzystywane przy każdej realizacji w ramach dziedziny zarządzania projektami w naszej firmie tj. karta projektu, harmonogram realizacji, kosztorys. Jednocześnie, odbywają się cykliczne wewnętrzne spotkania na których jest weryfikowany status realizacji projektu.

6) Czy pracę o charakterze rutynowym, zaliczacie Państwo do działalności badawczo-rozwojowej?

Nie, prace nie mają takiego charakteru. Nie zostały wykonane i przeprowadzone automatycznie.

7) Co rozumieją Państwo pod pojęciem „(…) nawiązanie współpracy z podmiotem posiadającym urządzenia umożliwiające uruchomienie technologii AKS”? O jaki podmiot chodzi oraz na podstawie jakiej umowy nawiązujecie Państwo tą współpracę?

W ramach realizacji projektu zostaną zakupione dodatkowe urządzenia elektroniczne (m.in. czujniki), od niemieckiego producenta marco GmbH. Zakup będzie realizowany na podstawie przedstawionej oferty, a następnie zamówienia. Przedmiot zamówienia został omówiony w siedzibie firmy marco w Niemczech oraz na spotkaniach online.

8) Czy koszty wynagrodzeń stanowią należności pracowników, o których mowa w art. 12 ust. 1 i/lub art. 13 ust. 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Tak.

9) Czy przedmiotem pytania, oznaczonego we wniosku nr 3, jest zaliczenie do kosztów kwalifikowanych wynagrodzenia za czas choroby, urlopu, lub innej nieobecności pracownika (jakiej?)?

Nie.

10) Czy koszty te pokrywacie Państwo ze środków własnych, nie są/nie będą zwracane w jakiejkolwiek formie i nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym?

Tak, koszty zostały/zostaną pokryte ze środków obrotowych. Koszty te nie są/nie będą zwracane w jakiejkolwiek formie i nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

11) Czy wydatki, które zamierzacie Państwo odliczyć w ramach ulgi badawczo-rozwojowej, stanowią dla Państwa koszty uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych?

Tak.

Pytania

1. Czy prace prowadzone w ramach projektu AKS stanowią działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, a tym samym nie stanowią działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń) o której mowa w art. 4a pkt 28 ustawy o CIT?

2. A jeżeli tak to, czy prace prowadzone w ramach projektu AKS stanowią prace twórcze obejmujące prace rozwojowe podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań o której mowa w art. 4a pkt 26 ustawy o CIT?

3. A jeżeli tak, to czy (…) ma prawo do odliczenia zgodnie z art. 18d ust. 1 i 2 ustawy o CIT wydatki wskazane w części f wniosku (koszty kwalifikowane)? (pytanie przeformułowane pismem z 5 sierpnia 2024 r.)

Państwa stanowisko w sprawie

Prace prowadzone w ramach projektu AKS stanowią działalność obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, a tym samym nie stanowią działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń - o której mowa w art. 4a pkt 28 ustawy o CIT.

Prace prowadzone w ramach projektu AKS, stanowią działalność twórczą obejmującą prace rozwojowe podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań - o której mowa w art. 4a pkt 26 ustawy o CIT.

(…) ma prawo do odliczenia zgodnie z art. 18d ust. 1 ustawy o CIT, wydatki wskazane w części f wniosku (koszty kwalifikowane).

Zgodnie z art. 4a pkt 26 ustawy o CIT, ilekroć w ustawie jest mowa o działalności badawczo-rozwojowej - oznacza to działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

Zgodnie z art. 4a pkt 38 ustawy o CIT (winno być: art. 4a pkt 28 ustawy o CIT), ilekroć w ustawie jest mowa o pracach rozwojowych - oznacza to prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Uzupełniając powyższą definicję należy przytoczyć art. 4 ust. 3 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, zgodnie z którym prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.

Prowadzone przez wnioskodawcę pracę stanowią pracę rozwojowe. Kwalifikacja danych prac jako B+R wymaga łącznego spełniania następujących warunków:

- Systematyczność;

- Zwiększenie zasobów wiedzy;

- Twórczość.

