Interpretacja
Interpretacja indywidualna z dnia 18 marca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0115-KDST2-2.4011.44.2024.2.RS
Możliwość opodatkowania dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej preferencyjną stawką podatkową (opodatkowanie IP-BOX).
Interpretacja indywidualna
– stanowisko prawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
10 stycznia 2024 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy preferencyjnego opodatkowania dochodów generowanych przez prawa własności intelektualnej. Uzupełnił go Pan w odpowiedzi na wezwanie – w dniu 16 lutego 2024 r. (data wpływu).
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego
Wnioskodawca od 7 stycznia 2020 r. prowadzi działalność gospodarczą zarejestrowaną w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej pod firmą A (NIP: (...)), której przeważającym przedmiotem jest działalność związana z oprogramowaniem (PKD: 62.01 .Z). Wnioskodawca posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieograniczony obowiązek podatkowy w świetle art. 3 ust. 1 oraz ust. 1a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT). Wnioskodawca rozlicza się na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów z zastosowaniem podatku liniowego.
W ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej od (...) 2023 r. współpracuje z B spółką prawa handlowego z siedzibą pod adresem C 1, (...), (...) – dalej jako „Spółka” na podstawie pisemnej umowy o świadczenie usług.
Na podstawie przedmiotowej umowy Spółka zleca, a Wnioskodawca przyjmuje do wykonania świadczenie usług IT obejmujących wytwarzanie oprogramowania. Strony każdorazowo określają szczegółowy zakres usług i harmonogram prac za pośrednictwem poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej. Wnioskodawca świadczy usługi zdalnie, na terenie Polski. Wnioskodawca samodzielnie określa sposób, miejsce i czas świadczenia usług z uwzględnieniem uzgodnionego pomiędzy stronami harmonogramu. Wnioskodawca ponosi wobec osób trzecich odpowiedzialność za wykonanie usług oraz za ich rezultaty. Wnioskodawca ponosi ryzyko gospodarcze związane z prowadzoną działalnością. Powyższe potwierdza realizację usług w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.
Wnioskodawca w ramach współpracy ze Spółką tworzy i rozwija/ulepsza oprogramowanie (...), umożliwiającego (...). (...). Wymaga to od Wnioskodawcy podejmowania pracy badawczo-rozwojowej z dziedziny informatyki, (...) przy tworzeniu i rozwijaniu ww. oprogramowania. Wnioskodawca wytworzył funkcjonalności (programy komputerowe) takie jak:
Oprogramowanie jest cały czas rozwijane/ulepszane przez Wnioskodawcę. Wnioskodawca jest członkiem zespołu programistów, jednakże zadania wykonuje samodzielnie i w ramach własnej działalności gospodarczej. Rolą Wnioskodawcy jest tworzenie nowych i rozwój istniejących funkcjonalności oprogramowania. Zajmuje się również wykrywaniem i naprawą błędów, na skutek czego powstaje najczęściej nowy poprawnie funkcjonujący kod. Wnioskodawca zajmuje się głównie (...) czyli funkcjonalnościami po stronie serwera. Zadania do wykonania są wybierane przez członków zespołu na podstawie posiadanych kompetencji i pilności zadania.
Do wytworzenia nowych funkcjonalności Wnioskodawca wykorzystuje najnowsze technologie takie jak: (...). Wnioskodawca korzysta również z rozwiązań (...). Są to głównie biblioteki środowiska (...).
Przed rozpoczęciem współpracy ze Spółką, Wnioskodawca potrafił programować oraz (...). Jednak (...). Jako że wiedza z tej materii dość szybko ewoluuje, a dla prowadzenia biznesu potrzebne są rozwiązania stabilne, Wnioskodawca stara się wybierać technologie spośród rozwiązań, które zdobywała na popularności i są innowacyjne.
Zgodnie z postanowieniami umowy, Wnioskodawca przenosi na Spółkę wyłączne, nieodwołalne, zbywalne prawo do używania i wykorzystywania wszelkich wyników usług chronionych prawem autorskim bez ograniczeń czasowych i terytorialnych w zakresie maksymalnie dopuszczalnym przez prawo. Przeniesienie praw następuje z chwilą zapłaty wynagrodzenia przez Spółkę za miesiąc, w którym utwór powstał. Przeniesienie praw obejmuje wszystkie pola eksploatacji wymienione w umowie. Wynagrodzenie, o którym mowa w umowie obejmuje wynagrodzenie za przeniesienie i przyznanie wszelkich praw autorskich. Strony przyjęły miesięczne okresy rozliczeniowe. Wnioskodawca uzyskuje wynagrodzenie obliczone według stawki przyjętej za każdą godzinę świadczenia usług. Wynagrodzenie płatne jest miesięcznie z dołu, na podstawie faktury wystawionej przez Wnioskodawcę i w terminie wskazanym na tej fakturze. Wnioskodawca co miesiąc sporządza protokół odbioru usług/utworów (efektów prac). W protokole odnotowuje jaka część wynagrodzenia stanowi wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych. Wnioskodawca zatem skutecznie przenosił/przenosi na rzecz Spółki autorskie prawa majątkowe i uzyskiwał/uzyskuje w zamian za to kwalifikowane dochody. Wnioskodawca prowadzi ewidencję wykonywanych przez niego prac, co pozwala na wyodrębnienie wynagrodzenia przypadającego na sprzedaż/przenoszenie praw i odnotowanie go w protokole. Wyodrębnienie programów komputerowych i przeniesienie praw do nich, oprócz ww. postanowień zawartych w umowie, potwierdzają także same czynności faktyczne Stron. W danym miesiącu Wnioskodawca wytwarza programy komputerowe, rozwinięcia/ ulepszenia oprogramowania, do których przenosił/przenosi autorskie prawa majątkowe na Spółkę z chwilą opisaną powyżej. Programy były/są odbierane/przyjmowane przez Spółkę. Wnioskodawca wystawia miesięczną fakturę obejmującą wynagrodzenie (w tym za przeniesienie praw), a Spółka opłaca taką fakturę. Pomiędzy pracami Wnioskodawcy, a uzyskiwanym wynagrodzeniem istnieje/istniała bezpośrednia i faktyczna zależność, albowiem gdyby Wnioskodawca nie wytwarzał programów komputerowych, nie rozwijał/ulepszał oprogramowania to nie uzyskiwałby wynagrodzenia za wykonanie umowy, a przede wszystkim kwalifikowanego dochodu za przeniesienie autorskich praw majątkowych do kwalifikowanych IP. Programy komputerowe są wyodrębniane przez Wnioskodawcę w ewidencji prowadzonej na potrzeby ulgi IP BOX. Prowadzona przez niego dokumentacja i ewidencja pozwalają/pozwalały na ustalenie jaka część wynagrodzenia przypada na sprzedaż praw.
Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że Wnioskodawca współpracując z ww. Spółką tworzy programy komputerowe, a więc utwory chronione na podstawie art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 74 ust. 2 ww. ustawy ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie. Ochrona programu komputerowego nie jest uzależniona od przybranej przez niego formy wyrażenia. W grę wchodzić może zatem zapis aplikacji w formie kodu źródłowego (...). Ochronie na gruncie prawa autorskiego będą podlegać także projekty oprogramowania, nawet jeśli nie zostały one zakończone.
