Wyrok NSA z dnia 7 lutego 2024 r., sygn. I OSK 2067/22

Dnia 7 lutego 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Piotr Przybysz Sędziowie: sędzia NSA Piotr Niczyporuk sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 7 lutego 2024 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J.W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 17 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Kr 1239/21 w sprawie ze skargi J. W. na decyzję Wojewody [...] z dnia [...] sierpnia 2021 r. znak [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie ustalenia odszkodowania oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 17 lutego 2022 r., II SA/Kr 1239/21 oddalił skargę J. W. na decyzję Wojewody M. z dnia [...] sierpnia 2021 r. znak [...] w przedmiocie umorzenia postępowania w sprawie ustalenia odszkodowania.

Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy:

Decyzją z dnia [...] lipca 2021 r. znak: [...] Starosta K. orzekł o umorzeniu postępowania w sprawie o ustalenie i wypłatę odszkodowania na rzecz J. W. za nieruchomość oznaczoną jako działka nr [...] o powierzchni 0,0473 ha, położoną w obrębie Z., objętą księgą wieczystą nr [...], z tytułu nabycia przez Skarb Państwa z mocy prawa, z dniem 1 czerwca 2003 r., własności ww. nieruchomości, stwierdzając wygaśnięcie roszczenia o odszkodowanie na skutek nie złożenia wniosku odszkodowawczego w zakreślonym przez prawo terminie. Odwołanie od tej decyzji złożył J.W. Wojewoda M. decyzją z dnia [...] sierpnia 2021 r. znak [...], na podstawie art. 9a w związku z art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2020.1990 ze zm.), dalej jako "u.g.n.", oraz art. 37a ust. 7 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (Dz.U.2021.146 ze zm.), dalej jako "u.k.r.PKP", utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji Wojewoda wskazał, że zgodnie z art. 37a ust. 1 i 7 u.k.r.PKP, grunty wchodzące w skład linii kolejowych pozostające w dniu 28 lutego 2003 r. we władaniu PKP SA, niestanowiące własności Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub PKP SA, stają się z dniem 1 czerwca 2003 r. z mocy prawa własnością Skarbu Państwa za odszkodowaniem, z zastrzeżeniem ust. 7. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, będzie ustalane i wypłacane według zasad i trybu określonych w przepisach o odszkodowaniach za wywłaszczone nieruchomości, na wniosek dotychczasowego właściciela gruntu złożony w okresie od dnia 1 czerwca 2003 r. do dnia 31 grudnia 2007 r. Po upływie tego okresu roszczenie o odszkodowanie nie przysługuje. Roszczenie o odszkodowanie nie przysługuje również w przypadku, gdy grunt, o którym mowa w ust. 1, pozostawał do dnia 31 maja 2003 r. w posiadaniu samoistnym PKP SA lub jej poprzedników prawnych nieprzerwanie przez okres co najmniej 30 lat. Wojewoda M. wskazał, że z treści ww. przepisów wynika, iż ustalenie i wypłata odszkodowania następuje przy łącznym spełnieniu następujących przesłanek: nieruchomość powinna wchodzić w dniu 28 lutego 2003 r. w skład linii kolejowej; nieruchomość nie stanowiła w ww. dacie własności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego ani PKP S.A.; z wnioskiem o ustalenie odszkodowania wystąpił właściciel nieruchomości w terminie od 1 czerwca 2003 r. do 31 grudnia 2007 r. Dalej organ odwoławczy wskazał, że ostateczną i prawomocną decyzją z dnia [...] lutego 2017 r. znak: [...] Wojewoda M. potwierdził m.in., że z dniem 1 czerwca 2003 r. Skarb Państwa nabył z mocy prawa własność gruntu stanowiącego fragment linii kolejowej nr [...] relacji W. – K. Osobowy, położonego w jednostce ewidencyjnej K. – L., obręb Z., oznaczonego w ewidencji gruntów jako działka nr [...] o powierzchni 0,0473 ha, objętego księgą wieczystą nr [...], stanowiącego własność J. W. Pismem z [...] listopada 2019 r. J. W. wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do odszkodowania za ww. nieruchomość. Wojewoda wskazał następnie, że dochowanie terminu do złożenia wniosku o odszkodowanie jest jedną z przesłanek, od zaistnienia których zależy pozytywne rozstrzygnięcie sprawy przez organ. Brak spełnienia choćby jednej z przesłanek powoduje niemożność ustalenia i wypłacenia odszkodowania. Powyższe wynika wprost z treści cytowanego przepisu i nie budzi wątpliwości, na co wskazuje również ugruntowane i jednoznaczne w tym zakresie orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego. Organ podał dalej, że nie budzi wątpliwości, iż wskazany w powyższych przepisach termin dochodzenia odszkodowania za pozbawienie prawa własności ma charakter materialnoprawny. Nie może być więc przywrócony, nawet jeżeli uchybienie nie było zawinione przez stronę i było spowodowane brakiem wiedzy prawnej. Nie ma też prawnego znaczenia fakt, że decyzja stwierdzająca nabycie prawa przez Skarb Państwa została wydana dopiero po upływie ustawowego terminu do złożenia wniosku o odszkodowanie. Ustawodawca nie powiązał bowiem terminu do dochodzenia odszkodowania z faktem i datą wydania decyzji o nabyciu własności gruntu. W świetle powyższego wniosek Ja. W. z [...] listopada 2019 r. złożony został z uchybieniem terminu określonego w przepisie art. 73a ust. 7 u.k.r.PKP, zaś niezłożenie wniosku w ustawowym terminie spowodowało wygaśnięcie roszczenia odszkodowawczego, które nie może być tym samym dochodzone w drodze postępowania administracyjnego. Wygaśnięcie roszczenia odszkodowawczego oznacza brak jednego z koniecznych, materialnych elementów sprawy administracyjnej, czyniąc wszczęte w tym zakresie postępowanie administracyjne bezprzedmiotowym.