Twórczość

Zgodnie Objaśnieniami podatkowymi z 15 lipca 2019 r. w sprawie IP BOX – PIT, Objaśnienia dotyczące preferencyjnego opodatkowania dochodów wytwarzanych przez prawa własności intelektualnej (dalej: „objaśnienia”):

- Jak podaje słownik języka polskiego PWN, działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia (działalność - zespół działań podejmowanych w jakimś celu), powstania czegoś (twórczy - mający na celu tworzenie, tworzyć - powodować powstanie czegoś);

- Ponadto, uznać należy, iż na potrzeby działalności badawczo-rozwojowej, w stopniu minimalnym, wystarczające jest działanie twórcze na skalę przedsiębiorstwa, tzn. przedsiębiorca we własnym zakresie (w ramach prowadzonych prac badawczo-rozwojowych) opracowuje nowe lub ulepszone produkty, procesy, usługi, nawet jeżeli podobne rozwiązanie zostało już opracowane przez inny podmiot;

- Zatem, twórczość działalności badawczo-rozwojowej może przejawiać się opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej podatnika lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących u podatnika;

Orzecznictwo wyjaśnia również, że przez działalność twórczą należy rozumieć działalność, której rezultat powinien:

- być odpowiednio ustalony, co może odbyć się w dowolnej formie (między innymi niezależnie od sposobu wyrażenia), przez co należy rozumieć jego uzewnętrznienie, oraz możliwość wyodrębnienia, gdy stanowi część większej całości, mającej charakter zbiorowy;

- mieć charakter indywidualny, tj. nie może być wynikiem wyłącznie mechanicznych działań, lecz określonych procesów myślowych, wymagających od twórcy kreatywności;

- mieć charakter oryginalny (wnosić obiektywnie nową wartość; stanowić „nowy wytwór intelektu”), przy czym oryginalność należy rozpatrywać wstecznie (tj. rezultat pracy nie jest twórczy, jeżeli istnieje identyczne, uprzednio stworzone dzieło).

Prowadzone przez (…) prace spełniają wszystkie powyższe cechy:

- Celem prowadzonych prac jest zdobycie wiedzy w zakresie wytwarzania automatycznych kompleksów ścianowych. Spółka zdobytą wiedzę ma zamiar wykorzystać do:

- Rozszerzenia portfolio produktowego o nowy rodzaj maszyny - automatyczny kompleks ścianowy;

- Opracowania nowej usługi, polegającej na modernizacji niezautomatyzowanych kompleksów ścianowych;

- Efekt prowadzonych prac będzie innowacyjny w skali (…) – (…) nie posiadał wcześniej zdolności do wytarzania automatycznego kompleksu ścianowego. Efekty prowadzonych prac wprowadzi innowacje w skali przedsiębiorstwa - nowy produkt/usługa;

- Efekty prac są oraz będą wynikiem intelektualnego wysiłku pracowników (…);

- Rezultat prowadzonych prac jest odpowiednio ustalony. Rezultat prac projektowych zostanie odpowiednio wyodrębniony i udokumentowany;

- Rezultat prac ma charakter indywidualny i oryginalny. Rezultaty prowadzonych prac w sposób obiektywny wnoszą nową wartość do działalności Spółki - nowy produkt/usługa.

Systematyczność

Zgodnie z objaśnieniami:

- Zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN słowo systematyczny oznacza (i) robiący coś regularnie i starannie, (ii) o procesach: zachodzący stale od dłuższego czasu, (iii) o działaniach: prowadzony w sposób uporządkowany, według pewnego systemu; też: o efektach takich działań; planowy, metodyczny;

- Zatem słowo systematycznie odnosi się również do działalności prowadzonej w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany;

- Wystarczające jest, aby podatnik zaplanował i przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy, przyjmując dla niego określone cele do osiągnięcia, harmonogram i zasoby. Taka działalność może być uznana za działalność systematyczną, tj. prowadzoną w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany;

Prace są prowadzone w sposób systematyczny, metodyczny. Prace są zaplanowane i prowadzone w sposób zorganizowany, metodyczny. Całość prac jest prowadzona przez wyznaczone zespoły projektowego zgodnie z metodologią przedstawioną w stanie faktycznym.

Zwiększenia zasobów wiedzy

Zgodnie z objaśnieniami:

- W świetle konstrukcji definicji badawczo-rozwojowej należy uznać, że „zwiększenie zasobów wiedzy” odnosi się przede wszystkim do prowadzenia badań naukowych, natomiast „wykorzystanie już istniejącej lub zwiększonej wiedzy do tworzenia nowych zastosowań” dotyczy przede wszystkim prac rozwojowych;

- Definicja działalności badawczo-rozwojowej wymaga, aby działania jakie podejmuje podatnik poprzez badania naukowe zwiększały zasoby wiedzy, natomiast w efekcie prac rozwojowych wystarczy, by podatnik zdobył i wykorzystał aktualnie dostępną wiedzę i umiejętności w celu planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia nowych, zmienionych czy usprawnionych produktów, procesów lub usług.