Rozpoczęcie tworzenia kodu programu komputerowego może poprzedzać sporządzenie schematu blokowego, (...), przedstawiającego kolejne etapy w zakładanym algorytmie. W taki sposób może zostać zaprezentowany program komputerowy, zazwyczaj na wstępnym etapie prac nad nim. Zapisy te, konstruowane przy pomocy odpowiednich figur geometrycznych, mogą być następnie wykorzystane przy tworzeniu kodu źródłowego aplikacji. W tym wypadku mamy więc do czynienia z formą wyrażenia programu komputerowego. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w pkt 7 preambuły dyrektywy 2009/24/WE zakładającym, że pojęcie „program komputerowy” obejmuje także przygotowawcze prace projektowe prowadzące do rozwoju programu komputerowego, z zastrzeżeniem, że charakter prac przygotowawczych jest taki, że program komputerowy może korzystać z nich na późniejszym etapie. W skład chronionych elementów programu komputerowego wchodzą także interfejsy, stanowiące te składniki aplikacji, które zawierają dane służące poprawnemu jej funkcjonowaniu w relacjach z innymi rozwiązaniami informatycznymi. Artykuł 74 ust. 2 PrAut wskazuje m.in. na ochronę „łączy”, przy czym termin ten należy utożsamiać z interfejsami oprogramowania. Elementami interfejsów programu komputerowego pozostają w szczególności: nagłówki plików, informacje o strukturze danych, wywoływanie mapowania informacji, prototypy funkcji, zmienne, parametry i wartości stałe, specyfikacje danych i formatów danych, wywoływanie funkcji programu, parametry związane z wyświetlanym obrazem, wywoływanie nazw funkcji i inne informacje niezbędne do stworzenia aplikacji współdziałającej z systemem operacyjnym. Nadto dopuszcza się ochronę formy wyrażenia algorytmu w językach programowania, przybierającą postać zbioru komend, przy wykorzystaniu określonego rodzaju ich usystematyzowania (Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz red. prof. UO dr hab. Ewa Ferenc-Szydełko, rok 2021, wydanie 4). Nadto w objaśnieniach Ministerstwa do ulgi IP BOX wyraźnie wskazano, że pojęcie programu komputerowego należy rozumieć szeroko, a więc programem komputerowym są każde kody źródłowe, interfejsy, algorytmy w językach programowania czy dokumentacja projektowa/ techniczna rozumiana jako zestaw instrukcji.
Mając na uwadze wszystko powyższe, wskazać trzeba, że Wnioskodawca tworzy tak rozumiane programy komputerowe – kody źródłowe, interfejsy, algorytmy w językach programowania wraz z dokumentacją techniczną – a więc utwory podlegające ochronie na mocy przepisów prawa autorskiego i stanowiące kwalifikowane prawa IP na gruncie przepisów regulujących ulgę IP BOX (ustawy o PIT). Wnioskodawca tworzy bowiem kody źródłowe, interfejsy, algorytmy w językach programowania składające się na określone moduły danego oprogramowania, o których mowa powyżej. W przedmiotowych kodach źródłowych zapisane są nowe funkcjonalności tego oprogramowania. Jako programy komputerowe Wnioskodawca rozumie właśnie ww. kody źródłowe, interfejsy napisane przez niego składające się na określone moduły (pakiety) oprogramowania – nowe funkcjonalności, które są dostarczane Spółce i do których Wnioskodawcy przysługują autorskie prawa majątkowe i osobiste.
Reasumując, efektem ww. czynności wykonywanych przez Wnioskodawcę w ramach współpracy ze Zleceniodawcą były/są i będą nowe funkcjonalności – kody źródłowe, interfejsy, algorytmy w językach programowania wraz z ewentualną dokumentacją techniczną/projektową, tj. programy komputerowe – utwory chronione w rozumieniu art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Czynności/zadania Wnioskodawcy szczegółowo opisane powyżej, a zmierzające do tworzenia utworów chronionych są przedmiotem wniosku. Czynności wykonywane przez Wnioskodawcę nie mają/nie miały charakteru rutynowego. Wnioskodawca tworząc nowe funkcjonalności rozwijał i rozwija oprogramowanie dla Spółki i odbywa się to na podstawie umowy z tą Spółką. Prowadzona bezpośrednio przez niego indywidualna i samodzielna działalność na potrzeby kontraktu zawartego ze Spółką obejmuje nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, albowiem Wnioskodawca nieustanie, przy codziennym świadczeniu usług zdobywał/zdobywa nową wiedzę z zakresu narzędzi informatycznych i oprogramowania, pogłębia ją, a następnie wykorzystuje do wytwarzania programów komputerowych. Powstałe programy komputerowe były, są i będą efektem jego własnej, samodzielnej działalności twórczej, wynikiem zdobytej wcześniej i wykorzystanej wiedzy w tej dziedzinie. Dzięki powyższemu procesowi powstawał/powstaje nowy produkt. Podstawą do stwierdzenia powyższego są faktycznie wykonywane przez Wnioskodawcę czynności, proces myślowy i efekt tego procesu.
Wytwarzane przez Wnioskodawcę programy komputerowe, jak i rozwinięcia/ulepszenia oprogramowania były/są/będą to osobne utwory, algorytmy w językach programowania, a więc utwory chronione w rozumieniu art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Czynności polegające na wytwarzaniu nowych programów komputerowych przez Wnioskodawcę (kodów źródłowych, algorytmów, interfejsów składających się na moduły oprogramowania, jak również ww. dokumentacji), co do których autorskie prawa majątkowe są następnie przenoszone na Spółkę odbywały się/odbywają się każdorazowo na podstawie umowy zawartej ze Spółką.
Wnioskodawca działalność opisaną we wniosku, a polegającą na tworzeniu programów komputerowych dla Spółki kwalifikuje jako prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Jest to jednakże samodzielna kwalifikacja Wnioskodawcy na podstawie przedstawionego przez niego opisu stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego. Jednak w ramach pytania interpretacyjnego nr 2 domaga się zbadania również tej kwestii przez organ, gdyż prace rozwojowe stanowią element definicji prac badawczo-rozwojowych uregulowanych przepisami ustawy o PIT. Podkreślić przy tym trzeba, że Krajowa Informacja Skarbowa nie może uchylać się od swojego obowiązku w tym zakresie, domagając się jednoznacznego wskazania przez Wnioskodawcę czy prowadzi on prace rozwojowe czy też nie, albowiem prowadziłoby to do samodzielnej odpowiedzi podatnika na pytanie, które de facto stanowi jego wątpliwość i które poddaje rozważaniom organu.
Zwrócić należy uwagę, że w najnowszym orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego tj. w wyroku w sprawie o sygn. akt II FSK 2703/20 z 9 września 2022 r. Sąd wskazał, że organy skarbowe nie mogą przerzucać odpowiedzialności za ocenę prawną deklarowanych faktów na podatnika. Rolą wnioskującego jest zadeklarować fakty, a organ powinien ocenić tę deklarację pod względem prawnym, nie tylko według przepisów podatkowych. Powinien też dokonać wykładni przepisów licznych ustaw niepodatkowych, o ile ta ocena rzutuje na finalną ocenę podatkową. Tym samym Wnioskodawca tym wnioskiem przedstawia jedynie fakty, których domaga się oceny przez organ w ramach przepisów podatkowych. Zamiarem Wnioskodawcy jest uzyskanie oceny czy podejmowana przez niego działalność polegająca na tworzeniu programów komputerowych i rozwijaniu oprogramowania w opisany we wniosku sposób mieści się w kategorii działalności badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 5a pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako prace rozwojowe, o których mowa w art. 5a pkt 40 ww. ustawy, a opisane we wniosku.
Prace wykonywane przez Wnioskodawcę, a zakwalifikowane jako prace rozwojowe były i są wyodrębnione ze względu na cel ich prowadzenia, tj. w ramach danego projektu, nad którym pracował/pracuje Wnioskodawca i w ramach każdej tworzonej funkcjonalności opisanego we wniosku oprogramowania. Prace te obejmowały łącznie: nabywanie przez Wnioskodawcę wiedzy i umiejętności, łączenie przez niego wiedzy i umiejętności (tj. znajdowanie takich zależności pomiędzy wiedzą z rożnych zakresów, dziedzin lub wiedzą wynikającą z różnych badań naukowych oraz umiejętnościami, które są istotne z punktu widzenia postawionych celów prac), kształtowanie wiedzy i umiejętności Wnioskodawcy oraz wykorzystywanie tej wiedzy i umiejętności do tworzenia nowych rozwiązań. Prowadzone prace służyły/służą planowaniu projektowaniu i tworzeniu zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów – programów komputerowych w ramach usług świadczonych na rzecz Spółki. Wnioskodawca prowadzi tak rozumiane prace rozwojowe w okresie współpracy ze Spółką, tj. od (...) 2023 r. i są one kontynuowane. Poszczególne prace dotyczą tworzenia nowych, innowacyjnych modułów/funkcjonalności opisanego oprogramowania.
