Przyznanie renty w drodze wyjątku na podstawie art. 83 ust. 1 u.e.r. - Wyrok NSA z dnia 29 lutego 2024 r., sygn. III OSK 754/23

Przyznanie renty w drodze wyjątku na podstawie art. 83 ust. 1 u.e.r. wymaga spełnienia ściśle określonych warunków - wystąpienia 'szczególnych okoliczności' uniemożliwiających uzyskanie prawa do świadczenia w trybie zwykłym oraz braku możliwości podjęcia pracy ze względu na całkowitą niezdolność do pracy i braku niezbędnych środków utrzymania. Odwołanie do uznaniowości organu rentowego nie może usprawiedliwiać braku spełnienia wymienionych w przepisie warunków.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Masternak - Kubiak Sędziowie sędzia NSA Zbigniew Ślusarczyk (spr.) sędzia del. WSA Hanna Knysiak - Sudyka po rozpoznaniu w dniu 29 lutego 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej R. K. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2022 r. sygn. akt II SA/Wa 793/22 w sprawie ze skargi R. K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 marca 2022 r. nr 992700/620/248/2021/SWO w przedmiocie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 21 października 2022 r. sygn. akt II SA/Wa 793/22, na podstawie art. 151 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r., poz. 329 ze zm.) dalej "p.p.s.a." oddalił skargę R. K. na decyzję Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 11 marca 2022 r. nr 992700/620/248/2021/SWO w przedmiocie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku.

W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji wskazał, że podstawę materialną decyzji stanowił art. 83 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 504 ze zm., dalej jako u.e.r.). Przepis ten stanowi regulację szczególną, pozwalającą w drodze decyzji uznaniowej na uzyskanie świadczenia odpowiadającego świadczeniu ubezpieczeniowemu przez osoby, które nie spełniają warunków do uzyskania świadczeń w zwykłym trybie. Sąd I instancji podzielił ustalenie organu, że w przypadku skarżącego nie zaistniały przesłanki uzasadniające przyznanie mu renty w drodze wyjątku. Zdaniem WSA w Warszawie świadczenie pracy bez objęcia pracownika systemem ubezpieczenia społecznego nie uzasadnia wystąpienia przypadku "szczególnych okoliczności", świadcząc wyłącznie o braku dbałości o egzekwowanie swoich praw pracowniczych. W ocenie Sądu rację ma też organ wskazując, że skoro skarżący wskazuje – oprócz zasiłku opiekuńczego i świadczenia uzupełniającego – wynagrodzenie swojej małżonki w wysokości 3.542,03 zł brutto jako ich główne źródło dochodu w skali miesiąca, to przypadająca na jedną osobę w tej rodzinie kwota ok. 1.770 zł brutto przekracza wysokość najniższej emerytury, która od 1 marca 2022 r. wynosi 1.338,44 zł brutto. Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu I instancji organ prawidłowo odmówił przyznania skarżącemu renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku, a zaskarżona decyzja nie została wydana z naruszeniem przepisów postępowania ani prawa materialnego.