Prowadzone prace, wymagają rozwiązania przez (…) szeregu problemów technologicznych, technicznych czy procesowych. Rozwiązanie tych problemów wymaga wykorzystania wiedzy z zakresu fizyki, chemii, materiałoznawstwa, technologii informatycznych, projektowania procesów etc. Prace w każdym z obszarów wiążą się z przeprowadzeniem prac koncepcyjnych, przeprowadzeniem testów, prób oraz analiz. Istotą tych prac, jest tworzenie wiedzy lub nowych zastosowań.

Prowadzone prace doprowadzą do zwiększenia zasobów wiedzy z zakresie techniki i technologii wytarzania kompleksów ścianowych a także opracowania technologii AKS.

Koszty kwalifikowane

W ramach ulgi B+R, jako koszty kwalifikowane (…) zamierza rozliczyć:

- wynagrodzenie pracowników za czas poświęcony na realizację projektu AKS w zakresie wszystkich 5 etapów, tj. wydatki wskazanie wprost w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT,

- koszt nabycia urządzeń i oprogramowania umożliwiające uruchomienie technologii AKS (etap II) wydatki wskazanie wprost w art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT,

- koszty materiałów i surowców niezbędnych do wytworzenia urządzeń i podzespołów w ramach implementacji (etap III) wydatki wskazanie wprost w art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT.

Wynagrodzenia pracownicze zostały wymienione wprost w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT. Wnioskodawca zamierza rozliczyć wynagrodzenia wyłącznie w zakresie składników wynagrodzeń wskazanych wprost w tym przepisie. Kosztem kwalifikowanym będzie wyłącznie wynagrodzenie za czas poświęcony za czas realizacji projektu AKS.

Należy zwrócić uwagę, że w art. 18d ust. 2 pkt 2 u.p.d.o.p., ustawodawca posługuje się pojęciami „materiały” oraz „surowce”, które nie zostały zdefiniowane w przepisach ww. ustawy, stanowiąc przy tym, że w podstawie obliczania ulgi uwzględnione mogą być wyłącznie materiały i surowce związane bezpośrednio z prowadzoną przez podatnika działalnością badawczo-rozwojową.

Jeżeli chodzi o pojęcie „surowce”, w związku z brakiem definicji przedmiotowego pojęcia na gruncie przepisów podatkowych i rachunkowych, dla celów ustalania zakresu zastosowania ulgi posłużyć należy się znaczeniem pojęcia „surowce” funkcjonującym na gruncie języka powszechnego, gdzie „surowce” to „materiały naturalne pochodzenia zwierzęcego, roślinnego lub mineralnego, służące do wytwarzania jakichś produktów lub energii” (www.sjp.pwn.pl).

Z kolei w zakresie interpretacji pojęcia „materiały”, odwołać należy się do interpretacji przedmiotowego pojęcia funkcjonującej na gruncie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 120 z późn. zm.). W świetle art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o rachunkowości, materiały to składniki majątku zużywane na własne potrzeby.

Powyższy pogląd znajduje również potwierdzenie w doktrynie, gdzie podkreśla się, że materiały to „składniki majątku inicjujące realizację całego cyklu operacyjnego, które jednostka nabywa w celu ich całkowitego zużycia na własne potrzeby, w tym m.in. na potrzeby wytwarzania produktów, świadczenia usług czy realizacji działalności ogólnoadministracyjnej. Do materiałów zaliczyć można także pewne składniki majątkowe wytwarzane przez jednostkę we własnym zakresie (zazwyczaj w ramach działalności pomocniczej), a także różnego rodzaju odzyski, posiadające wartość użytkową, a pochodzące np. z likwidowanych środków trwałych, inwentarz żywy przeznaczony do uboju, części zamienne, półfabrykaty obcej produkcji, paliwa, opakowania itp.” (Walińska Ewa (red.), Bek-Gaik Bogusława, Bojanowski Witold, Czajor Agnieszka, Czajor Przemysław, Gad Jacek, Idzikowska Gabriela, Janicka Anna, Jurewicz Anna, Kalinowski Jacek, Kuczyńska Iga, Mariański Adam, Michalak Marcin, Turzyński Mikołaj, Walińska Anna, Wencel Agnieszka, Wiatr Michał, Ustawa o rachunkowości. Komentarz, Wolters Kluwer, 2016).