Celem lub celami tych prac jest wytworzenie nowych funkcjonalności oprogramowania w konsekwencji rozwiniecie/ulepszenie ww. oprogramowania. Prace te obejmują czynności takie jak: zbadanie/analiza problemu, wyszukiwanie rozwiązania, planowanie rozwiązania i prac, implementacja rozwiązania, sprawdzenie rozwiązania, implementacja rozwiązania właściwego, testowanie, dostrajanie/ulepszanie rozwiązania właściwego. Celem/celami jakie Wnioskodawca postawił/stawia sobie w zakresie tworzonego/rozwijanego/ulepszanego oprogramowania jest to, aby wytworzyć sprawnie działającą funkcjonalność (lub funkcjonalności), którą zamówiła Spółka, w pełni odpowiadającą jego potrzebom, zaprojektowaną i zaimplementowaną stricte pod danego Klienta/Spółkę, odróżniającą się od gotowych rozwiązań na rynku. (...).
Wnioskodawca zatem ma z góry ustalony rezultat swoich prac jakim jest konkretny program komputerowy, który ma działać w konkretny sposób i służyć konkretnym celom/odpowiadać na konkretne zapotrzebowania. Ten produkt jednak ma powstać poprzez zastosowanie nowych technologii i wykorzystanie nowo zdobytej wiedzy. Finalnym celem jest wytworzenie innowacyjnego produktu, który jest/będzie efektem pracy twórczej, kreatywnej Wnioskodawcy. Wnioskodawca ustala harmonogramy prac ze Spółką, o czym była mowa powyżej.
W wyniku prac Wnioskodawca zaprojektował i stworzył nowy, zmieniony lub ulepszony: produkt, tj. program komputerowy/programy komputerowe w ramach usług świadczonych na rzecz Spółki. Taki produkt/produkty były/są projektowane i tworzone na potrzeby realizacji kontraktu ze Spółką, w zamian za co Wnioskodawca uzyskuje kwalifikowane dochody. Wnioskodawca oferuje takie produkty i usługi w swojej działalności gospodarczej. Tworzone przez Wnioskodawcę produkty są innowacyjne, nie mają swoich odpowiedników na rynku i odpowiadają na potrzeby klienta. Wnioskodawca w celu ich wytworzenia musi zdobyć lub pogłębić posiadaną przez niego wiedzę celem możliwości wytworzenia takich nowych funkcjonalności.
Wnioskodawca w ramach swojej działalności (opisywanych prac) wytwarzał, wytwarza i będzie wytwarzał programy komputerowe dla Spółki bezpośrednio przez działalność o charakterze twórczym, prowadzoną w sposób systematyczny, tj. metodyczny i uporządkowany, stale poszerzając zasoby swojej wiedzy bądź też bazując na wiedzy dotychczasowej do tworzenia nowych zastosowań. Programy komputerowe i autorskie prawa majątkowe do nich są wynikiem prowadzonych przez Wnioskodawcę prac opisanych we wniosku.
Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności (od początku współpracy ze Spółką) nabywa, łączy, kształtuje i wykorzystuje dostępną aktualnie wiedzę i umiejętności, w tym m.in. z zakresu narzędzi informatycznych i oprogramowania, w celu tworzenia nowych zastosowań (nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług). Efekty samodzielnej działalności Wnioskodawcy (opisywanych prac) są rozwiązaniami niewystępującymi dotychczas w jego praktyce gospodarczej lub będą na tyle innowacyjne, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących. Czynności Wnioskodawcy nie obejmują prac rutynowych, a zmierzają do ulepszenia i poprawy funkcjonalności tworzonego oprogramowania.
Programy komputerowe, do których autorskie prawa majątkowe są i będą przenoszone na Spółkę są tworzone przez Wnioskodawcę w ramach opisanych prac. Wnioskodawca prowadzi/prowadził te prace w odniesieniu do każdego tworzonego kwalifikowanego IP.
Otrzymywane przez Wnioskodawcę przychody są bezpośrednim skutkiem prowadzonej przez niego i opisanej we wniosku działalności, są efektami tej działalności. Gdyby Wnioskodawca nie wytwarzał programów komputerowych w sposób opisany we wniosku, nie uzyskiwałby przychodów ze współpracy z kontrahentem (Spółką). Opisane prace zostały/zostaną zakończone pozytywnym wynikiem. Tymi wynikami/wynikiem były/są/będą nowe moduły, rozwinięcia, funkcjonalności oprogramowania. Wynik/wyniki tych prac miały/mają/będą miały każdorazowo formę programów komputerowych. Ten wynik/te wyniki były lub będą wykorzystywane/są wykorzystywane na potrzeby działalności Wnioskodawcy w celach zarobkowych, komercyjnych.
Ponieważ, jak wskazano powyżej, Wnioskodawca przenosił, przenosi i będzie przenosił na Spółkę w ramach zawartej umowy całość autorskich praw majątkowych do wytwarzanych w omówiony sposób programów komputerowych, Wnioskodawca osiągał, osiąga i będzie osiągał dochody ze zbycia kwalifikowanego prawa własności intelektualnej na rzecz Spółki.
W związku z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością na rzecz Spółki, a polegającą na tworzeniu programów komputerowych ponosi i będzie ponosił m.in. wydatki takie jak:
1)wydatki na zakup sprzętu komputerowego/elektronicznego (komputer, telefon),
2)opłaty za licencje na oprogramowanie (środowisko programistyczne),
3)opłaty abonamentowe za telefon i Internet,
4)opłaty za kursy i literaturę branżową.
Powyższe opłaty są bezpośrednim kosztem koniecznym do fizycznego świadczenia usług dla Spółki – fizycznego wytwarzania na jego rzecz programów komputerowych i są one ponoszone na rzecz prac opisanych we wniosku. Wnioskodawca jest w stanie przyporządkować konkretną wartość kosztów, o których mowa we wniosku do wytworzenia, ulepszenia i rozwoju konkretnego prawa własności intelektualnej – oprogramowania. Powyżej Wnioskodawca wymienia jedynie te wydatki, co do których domaga się uzyskania oceny organu.
Wszystkie wskazane we wniosku wydatki, których dotyczy pytanie czwarte były lub są ponoszone wyłącznie w celu prowadzenia przez Wnioskodawcę konkretnych prac rozwojowych w rozumieniu ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (w całości albo w odpowiedniej części).
Wnioskodawca przyporządkowuje konkretną wartość kosztów, o których mowa we wniosku, do wytworzenia, ulepszenia i rozwoju konkretnego prawa własności intelektualnej – programu komputerowego. Wnioskodawca ma na uwadze kryteria ustawowe niezbędne do wyliczenia wskaźnika nexus zgodnie ze wzorem z art. 30ca ust. 4-5 ustawy o PIT, w tym przede wszystkim bezpośredni związek danego wydatku z wytworzeniem/rozwinięciem/ ulepszeniem danego kwalifikowanego prawa IP, zalicza do wskaźnika nexus wszystkie wydatki, które spełniają te kryteria ustawowe.
Dla obliczenia wskaźnika nexus Wnioskodawca wyklucza koszty, które nie są lub ze swej natury nie mogą być, bezpośrednio związane z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem konkretnych kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Ustalając wskaźnik nexus, Wnioskodawca pamięta, aby istniał związek między:
•wydatkami poniesionymi przez podatnika w związku z wytworzeniem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej,
•kwalifikowanym prawem własności intelektualnej oraz
•dochodami uzyskiwanymi z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.
Wskaźnik nexus jest obliczany oddzielnie dla dochodów z poszczególnych kwalifikowanych praw własności intelektualnej. W związku z tym Wnioskodawca ustala odrębnie koszty faktycznie poniesione na działalność badawczo-rozwojową związaną z danym prawem.
Wnioskodawca rzeczywiście poniósł/ponosi wydatki opisane we wniosku, które kwalifikują się jako koszty prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej. Wydatki te (związane z wytworzeniem w ramach tej działalności kwalifikowanego IP) należy uznać za koszty faktyczne poniesione przez podatnika na prowadzoną bezpośrednio przez niego działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, z zastrzeżeniem art. 30ca ust. 5 PDOFizU, w myśl którego do kosztów, o których mowa w ust. 4, nie zalicza się do kosztów, które nie są bezpośrednio związane z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, w szczególności odsetek, opłat finansowych oraz kosztów związanych z nieruchomościami.