Wobec powyższego, koszt nabycia urządzeń i oprogramowania umożliwiające uruchomienie technologii AKS (etap II) oraz koszty nabycia materiałów i surowców niezbędnych do wytworzenia urządzeń i podzespołów w ramach implementacji (etap III) stanowią wydatki wskazanie wprost w art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z brzmieniem art. 4a pkt 26 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 2805 ze zm., dalej: „updop”, „uCIT”),

przez działalność badawczo-rozwojową należy rozumieć działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

W myśl art. 4a pkt 27 updop,

ilekroć w ustawie jest mowa o badaniach naukowych, oznacza to:

a. badania podstawowe w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce,

b. badania aplikacyjne w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Stosownie do art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 742, dalej: „Ustawa SWIN”),

badania naukowe są działalnością obejmującą:

 a. badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;

 b. badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.

Natomiast w art. 4a pkt 28 updop ustawodawca wskazał, że:

ilekroć w ustawie jest mowa o pracach rozwojowych - oznacza to prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy SWIN,

prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.

Z kolei stosownie do treści art. 18d ust. 1 updop,

podatnik uzyskujący przychody inne niż przychody z zysków kapitałowych odlicza od podstawy opodatkowania, ustalonej zgodnie z art. 18, koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność badawczo-rozwojową, zwane dalej „kosztami kwalifikowanymi”. Kwota odliczenia nie może w roku podatkowym przekraczać kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych.

Rodzaje kosztów kwalifikowanych podlegających odliczeniu w ramach ulgi na działalność badawczo-rozwojową zostały wymienione w art. 18d ust. 2-3 updop.

Stosownie do treści art. 18d ust. 5 updop,

koszty kwalifikowane podlegają odliczeniu, jeżeli nie zostały podatnikowi zwrócone w jakiejkolwiek formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

W myśl art. 18d ust. 6 updop,

podatnikowi, który w roku podatkowym korzysta ze zwolnień podatkowych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 34 lub 34a, prawo do odliczenia przysługuje jedynie w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych, które nie są przez podatnika uwzględniane w kalkulacji dochodu zwolnionego z podatku na podstawie tych przepisów.

Zgodnie z art. 18d ust. 7 updop,

 1) w przypadku gdy podatnik, o którym mowa w ust. 3a, jest mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców - 200% kosztów, o których mowa w ust. 2-3a;

2) w przypadku pozostałych podatników, o których mowa w ust. 3a - 200% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1-4a i ust. 2a-3a, oraz 100% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 5;

 3) w przypadku pozostałych podatników - 100% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 2-5, ust. 2a i 3, oraz 200% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 1a.

W myśl art. 18d ust. 8 updop,

odliczenia dokonuje się w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono koszty kwalifikowane. W przypadku gdy podatnik poniósł za rok podatkowy stratę albo wielkość dochodu podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia - odpowiednio w całej kwocie lub w pozostałej części - dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie sześć lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia. Dokonując odliczenia, o którym mowa w zdaniu drugim, uwzględnia się kwoty pomniejszeń, o których mowa w art. 18db ust. 1.

Natomiast, stosownie do art. 9 ust. 1b updop, zgodnie z którym,

podatnicy prowadzący działalność badawczo-rozwojową, którzy zamierzają skorzystać z odliczenia, o którym mowa w art. 18d, są obowiązani w ewidencji, o której mowa w ust. 1, wyodrębnić koszty działalności badawczo-rozwojowej.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 updop:

kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Aby podatnikowi podatku dochodowego od osób prawnych przysługiwało prawo odliczenia w zeznaniu podatkowym kosztów kwalifikowanych poniesionych w danym roku podatkowym powinny być łącznie spełnione następujące warunki:

1. podatnik poniósł koszty na działalność badawczo-rozwojową,

2. koszty na działalność badawczo-rozwojową stanowiły dla podatnika koszty uzyskania przychodów w rozumieniu uCIT,

3. koszty na działalność badawczo-rozwojową mieszczą się w zamkniętym katalogu kosztów kwalifikowanych określonym przepisami art. 18d ust. 2-3 updop,

4. ww. koszty uzyskania przychodów stanowiły koszty kwalifikowane w rozumieniu ustawy updop, przy czym, jeżeli koszty kwalifikowane zostały poniesione w ramach badań podstawowych, badania te były prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z jednostką naukową w rozumieniu odrębnych przepisów,