Mając na uwadze obowiązujące od 1 stycznia 2019 r. regulacje IP Box, Wnioskodawca chciałby skorzystać z przepisów art. 30ca i art. 30cb ustawy o PIT, które umożliwiają zastosowanie 5% stawki opodatkowania odnośnie do dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, tj. autorskiego prawa do programu komputerowego (art. 30ca ust. 1 i ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT). W konsekwencji, zamierza rozliczyć kwalifikowane dochody z autorskiego prawa do programu komputerowego w ramach opisanej współpracy ze Spółką uzyskane w roku 2023 (od (...) 2023 r.) z uwzględnieniem stawki podatku dochodowego wynoszącej 5%. Wnioskodawca zamierza kontynuować współpracę ze Spółką również w latach następnych na tych samych zasadach, dlatego też zamierza w następnych latach ponownie rozliczyć się z uwzględnieniem stawki podatku dochodowego wynoszącej 5%. Wnioskodawca ma świadomość, że w przypadku zmiany stanu faktycznego w przyszłości, interpretacja wydana na gruncie tego wniosku nie będzie stanowiła dla niego dalszej ochrony i zajdzie konieczność wystąpienia z nowym wnioskiem.
Jednocześnie Wnioskodawca oświadcza, że posiada i prowadzi odrębną od podatkowej księgi przychodów i rozchodów, zgodną z wymogami art. 30cb ustawy o PIT ewidencję, pozwalającą na ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów i dochodu (straty) przypadających na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej oraz na wyodrębnienie kosztów, o których mowa w art. 30ca ust. 4 ustawy o PIT przypadających na każde ww. prawo i zapewniającą określenie kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, a także na monitorowanie i śledzenie efektów prac, obejmującą wydatki od początku realizacji działalności zmierzającej do wytworzenia kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, do końca danego miesiąca kalendarzowego, poprzez narastające ujęcie wydatków w odniesieniu do poszczególnych zadań. Ewidencja jest/była prowadzona na bieżąco, od początku współpracy ze Spółką (tj. od (...) 2023 r.) i zawiera comiesięczne zestawienie dokumentów, które potwierdzają poniesione wydatki dotyczące projektu kwalifikowanego IP na koniec danego miesiąca. Wnioskodawca oblicza wskaźnik nexus według wzoru zawartego w art. 30ca ust. 4 ustawy o PIT, poprzez podstawienie odpowiednich wartości pod symbole wzoru. Prowadzenie ewidencji (o której mowa w art. 30cb ustawy) w sposób bieżący zostało zapoczątkowane z chwilą rozpoczęcia działalności zmierzającej do wytworzenia kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, w związku z którym Wnioskodawca zamierza skorzystać z preferencji podatkowej.
Do składania wniosków o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej w tym zakresie zachęca podatników Ministerstwo Finansów w pkt 75. Objaśnień podatkowych z dnia 15 lipca 2019 r. dotyczących preferencyjnego opodatkowania dochodów wytwarzanych przez prawa własności intelektualnej – IP Box. Ze względu bowiem na dynamikę zmian w budowie i funkcjonowaniu programów komputerowych, a także ze względu na brak wykształconej praktyki stosowania przepisów o IP Box w tej materii, ogólne objaśnienia podatkowe nie stanowią adekwatnej instytucji prawnej zapewniającej ochronę prawnopodatkową dla Wnioskodawcy.
Uzupełnienie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego
W kontekście przedstawionego opisu sytuacji faktycznej, pod pojęciem „oprogramowanie” należy rozumieć tworzone przez Wnioskodawcę i opisane we wniosku oprogramowanie (...), umożliwiającego (...). Wnioskodawca używa pojęcia „oprogramowanie” zamiennie dla określenia ww. systemu, jak również tworzonych przez niego funkcjonalności (modułów) tego systemu jako programów komputerowych. Jako programy komputerowe Wnioskodawca rozumie natomiast każdy kod źródłowy, interfejs, algorytm w językach programowania, a składający się na moduły ww. systemu.
Wnioskodawca wytworzył następujące funkcjonalności:
–(...)
Na dzień składania wniosku i uzupełnienia Wnioskodawca wymienił wszystkie wytworzone przez niego programy komputerowe w ramach współpracy ze Spółką. System natomiast jest nieustannie rozwijany i na chwilę obecną nie jest w stanie skonkretyzować przyszłych funkcjonalności.
Wnioskodawca, co do zasady, w każdym przypadku przyjmując zadanie do realizacji, a polegające na usprawnieniu/ulepszeniu/rozwinięciu/zmodyfikowaniu wytworzonego już wcześniej oprogramowania (opisanego we wniosku, tj. (...) zapoznaje się z problemem, analizuje go i wymyśla możliwe, nowe rozwiązania/rozwinięcia, projektuje rozwiązania wstępne, analizuje potencjalne skutki zastosowania, wytwarza nowe funkcjonalności, testuje je i następnie przekazuje kontrahentowi, wdraża do istniejącego oprogramowania. Oprogramowanie jest nieustannie rozwijane o nowe funkcjonalności tak aby było konkurencyjne i odróżniało się od rozwiązań dostępnych na rynku. Tworząc/ rozwijając/ulepszając oprogramowanie Wnioskodawca zapoznaje się z istniejącym systemem, bada go pod kątem możliwości stworzenia i zaimplementowania nowych funkcjonalności zgodnych z preferencjami i zapotrzebowaniem Spółki/klientów Spółki lub też naprawia błędny/zmienia niedziałające funkcjonalności na nowe.
Do wytworzenia nowych funkcjonalności Wnioskodawca wykorzystuje najnowsze technologie takie jak: (...). Korzysta również z rozwiązań (...). Są to głównie biblioteki środowiska (...). Przed rozpoczęciem współpracy ze Spółką, Wnioskodawca potrafił programować oraz (...). Jednak (...). Jako że wiedza z tej materii dość szybko ewoluuje, a dla prowadzenia biznesu potrzebne są rozwiązania stabilne, (...)
Zastosowanie technologii takich jak (...), biblioteki środowiska (...). powoduje, iż „Oprogramowanie” po jego wytworzeniu lub rozwinięciu różni się od rozwiązań już funkcjonujących u Wnioskodawcy.
Działalność, w ramach której Wnioskodawca tworzy oprogramowanie podejmowana jest w sposób uporządkowany, zaplanowany, metodyczny, według pewnego systemu, na podstawie przygotowanego harmonogramu prac z przyjęciem określonych celów do osiągnięcia. Systematyczność w odniesieniu do podejmowanych przez Wnioskodawcę działań w zakresie opisanych we wniosku czynności polega na tym, że zaplanował i przeprowadził chociażby realizację modułów/nowych funkcjonalności oprogramowania (rozwinięć oprogramowania), przyjmując wcześniej określone cele do osiągnięcia – mając na uwadze zapotrzebowania Spółki, harmonogram i zasoby. Wnioskodawca działa w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany a przy tym regularny.
Wnioskodawca wykonuje prace w ramach własnej działalności gospodarczej, a w konsekwencji ma własne źródła finansowania zaplanowanych prac.
Opracowanie konkretnego rozwiązania praktycznego problemu lub innowacyjnego rozwiązania nastąpiło w ramach własnych zasobów ludzkich (własnym działaniem), własnych zasobów rzeczowych i finansowych, tj. w ramach własnej działalności gospodarczej.
Na rok 2023 zrealizowano harmonogram, w którym (...) opisanych (...). Już udowodniły swoje działanie, ale pojawiają się (...) czy (...). W tak szybko zmieniającym się środowisku ciężko o zaplanowanie prac Wnioskodawcy na rok do przodu, odbywa się to w krótszych odstępach czasowych.
Przed rozpoczęciem współpracy ze Spółką, Wnioskodawca potrafił programować oraz (...) (w tym (...)), jak również świadczył usługi programistyczne na rzecz innych kontrahentów, jednakże rozwiązania były opracowywane na innych standardach i platformach, dlatego w sposób zdecydowany odróżniały się od rozwiązań opisanych we wniosku.
Produkty, usługi, procesy były rozwiązaniami opartymi na wiedzy programistycznej, z wykorzystaniem (...) i z wykorzystaniem (...) na (...).
Mając na uwadze przedmiot wniosku w okresie nim objętym Wnioskodawca zaplanował wytworzenie poszczególnych funkcjonalności oprogramowania opisanych we wniosku na podstawie przyjętych harmonogramów, co doprowadziło do ich powstania w poszczególnych latach.
Wnioskodawca każdorazowo podejmował/podejmuje czynności takie jak zbadanie problemu, planowanie rozwiązania i prac, dobranie technologii i narzędzi, implementacja prototypu, sprawdzenie prototypu, implementacja rozwiązania właściwego, testowanie, dostrajanie/ulepszanie rozwiązania właściwego.
Przy realizacji opisanego projektu doszło do rozwinięcia systemu, tj. (...), umożliwiającego (...) o nowe funkcjonalności:
(...)
Efekty Pana pracy, w każdym przypadku, zarówno tworzenia, jak i rozwijania/ulepszania utworów są odrębnymi programami komputerowymi, które podlegają ochronie na podstawie art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Efekty Pana pracy, które nazywa Pan „Oprogramowaniem” zawsze są utworami w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zawsze odznaczają się rzeczywiście oryginalnym, twórczym charakterem, zawsze są kreacją nowej, nieistniejącej wcześniej wartości niematerialnej. Nie są efektem pracy, która wymaga do osiągnięcia rezultatu jedynie określonych umiejętności programistycznych i której rezultaty da się z góry określić i przewidzieć jako mające charakter powtarzalny. Nie są jedynie „techniczną”, a „twórczą”, realizacją szczegółowych projektów zlecanych przez Klientów.
Wyodrębnienie programów komputerowych i przenoszenie do nich praw na Klienta odbywa się na mocy postanowień umowy zawartej pomiędzy stronami, ale też na podstawie czynności faktycznych tych stron. Zgodnie z postanowieniami umowy, Wnioskodawca przenosi na Spółkę wyłączne, nieodwołalne, zbywalne prawo do używania i wykorzystywania wszelkich wyników usług chronionych prawem autorskim bez ograniczeń czasowych i terytorialnych w zakresie maksymalnie dopuszczalnym przez prawo. Przeniesienie praw następuje z chwilą zapłaty wynagrodzenia przez Spółkę za miesiąc, w którym utwór powstał. Przeniesienie praw obejmuje wszystkie pola eksploatacji wymienione w umowie. Wynagrodzenie, o którym mowa w umowie, obejmuje wynagrodzenie za przeniesienie i przyznanie wszelkich praw autorskich. Strony przyjęły miesięczne okresy rozliczeniowe. Wnioskodawca uzyskuje wynagrodzenie obliczone według stawki przyjętej za każdą godzinę świadczenia usług. Wynagrodzenie płatne jest miesięcznie z dołu, na podstawie faktury wystawionej przez Wnioskodawcę i w terminie wskazanym na tej fakturze. Wnioskodawca co miesiąc sporządza protokół odbioru usług/utworów (efektów prac). W protokole Wnioskodawca odnotowuje jaka część wynagrodzenia stanowi wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych. Zatem skutecznie przenosił/przenosi na rzecz Spółki autorskie prawa majątkowe i uzyskiwał/uzyskuje w zamian za to kwalifikowane dochody. Wnioskodawca prowadzi ewidencję wykonywanych przez niego prac, co pozwala na wyodrębnienie wynagrodzenia przypadającego na sprzedaż/przenoszenie praw i odnotowanie go w protokole. Wyodrębnienie programów komputerowych i przeniesienie praw do nich, oprócz ww. postanowień zawartych w umowie, potwierdzają także same czynności faktyczne Stron. W danym miesiącu Wnioskodawca wytwarza programy komputerowe, rozwinięcia/ulepszenia oprogramowania, do których przenosił/przenosi autorskie prawa majątkowe na Spółkę z chwilą opisaną powyżej. Programy były/są odbierane/przyjmowane przez Spółkę. Wnioskodawca wystawia miesięczną fakturę obejmującą wynagrodzenie (w tym za przeniesienie praw), a Spółka opłaca taką fakturę. Pomiędzy pracami Wnioskodawcy, a uzyskiwanym wynagrodzeniem istnieje/istniała bezpośrednia i faktyczna zależność, albowiem gdyby Wnioskodawca nie wytwarzał programów komputerowych, nie rozwijał/ulepszał oprogramowania to nie uzyskiwałby wynagrodzenia za wykonanie umowy, a przede wszystkim kwalifikowanego dochodu za przeniesienie autorskich praw majątkowych do kwalifikowanych IP. Programy komputerowe są wyodrębniane przez Wnioskodawcę w ewidencji prowadzonej na potrzeby ulgi IP BOX. Prowadzona przez Wnioskodawcę dokumentacja i ewidencja pozwalają/pozwalały na ustalenie jaka część wynagrodzenia przypada na sprzedaż praw.
W 2023 roku Wnioskodawca ponosił koszty kursów na platformie (...)
(...)
Na rok 2024 Wnioskodawca ma zaplanowany kurs i certyfikację (...) (...), dzięki któremu pozna więcej praktyk projektowych wykorzystywanych w (...).
Przedmiotem pytania są jedynie wydatki wymienione we wniosku i uzupełnieniu.
Poniżej przedstawiono bezpośredni i funkcjonalny związek poszczególnych wydatków z działaniami dotyczącymi wytwarzania oprogramowania:
–wydatki na zakup sprzętu komputerowego/elektronicznego (komputer, telefon) – są to wydatki niezbędne do fizycznego tworzenia, rozwijania i testowania oprogramowania opisanego we wniosku,
–opłaty za licencje na oprogramowanie (środowisko programistyczne) – w tym środowisku programistycznym Wnioskodawca pisze programy komputerowe, nowe funkcjonalności opisane we wniosku, jest to narzędzie do pracy programistycznej będącej przedmiotem wniosku,
–opłaty abonamentowe za telefon i Internet – są to wydatki niezbędne do bieżącego, zdalnego kontaktu z klientem/Spółką, testowania i tworzenia oprogramowania, jak również do zgłębiania i poszukiwania wiedzy niezbędnej do tworzenia innowacyjnych rozwiązań,
–opłaty za kursy i literaturę branżową – są to wydatki niezbędne do zdobywania i poszerzania wiedzy w zakresie programowania służącej do tworzenia oryginalnych, innowacyjnych rozwiązań.
Będąc członkiem zespołu programistów Wnioskodawca we własnym zakresie i na podstawie zawartej odrębnie pomiędzy nim a Spółką umowy tworzy nowe funkcjonalności – programy komputerowe. Wnioskodawcy przysługuje autorskie prawo do programu komputerowego podlegające ochronie na podstawie art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Autorskie prawo do programów komputerowych wytworzonych przez Wnioskodawcę przysługuje tylko jemu, a następnie jest przenoszone na Spółkę w ramach zawartej z nią umowy. Nie przysługuje innym osobom.
Wnioskodawca przenosi autorskie prawo majątkowe do wytworzonych przez niego programów komputerowych na podstawie odrębnie zawartej pomiędzy nim a Spółką umowy.
Zakupione licencje na oprogramowanie stanowią wartość niematerialną i prawną w prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności, które są instalowane w celu poprawnego działania komputera i są narzędziem do programowania (środowisko programistyczne).
Wymienione składniki majątkowe nie stanowią środków trwałych w prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej.
Jeśli jako części należy rozumieć nowe funkcjonalności (programy komputerowe) stanowiące rozwinięcia/ulepszenia systemu opisanego we wniosku to tak, w każdym przypadku części są odrębnymi programami komputerowymi, które podlegają ochronie na podstawie art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
„Przeniesienie” każdej „części oprogramowania” nastąpi zgodnie z wymogami przewidzianymi w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w szczególności z zachowaniem art. 41 oraz art. 53 ww. ustawy.