5. jeżeli w roku podatkowym podatnik prowadził działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia/decyzji o wsparciu, prawo do odliczenia przysługuje jedynie w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych, które nie są przez podatnika uwzględniane w kalkulacji dochodu zwolnionego z podatku na podstawie zezwolenia/decyzji o wsparciu,

6. w ewidencji, o której mowa w art. 9 ust. 1b updop, podatnik wyodrębnił koszty działalności badawczo-rozwojowej,

7. podatnik wykazał w zeznaniu podatkowym koszty kwalifikowane podlegające odliczeniu,

8. kwota odliczonych kosztów kwalifikowanych nie przekroczyła limitów określonych w uCIT,

9. koszty kwalifikowane nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

Zgodnie z zasadą przyjętą w orzecznictwie, jak i w doktrynie prawa podatkowego, ulgi podatkowe, w tym ulga badawczo-rozwojowa, są wyjątkiem od zasady równości i powszechności opodatkowania, tak więc przepisy regulujące prawo do ulgi winny być interpretowane ściśle.

Ad. 1 - 2

W celu stwierdzenia, czy prace prowadzone w ramach projektu AKS stanowią działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, a tym samym nie stanowią działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń, o której mowa w art. 4a pkt 28 ustawy o CIT oraz czy prace te stanowią prace twórcze obejmujące prace rozwojowe podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań o której mowa w art. 4a pkt 26 ustawy o CIT, spełnia przesłanki działalności badawczo-rozwojowej, należy przeprowadzić analizę nakierowaną na zidentyfikowanie przejawów działalności gospodarczej, które mogą zostać uznane za działalność badawczo-rozwojową (tj. tych aktywności podatnika, które spełniają definicje wskazane w art. 4a pkt 26-28 updop).

Przez działalność badawczo-rozwojową, należy rozumieć działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

Kluczowe jest zawarte w definicji działalności badawczo-rozwojowej rozróżnienie, które wskazuje, że taka działalność obejmuje dwa rodzaje aktywności - badania podstawowe i badania aplikacyjne zdefiniowane w art. 4 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz prace rozwojowe, o których mowa w art. 4 ust. 3 tej ustawy.

Należy zwrócić uwagę na podkreślone wyłączenie w art. 4a ust. 3 ww. ustawy, mogące odnosić się do wielu przejawów aktywności podatnika. Zastrzeżenie zostało wprowadzone w celu wyeliminowania z zakresu ulgi na działalność badawczo-rozwojową tych przejawów aktywności podatnika, które pomimo ulepszenia istniejących procesów lub usług z uwagi na brak innowacyjnego charakteru (rutynowość) nie mogą stanowić prac rozwojowych.

Z ustawowej definicji wynika zatem, że taka działalność musi mieć charakter twórczy. Posłużenie się tym sformułowaniem wskazuje, że działalność badawczo-rozwojowa to taka aktywność, która nastawiona jest na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym, które nie mają odtwórczego charakteru. Jak podano w słowniku języka polskiego PWN, działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia (działalność - zespół działań podejmowanych w jakimś celu), powstania czegoś (twórczy - mający na celu tworzenie, tworzyć - powodować powstanie czegoś). W doktrynie prawa autorskiego podkreśla się natomiast, że cecha twórczości związana jest przede wszystkim z rezultatem działalności człowieka o charakterze kreacyjnym i jest spełniona wówczas, gdy istnieje nowy wytwór intelektu. Działalność twórcza oznacza, że „ustawodawca za przedmiot prawa autorskiego uznaje tylko rezultat (przejaw) takiego działania, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania, a zatem, że posiada cechę nowości, której stopień nie ma znaczenia”. Zatem, twórczość działalności badawczo-rozwojowej może przejawiać się opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej podatnika lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących u podatnika.

Po drugie, z art. 4a pkt 26 updop, wynika, że działalność badawczo-rozwojowa musi być podejmowana w systematyczny sposób. Zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN słowo systematyczny oznacza (i) robiący coś regularnie i starannie, (ii) o procesach: zachodzący stale od dłuższego czasu, (iii) o działaniach: prowadzony w sposób uporządkowany, według pewnego systemu; też: o efektach takich działań; planowy, metodyczny. W związku z tym, że w definicji działalności badawczo-rozwojowej słowo „systematyczny” występuje w sformułowaniu „podejmowaną (działalność) w sposób systematyczny”, a więc odnosi się do „działalności”, czyli zespołu działań podejmowanych w jakimś celu, najbardziej właściwą definicją systematyczności w omawianym zakresie jest definicja obejmująca prowadzenie działalności w sposób uporządkowany, według pewnego systemu. Zatem, słowo systematycznie odnosi się również do działalności prowadzonej w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. To oznacza, że działalność badawczo-rozwojowa jest prowadzona systematycznie niezależnie od tego, czy podatnik stale prowadzi prace badawczo-rozwojowe, czy tylko od czasu do czasu, a nawet incydentalnie, co wynika z charakteru prowadzonej przez niego działalności oraz potrzeb rynku, klientów, sytuacji mikro i makroekonomicznej. Z powyższego wynika, że spełnienie kryterium „systematyczności” danej działalności nie jest uzależnione od ciągłości tej działalności, w tym od określonego czasu przez jaki działalność taka ma być prowadzona ani też od istnienia planu co do prowadzenia przez podatnika podobnej działalności w przyszłości. Wystarczające jest, aby podatnik zaplanował i przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy, przyjmując dla niego określone cele do osiągnięcia, harmonogram i zasoby. Taka działalność może być uznana za działalność systematyczną, tj. prowadzoną w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany.

Po trzecie, taka działalność musi mieć określony cel, tj. powinna być nakierowana na zwiększenie zasobów wiedzy oraz ich wykorzystanie do tworzenia nowych zastosowań. Prowadząc działalność badawczo-rozwojową, przedsiębiorca rozwija specjalistyczną wiedzę oraz umiejętności, które może wykorzystać w ramach bieżących albo przyszłych projektów.

W ramach prac rozwojowych następuje połączenie wyników prac badawczych z wiedzą techniczną w celu wprowadzenia do produkcji nowego lub zmodernizowanego wyrobu, nowej technologii czy nowego systemu organizacji. Innymi słowy, prowadzone systematyczne prace opierają się na istniejącej wiedzy, uzyskanej w wyniku działalności badawczej oraz/lub doświadczeń praktycznych i mają na celu wytworzenie nowych materiałów, produktów lub urządzeń, inicjowanie nowych i znaczące udoskonalenie już istniejących procesów, systemów i usług. Podmioty gospodarcze zajmujące się działalnością badawczo-rozwojową realizują ją obok swojej działalności podstawowej (np. przedsiębiorstwa przemysłowe dysponujące własnym zapleczem badawczo-rozwojowym, laboratoria, zakłady i ośrodki badawczo-rozwojowe, działy badawczo-technologiczne, biura konstrukcyjne i technologiczne, zakłady rozwoju technik, biura studiów i projektów itp.). Prace rozwojowe nie obejmują rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do istniejących produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, usług nawet jeśli takie zmiany mają charakter ulepszeń.

Co oznacza, że aktywność podatnika winna być nastawiona na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym (które nie mają odtwórczego charakteru), związane z postępem naukowym, czy technologicznym.

Na powyższe kryteria wskazał także Minister Finansów w Objaśnieniach podatkowych z 15 lipca 2019 roku dotyczących preferencyjnego opodatkowania dochodów wytwarzanych przez prawa własności intelektualnej (dalej także: „Objaśnienia MF”), które w części 3.2.1. poświęcone są pojęciu działalności badawczo-rozwojowej, która znajduje zastosowanie m.in. do korzystania z ulgi badawczo-rozwojowej przewidzianej w art. 18d updop – co zostało wskazane w samej treści objaśnień (por. pkt 31 Objaśnień MF).

Zgodnie z Objaśnieniami MF, przez działalność twórczą należy rozumieć zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia, powstania czegoś, a twórczość działalności badawczo-rozwojowej przejawiać się może m.in.: opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej podatnika lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących u podatnika.

Walidacja (według Słownika języka polskiego PWN rozumiana jako ogół czynności mających na celu zbadanie odpowiedniości, trafności lub dokładności czegoś) nowego lub ulepszonego produktu/technologii/rozwiązań zwłaszcza w warunkach rzeczywistego funkcjonowania, gdzie głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne, a których ostateczny kształt nie został określony została wyróżniona w Objaśnieniach MF jako typowe przejawy działalności twórczej w znaczeniu przyjmowanym dla potrzeb definicji prac badawczo-rozwojowych (por. pkt 36 Objaśnień MF). Co więcej, jak podkreślono w Objaśnieniach MF, istotnym elementem tego rodzaju działalności jest kreatywna aktywność wynikająca z działalności człowieka.