Samodzielnie tworzy Pan dokumentację. Dokumentacja pozwala odtworzyć instrukcje przeznaczone dla komputera i przekształcić je do postaci kodu źródłowego. Dokumentacja podlega ochronie na podstawie art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jest to dokumentacja rozumiana jako dokumentacja techniczna stanowiąc zestaw instrukcji dla komputera.
Pana pytania
1)Czy efekty prac Wnioskodawcy stanowią kwalifikowane prawo własności intelektualnej, o którym mowa w art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT?
2)Czy podejmowana przez Wnioskodawcę działalność polegająca na tworzeniu programów komputerowych i rozwijaniu/ulepszaniu oprogramowania w opisany we wniosku sposób mieści się w kategorii działalności badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 5a pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako prace rozwojowe, o których mowa w art. 5a pkt 40 ww. ustawy (opisane przez Wnioskodawcę)?
3)Czy w przedstawionym powyżej zdarzeniu odpłatne przeniesienie prawa autorskiego do programów komputerowych przez Wnioskodawcę tworzonych w ramach świadczonych usług szczegółowo opisanych we wniosku wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowi sprzedaż w rozumieniu art. 30ca ust. 7 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kwalifikowanych praw własności intelektualnej, o których mowa w art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i tym samym możliwe jest zastosowanie stawki opodatkowania 5% do osiągniętego kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, wyliczonego zgodnie z art. 30ca ustawy o PIT w roku 2023 (od (...) 2023 r.) i w latach następnych?
4)Czy wymienione w opisanym wyżej zdarzeniu koszty ponoszone przez Wnioskodawcę stanowią koszty, o których mowa w lit. „a” wzoru z art. 30ca ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. koszty poniesione przez podatnika na prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej?
Pana stanowisko w sprawie
Odpowiedź (stanowisko) na pytanie nr 1:
Efekty prac Wnioskodawcy stanowią kwalifikowane prawo własności intelektualnej, o którym mowa w art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT.
Zgodnie z art. 30ca ust. 2 pkt 8 ww. ustawy kwalifikowanym prawem własności intelektualnej jest m.in. autorskie prawo do programu komputerowego.
W tym miejscu podkreślić należy, że zgodnie z objaśnieniami Ministerstwa pojęcie programu komputerowego należy rozumieć szeroko, a więc „programem komputerowym” jest każdy kod źródłowy, interfejs czy algorytm w języku programowania. Holistycznie i funkcjonalnie, program komputerowy obejmuje więc jego funkcjonalne części składowe, takie jak: kod źródłowy, opis procedur operacyjnych, zestawienie danych w informacjach konwersacyjnych i dialogowych oraz kod wynikowy i interfejs (s. 37, https://www.podatki.gov.pl/pit/ wyjasnienia-pit/objasnienia-podatkowe-ip-box/, dostęp: 2.8.2019 r.).
Zgodnie z art. 74 ust. 2 ww. ustawy, ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie. Jak już zostało wskazane w opisie stanu faktycznego, ochrona programu komputerowego nie jest uzależniona od przybranej przez niego formy wyrażenia. W grę wchodzić może zatem zapis aplikacji w formie kodu źródłowego (...). Ochronie na gruncie prawa autorskiego będą podlegać także projekty oprogramowania, nawet jeśli nie zostały one zakończone. Rozpoczęcie tworzenia kodu programu komputerowego może poprzedzać sporządzenie schematu blokowego, określanego także jako graficzna sieć działań (flow-chart), przedstawiającego kolejne etapy w zakładanym algorytmie. W taki sposób może zostać zaprezentowany program komputerowy, zazwyczaj na wstępnym etapie prac nad nim. Zapisy te, konstruowane przy pomocy odpowiednich figur geometrycznych, mogą być następnie wykorzystane przy tworzeniu kodu źródłowego aplikacji. W tym wypadku mamy więc do czynienia z formą wyrażenia programu komputerowego.
Wnioskodawca wytwarza kody źródłowe, interfejsy, algorytmy, w językach programowania składające się na moduły oprogramowania, w których zapisane są nowe funkcjonalności tego oprogramowania, jak również dokumentację techniczną/wykonawczą. W konsekwencji, Wnioskodawca wytwarza utwory chronione w rozumieniu art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawa pokrewnych, posiada do nich autorskie prawa majątkowe i osobiste (które to autorskie prawa majątkowe są następnie przenoszone na Zleceniodawcę). Tym samym efekty prac Wnioskodawcy stanowią: kwalifikowane prawo własności intelektualnej, o którym mowa w art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT.
Odpowiedź (stanowisko) na pytanie nr 2:
Podejmowana przez Wnioskodawcę działalność polegająca na tworzeniu programów komputerowych i rozwijaniu/ulepszaniu oprogramowania w opisany we wniosku sposób mieści się w kategorii działalności badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 5a pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako prace rozwojowe, o których mowa w art. 5a pkt 40 ww. ustawy (opisane przez Wnioskodawcę).
Działalność badawczo-rozwojowa została zdefiniowana w art. 5a pkt 38 ustawy o PIT i oznacza działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Z kolei badania naukowe (badania podstawowe i badania aplikacyjne) oraz prace rozwojowe winny być zgodnie z art. 5a pkt 39 i 40 ustawy o PIT rozumiane zgodnie z art. 4 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. W myśl tych przepisów:
–Badania naukowe są działalnością obejmującą:
1)badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;
2)badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.
–Prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.
Zdaniem Wnioskodawcy, prowadzi i będzie prowadził on działalność badawczo-rozwojową, tj. prace rozwojowe o których mowa w art. 4 ust. 3 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w zw. z art. 5a pkt 38 w zw. z art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT.
Po pierwsze, prace prowadzone przez Wnioskodawcę polegające na tworzeniu, rozwijaniu i ulepszaniu oprogramowania będą miały charakter twórczy, ponieważ służą tworzeniu nowych i oryginalnych rozwiązań, a inwencja i zaprojektowanie tych rozwiązań leży m. in. po stronie Wnioskodawcy. Oprogramowanie tworzone przez Wnioskodawcę stanowi oryginalny wytwór jego twórczej pracy oraz przedmiot ochrony prawa autorskiego. Po drugie, prace wykonywane przez Wnioskodawcę będą obejmowały wykorzystywanie wiedzy i umiejętności w zakresie narzędzi informatycznych i oprogramowania, do projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług. Po trzecie, prace nad oprogramowaniem będą miały charakter systematyczny (metodyczny, zaplanowany i uporządkowany), z nastawieniem na rozwój i ulepszanie oprogramowania w przyszłości.
Odpowiedź (stanowisko) na pytanie nr 3:
Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionym powyżej zdarzeniu odpłatne przeniesienie prawa autorskiego do programów komputerowych tworzonych w ramach świadczonych usług szczegółowo opisanych we wniosku wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanowi sprzedaż w rozumieniu art. 30ca ust. 7 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kwalifikowanych praw własności intelektualnej, o których mowa w art. 30ca ust. 2 pkt 8 ww. ustawy i tym samym możliwe jest zastosowanie przez niego stawki opodatkowania 5% do osiągniętego kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, wyliczonego zgodnie z art. 30ca ustawy o PIT w roku 2023 (od (...) 2023 r.) i w latach następnych.
W tym miejscu należy zauważyć, że w przepisie art. 30ca ust. 7 ustawy, ustawodawca wskazuje zamknięty katalog tytułów, z jakich może być osiągany dochód uznawany za uzyskany z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. Wśród nich ustawodawca wymienił uwzględnienie kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w cenie sprzedaży produktu lub usługi (art. 30ca ust. 7 pkt 3 ustawy). Przepis ten dotyczy sytuacji, gdy podatnik wykorzystuje posiadane kwalifikowane prawo własności intelektualnej dla potrzeb wytwarzania produktów lub dla potrzeb świadczenia usług, które oferuje w swojej działalności gospodarczej. Produkt lub usługa oferowane przez podatnika są wynikiem posiadania przez niego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. Kształt, cechy, właściwości produktów lub usług są efektem wykorzystania w praktyce gospodarczej podatnika wartości intelektualnych, które powstały w wyniku prowadzonych przez niego prac badawczo-rozwojowych i które podlegają ochronie prawnej jako „przypisane” do podatnika. Przykładem są sytuacje, gdy produkt jest wytwarzany w oparciu o posiadane przez podatnika patenty albo usługa jest świadczona z wykorzystaniem rozwiązań, które podlegają ochronie jako kwalifikowane prawa własności intelektualnej.