Jak wskazano w Objaśnieniach MF (na co zwrócił już uwagę Organ powyżej), w świetle obowiązujących w Polsce znaczeń pojęcia „systematyczność”, prowadzenie działalności w taki sposób może oznaczać realizację tego rodzaju działań:

- w znaczeniu pierwszym – w sposób stały, od dłuższego czasu (regularnie), bądź

- w znaczeniu drugim – w sposób uporządkowany, według pewnego systemu (planowo, metodycznie).

Dla potrzeb definicji działalności badawczo-rozwojowej, kryterium to należy rozumieć zgodnie z drugim znaczeniem. W świetle powyższego, oznacza to, że kryterium systematyczności jest spełnione, gdy działalność prowadzona jest w sposób uporządkowany, według pewnego systemu (metodycznie, zgodnie z planem).

Trzecim kryterium uznania danej działalności za badawczo-rozwojową jest zwiększanie zasobów wiedzy (zgodnie z Objaśnieniami MF – pkt 43, to pojęcie odnosi się przede wszystkim do badań naukowych) lub wykorzystania istniejących zasobów wiedzy (na co nakierowane są przede wszystkim prace rozwojowe, obejmujące zdobywanie, łączenie i kształtowanie wiedzy) do tworzenia nowych zastosowań (nowych, zmienionych lub usprawnionych produktów, procesów lub usług).

Jednocześnie, jak zauważono w treści cytowanych Objaśnień MF, ustawodawca nie zdefiniował sformułowania „zwiększania zasobów wiedzy, jednak przyjąć można, że sformułowanie to należy rozumieć z perspektywy danego podatnika a kluczowym jest element celowościowy (tj. zwiększenie poziomu wiedzy oraz wykorzystanie jej do tworzenia nowych zastosowań), bez względu na to, czy zdobywana wiedza stanowić będzie nowość tylko z perspektywy danego podmiotu, albo czy po jej zastosowaniu będzie służyć wyłącznie jednemu podmiotowi, czy też znajdzie szersze zastosowanie (por. pkt 45 Objaśnień MF).

Zgadzam się z Państwem, że prace prowadzone w ramach projektu AKS stanowią działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, a tym samym nie stanowią działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń, o której mowa w art. 4a pkt 28 ustawy o CIT.

Jak również, zgadzam się z Państwem, że prace prowadzone w ramach projektu AKS stanowią prace twórcze obejmujące prace rozwojowe podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań o której mowa w art. 4a pkt 26 ustawy o CIT.

Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 i 2 jest prawidłowe.

Ad. 3

Z treści wniosku wynika, że w ramach ulgi B+R, jako koszty kwalifikowane zamierzają Państwo rozliczyć:

- wynagrodzenie pracowników (bezpośrednio oraz pośrednio produkcyjnych) za czas poświęcony na realizację projektu AKS w zakresie wszystkich 5 etapów,

- koszt nabycia urządzeń i oprogramowania umożliwiające uruchomienie technologii AKS,

-koszty materiałów i surowców niezbędnych do wytworzenia urządzeń i podzespołów w ramach implementacji.

Przepisy podatkowe dają możliwość uznania za koszty kwalifikowane m.in. należności z tytułu wynagrodzeń pracownika, który realizuje wskazany cel, tj. wykonuje prace badawczo-rozwojowe. Istotne jest aby pracownik faktycznie wykonywał zadania będące realizacją prac badawczo-rozwojowych, wówczas wynagrodzenie takiego pracownika oraz koszty świadczeń poniesionych na jego rzecz będą mogły stanowić dla Wnioskodawcy koszt kwalifikowany w całości.

W przypadku gdy pracownik w ramach świadczonej pracy wykonuje obowiązki nie tylko związane z działalnością badawczo-rozwojową, zasadnym jest wyodrębnienie (wyłączenie z ulgi badawczo-rozwojowej) tej części wynagrodzenia oraz świadczeń wypłaconych pracownikom zajmującym się działalnością badawczo-rozwojową, a także składek od tych przychodów, określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, która nie jest związana z realizacją działalności badawczo-rozwojowej.

Ustawodawca nie narzucił przedsiębiorcom formy podziału/wyodrębnienia. Wybór sposobu udokumentowania tych wydatków pozostawiony został podatnikom, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową. Dlatego, wskazane jest, aby dla celów dowodowych, ewidencja czasu pracy, poświęconego przez pracowników na działalność badawczo-rozwojową, była prowadzona przez podatnika korzystającego z ulgi.