Natomiast art. 30ca ust. 7 pkt 2 ustawy ma zastosowanie, gdy całość praw własności intelektualnej do tworzonego i rozwijanego oprogramowania jest przekazywana odpłatnie na rzecz danego kontrahenta.
W toku realizowanych prac, Wnioskodawca wytwarzał/wytwarza utwory objęte prawami własności intelektualnej. Kontrahent zyskiwał/zyskuje wszystkie prawa do wytworzonych utworów, a Wnioskodawca je utracił/utraci, za co otrzymał wynagrodzenie. Tak, więc należności otrzymywane z tego tytułu są dochodem ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.
Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w ostatnich wydanych przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej interpretacjach (z 12 lipca 2022 r. znak sprawy: 0111-KDIB1 -1.4011 106.2022.2.JJ; 0112-KDWL.4011.428.2022.2. AK; 0115-KDIT1 -4022.117.2022.2 MK oraz z 8 lipca 2022 r. znak sprawy: 0111-KDIB1 -1.4011.118.2022.2.JJ). Zdaniem Wnioskodawcy, spełnia on wszystkie wymagania ustawowe dotyczące możliwości skorzystania z preferencyjnej stawki opodatkowania w wysokości 5% od dochodu osiągniętego z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Zgodnie z art. 30ca ust. 1 ustawy o PIT, podatek od osiągniętego przez podatnika w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej wynosi 5% podstawy opodatkowania. Z kolei zgodnie z art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy, kwalifikowanym prawem własności intelektualnej jest m. in. autorskie prawo do programu komputerowego – podlegające ochronie prawnej na podstawie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, którego przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej. Przedmiotowe części oprogramowania, tj. programy komputerowe opisane we wniosku podlegają ochronie na podstawie art. 74 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Zgodnie z objaśnieniami podatkowymi z dnia 15 lipca 2019 r. pojęcie „program komputerowy" nie powinno być rozumiane wąsko, lecz szeroko. Program komputerowy obejmuje więc również jego funkcje składowe, takie jak: kod źródłowy, opis procedur operacyjnych, zestawienie danych w informacjach konwersacyjnych i dialogowych oraz kod wynikowy i interfejs.
Reasumując tworzone przez Wnioskodawcę programy komputerowe – kody źródłowe stanowią zatem program komputerowy, które znajdują się w katalogu kwalifikowanych praw autorskich IP. Zdaniem Wnioskodawcy, przenoszenie autorskich majątkowych praw do oprogramowania lub jego części, programów komputerowych w ramach współpracy ze Zleceniodawcą i uzyskiwanie przez niego dochodu z tego tytułu kwalifikuje go do skorzystania z ulgi IP BOX.
Wnioskodawca przenosi i będzie przenosił na danego zleceniodawcę całość majątkowych praw autorskich do oprogramowania wytwarzanego w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej. Otrzymuje i będzie otrzymywał wynagrodzenie z tego tytułu, a zatem – w ocenie Wnioskodawcy – osiąga i będzie osiągał kwalifikowane dochody z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, tj. dochody ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, o czym mowa powyżej.
Stanowisko Wnioskodawcy odnosi się również do współpracy ze Spółką w latach następnych, albowiem zamierza kontynuować współpracę z nią na dotychczasowych, takich samych zasadach.
Odpowiedź (stanowisko) na pytanie nr 4:
Wymienione w opisanym wyżej zdarzeniu koszty ponoszone przez Wnioskodawcę stanowią koszty, o których mowę w lit. „a” wzoru z art. 30ca ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. koszty poniesione na prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej.
Zdaniem Wnioskodawcy, ponoszone przez niego wydatki takie jak:
1)wydatki na zakup sprzętu komputerowego/elektronicznego (komputer, telefon),
2)opłaty za licencje na oprogramowanie (środowisko programistyczne),
3)opłaty abonamentowe za telefon i Internet,
4)opłaty za kursy i literaturę branżową,
stanowią koszty faktycznie poniesione przez podatnika na prowadzoną bezpośrednio przez niego działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, o których mowa w literze „a” wzoru określonego w art. 30ca ust. 4 ustawy o PIT. Wszystkie ponoszone przez Wnioskodawcę ww. wydatki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej mają/będą miały bowiem bezpośredni związek z prowadzoną przez niego działalnością badawczo-rozwojową, a ich ponoszenie jest niezbędne do prowadzenia działalności tego rodzaju.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Artykuł 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) stanowi, że:
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jednym ze źródeł przychodów jest pozarolnicza działalność gospodarcza.
W myśl art. 5a pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Ilekroć w ustawie jest mowa o działalności gospodarczej albo pozarolniczej działalności gospodarczej – oznacza to działalność zarobkową:
a)wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
b)polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
c)polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
–prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.
Stosownie natomiast do treści art. 5b ust. 1 ww. ustawy:
Za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1)odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności,
2)są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności,
3)wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Zgodnie z art. 5a pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Ilekroć w ustawie jest mowa o działalności badawczo-rozwojowej oznacza to działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
W myśl art. 5a pkt 39 ww. ustawy:
Ilekroć w ustawie jest mowa o badaniach naukowych oznacza to:
a)badania podstawowe w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742, z późn. zm.),
b)badania aplikacyjne w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Z kolei w definicji prac rozwojowych zawartej w art. 5a pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazano, że oznaczają one:
prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
Na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r., poz. 742 ze zm.):
Badania naukowe są działalnością obejmującą:
1)badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;
2)badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.
Natomiast stosownie do art. 4 ust. 3 ww. ustawy:
Prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.
Z okoliczności przedstawionych we wniosku wynika, że przeważający przedmiot Pana działalności związany jest z oprogramowaniem. W ramach współpracy ze Spółką tworzy i rozwija/ulepsza Pan oprogramowanie (...), (...). Pana rolą jest tworzenie nowych i rozwój istniejących funkcjonalności oprogramowania.
Wskazuje Pan, że wytworzył następujące funkcjonalności:
(...)
Na wstępie trzeba podkreślić, że z pracami badawczo-rozwojowymi mamy do czynienia wówczas, gdy wykorzystuje się dostępną wiedzę z dziedziny nauki, technologii oraz innej wiedzy i umiejętności do tworzenia nowych lub ulepszenia istniejących produktów/usług. Wobec powyższego ocena czy prowadzone przez Pana prace programistyczne stanowią działalność badawczo-rozwojową dokonana zostanie w kontekście wskazanych przez Pana efektów tych prac (programów opisanych we wniosku).
Z ustawowej definicji zawartej w regulacjach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że działalność badawczo-rozwojowa musi mieć charakter twórczy. Jak podaje słownik języka polskiego PWN, działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia (działalność – zespół działań podejmowanych w jakimś celu), powstania czegoś (twórczy – mający na celu tworzenie, tworzyć – powodować powstanie czegoś). W doktrynie prawa autorskiego podkreśla się natomiast, że cecha twórczości związana jest przede wszystkim z rezultatem działalności człowieka o charakterze kreacyjnym i jest spełniona wówczas, gdy istnieje nowy wytwór intelektu. Działalność twórcza oznacza, że „ustawodawca za przedmiot prawa autorskiego uznaje tylko rezultat (przejaw) takiego działania, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania, a zatem, że posiada cechę nowości, której stopień nie ma znaczenia”. Zatem twórczość działalności badawczo-rozwojowej może przejawiać się opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej podatnika lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących u podatnika.