W komunikacie Ministerstwa Finansów z dnia 18 maja 2017 r. o Uldze B+R, zostało wyraźnie wskazane, że (...) prowadzenie tego rodzaju ewidencji przewidziane jest wprost w propozycji legislacyjnej przedstawionej w „projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej”. Ustawodawca proponuje tam, aby wynagrodzenia i składki stanowiły koszty kwalifikowane (stanowiące bazę do wyliczenia ulgi B+R) - w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz.U. z 2024 r. poz. 226 ze zm., ze zm., dalej: „updof”):

za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki i nagrody zostały wymienione wprost w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jako przychody ze stosunku pracy, a zatem mieszczą się w katalogu kosztów kwalifikowanych, o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 updop.

Natomiast, użyty w art. 12 ust. 1 updof, zwrot „w szczególności” oznacza, że poszczególne kategorie przychodów zostały wymienione jedynie przykładowo. Zatem, ww. katalog jest katalogiem otwartym. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wypłaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym.

Zgodnie z art. 18d ust. 2 pkt 2 updop, za koszty kwalifikowane uznaje się m.in.:

nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową.

Warunkiem uznania wydatków na nabycie urządzeń i oprogramowania umożliwiających uruchomienie technologii AKS oraz materiałów i surowców jest ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową. Przepisy omawianej ustawy podatkowej nie precyzują co należy rozumieć pod pojęciem materiałów i surowców. Zatem, przyjmuje się, że materiały i surowce, w przypadku których istnieje możliwość ich przypisania do działalności badawczo-rozwojowej, uznaje się za koszty kwalifikowane w ramach ww. działalności.

Jeżeli chodzi o pojęcie „surowce”, w związku z brakiem definicji przedmiotowego pojęcia na gruncie przepisów podatkowych i rachunkowych, dla celów ustalania zakresu zastosowania ulgi posłużyć należy się znaczeniem pojęcia „surowce” funkcjonującym na gruncie języka powszechnego, gdzie „surowce” to „materiały naturalne pochodzenia zwierzęcego, roślinnego lub mineralnego, służące do wytwarzania jakichś produktów lub energii” (www.sjp.pwn.pl).

Z kolei w zakresie interpretacji pojęcia „materiały”, odwołać należy się do interpretacji przedmiotowego pojęcia funkcjonującej na gruncie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.). W świetle art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o rachunkowości, materiały to składniki majątku zużywane na własne potrzeby.

Powyższy pogląd znajduje również potwierdzenie w doktrynie, gdzie podkreśla się, że materiały to „składniki majątku inicjujące realizację całego cyklu operacyjnego, które jednostka nabywa w celu ich całkowitego zużycia na własne potrzeby, w tym m.in. na potrzeby wytwarzania produktów, świadczenia usług czy realizacji działalności ogólnoadministracyjnej. Do materiałów zaliczyć można także pewne składniki majątkowe wytwarzane przez jednostkę we własnym zakresie (zazwyczaj w ramach działalności pomocniczej), a także różnego rodzaju odzyski, posiadające wartość użytkową, a pochodzące np. z likwidowanych środków trwałych, inwentarz żywy przeznaczony do uboju, części zamienne, półfabrykaty obcej produkcji, paliwa, opakowania itp.” (Walińska Ewa (red.), Bek‑Gaik Bogusława, Bojanowski Witold, Czajor Agnieszka, Czajor Przemysław, Gad Jacek, Idzikowska Gabriela, Janicka Anna, Jurewicz Anna, Kalinowski Jacek, Kuczyńska Iga, Mariański Adam, Michalak Marcin, Turzyński Mikołaj, Walińska Anna, Wencel Agnieszka, Wiatr Michał, Ustawa o rachunkowości. Komentarz, Wolters Kluwer, 2016).

Obowiązujące przepisy w zakresie ulgi B+R pozwalają na zakwalifikowanie do niej kosztów materiałów i surowców, które podatnik zaliczył do kosztów uzyskania przychodów i są one bezpośrednio związane z prowadzoną przez niego działalnością badawczo-rozwojową.

Surowcami i materiałami w znaczeniu przywołanym powyżej mogą być w istocie aktywa bezpośrednio związane z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową, tj. urządzenia i oprogramowanie umożliwiające uruchomienie technologii AKS (etap II) oraz materiały i surowce niezbędne do wytworzenia urządzeń i podzespołów w ramach implementacji (etap III).

Zgadzam się z Państwem, że mają Państwo prawo do odliczenia zgodnie z art. 18d ust. 1 i 2 ustawy o CIT wydatków wskazanych w części f wniosku (koszty kwalifikowane).

Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 3 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935, dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).

close POTRZEBUJESZ POMOCY?
Konsultanci pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 - 17:00