We wniosku wskazał Pan, że czynności wykonywane przez niego nie mają/nie miały charakteru rutynowego. Rezultatem prac ma być funkcjonalność dobrej jakości, wydajna, użyteczna, utrzymalna, skalowalna i bezpieczna. Produkt powstaje poprzez zastosowanie nowych technologii i wykorzystanie nowo zdobytej wiedzy. Efekty samodzielnej Pana działalności są rozwiązaniami niewystępującymi dotychczas w Pana praktyce gospodarczej lub będą na tyle innowacyjne, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących. Tworzone przez Pana produkty są innowacyjne, nie mają swoich odpowiedników na rynku i odpowiadają na potrzeby klienta.
Efekty pracy zawsze są utworami w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, tj.:
•zawsze odznaczają się rzeczywiście oryginalnym, twórczym charakterem, zawsze są kreacją nowej, nieistniejącej wcześniej wartości niematerialnej,
•nie są efektem pracy, która wymaga do osiągnięcia rezultatu jedynie określonych umiejętności programistycznych i której rezultaty da się z góry określić i przewidzieć jako mające charakter powtarzalny,
•nie są jedynie „techniczną”, a „twórczą”, realizacją szczegółowych projektów zlecanych przez Zleceniodawcę.
Zatem prowadzona przez Pana działalność w zakresie tworzenia wymienionych programów komputerowych ma twórczy charakter.
Kolejnym kryterium działalności badawczo-rozwojowej jest prowadzenie tej działalności w sposób systematyczny. Zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN, słowo systematyczny oznacza (i) robiący coś regularnie i starannie, (ii) o procesach: zachodzący stale od dłuższego czasu, (iii) o działaniach: prowadzony w sposób uporządkowany, według pewnego systemu; też: o efektach takich działań; planowy, metodyczny. W związku z tym, że w definicji działalności badawczo-rozwojowej słowo „systematyczny” występuje w sformułowaniu „podejmowaną (działalność) w sposób systematyczny”, a więc odnosi się do „działalności”, czyli zespołu działań podejmowanych w jakimś celu, najbardziej właściwą definicją systematyczności w omawianym zakresie jest definicja obejmująca prowadzenie działalności w sposób uporządkowany, według pewnego systemu. Zatem słowo systematycznie odnosi się również do działalności prowadzonej w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. To oznacza, że działalność badawczo-rozwojowa jest prowadzona systematycznie niezależnie od tego, czy podatnik stale prowadzi prace badawczo-rozwojowe, czy tylko od czasu do czasu, a nawet incydentalnie, co wynika z charakteru prowadzonej przez niego działalności oraz potrzeb rynku, klientów, sytuacji mikro i makroekonomicznej. Z powyższego wynika, że spełnienie kryterium „systematyczności” danej działalności nie jest uzależnione od ciągłości tej działalności, w tym od określonego czasu przez jaki działalność taka ma być prowadzona ani też od istnienia planu co do prowadzenia przez podatnika podobnej działalności w przyszłości. Wystarczające jest, aby podatnik zaplanował i przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy, przyjmując dla niego określone cele do osiągnięcia, harmonogram i zasoby. Taka działalność może być uznana za działalność systematyczną, tj. prowadzoną w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany.
Wskazał Pan, że działalność, w ramach której tworzy oprogramowanie podejmowana jest w sposób uporządkowany, zaplanowany, metodyczny, według pewnego systemu, na podstawie przygotowanego harmonogramu prac z przyjęciem określonych celów do osiągnięcia. Systematyczność w odniesieniu do podejmowanych przez Pana działań w zakresie opisanych we wniosku czynności polega na tym, że zaplanował i przeprowadził Pan realizację modułów/nowych funkcjonalności oprogramowania (rozwinięć oprogramowania), przyjmując wcześniej określone cele do osiągnięcia – mając na uwadze zapotrzebowania Spółki, harmonogram i zasoby. Działa Pan w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany a przy tym regularny.
Zatem kolejne kryterium definicji działalności badawczo-rozwojowej w odniesieniu do wskazanych przez Pana prac jest spełnione.
Powyżej omówione dwa kryteria działalności badawczo-rozwojowej dotyczą charakteru i organizacji prowadzenia tej działalności, podczas gdy ostatnie, trzecie kryterium, dotyczy rezultatu prowadzenia tej działalności, tj. zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. W konsekwencji – głównym zadaniem dla zarządzającego projektem badawczo-rozwojowym jest zlokalizowanie i zidentyfikowanie zasobów wiedzy przed rozpoczęciem działań projektowych; zasobów w ujęciu funkcjonalnym i celowościowym, czyli podlegającym zwiększeniu oraz możliwym i właściwym do wykorzystania zwiększonej wiedzy do nowych zastosowań. Lokalizacja i identyfikacja wiedzy obejmuje szereg działań, w tym określenie stanu wiedzy, miejsca, sposobu jej wykorzystania oraz selekcji pod względem przydatności do realizacji celu projektu.
Z opisu sprawy wynika, że w ramach swojej działalności (opisywanych prac) wytwarzał, wytwarza i będzie wytwarzał Pan programy komputerowe dla Spółki bezpośrednio przez działalność o charakterze twórczym, prowadzoną w sposób systematyczny, tj. metodyczny i uporządkowany, stale poszerzając zasoby swojej wiedzy bądź też bazując na wiedzy dotychczasowej do tworzenia nowych zastosowań.
Do wytworzenia nowych funkcjonalności wykorzystuje Pan najnowsze technologie takie jak: (...). Korzysta również z rozwiązań (...). Są to głównie biblioteki środowiska (...). Na potrzeby tworzenia i rozwijania/ulepszania oprogramowania dla Spółki wykorzystuje Pan wiedzę z zakresu działania (...). (...).
Zatem powyższe pozwala uznać, że wykorzystuje Pan istniejące zasoby wiedzy w celu tworzenia nowych zastosowań.
Kluczowe jest również zawarte w definicji działalności badawczo-rozwojowej rozróżnienie, które wskazuje, że taka działalność obejmuje dwa rodzaje aktywności, tj.:
‒badania podstawowe i badania aplikacyjne zdefiniowane w art. 4 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz
‒prace rozwojowe, o których mowa w art. 4 ust. 3 tej ustawy.
Prace rozwojowe polegają na nabywaniu, łączeniu, kształtowaniu i wykorzystywaniu dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności – przy czym użyty przez ustawodawcę spójnik „i” wskazuje, że aby uznać działania za prace rozwojowe konieczne jest zaistnienie wszystkich tych czynności, tj.:
–nabycia dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności;
–łączenia dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności;
–kształtowania dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności;
–wykorzystania dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności.
Prace rozwojowe bazują zatem na dostępnej wiedzy – w zależności od celów, jakie przyjęto dla prowadzenia prac, będzie to wiedza z określonej dziedziny lub dziedzin. Prace te obejmują kolejno:
–nabycie wiedzy i umiejętności, czyli pozyskanie wiedzy/umiejętności, zapoznanie się z wiedzą, zrozumienie jej;
–łączenie wiedzy i umiejętności, czyli znalezienie takich zależności pomiędzy wiedzą z różnych zakresów, dziedzin lub wiedzy wynikającej z różnych badań naukowych oraz pomiędzy umiejętnościami, które są istotne z punktu widzenia postawionych celów badan rozwojowych;
–kształtowanie wiedzy i umiejętności, czyli takie „ułożenie” efektów nabywania i łączenia wiedzy i umiejętności lub takie sformułowanie wniosków płynących z tych procesów, aby można je było wykorzystać dla realizacji postawionych celów prac rozwojowych;
–wykorzystanie wiedzy i umiejętności, czyli ich użycie, posłużenie się nimi dla osiągnięcia celów prac rozwojowych.
Co istotne, całość ww. czynności służy:
–planowaniu produkcji oraz
–projektowaniu i tworzeniu zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług.
Chodzi przy tym o konkretne produkty, konkretne procesy lub konkretne usługi albo konkretne rodzaje produktów, procesów lub usług. Podmiot prowadzący prace rozwojowe organizuje je z uwzględnieniem specyfiki konkretnych produktów, procesów lub usług – od niej zależą potrzeby prowadzenia prac rozwojowych i ich zakres.
Jednocześnie ustawodawca wyłączył z definicji prac rozwojowych działalność obejmującą rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do produktów, procesów lub usług, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń. O tym, jakie zmiany do produktów, procesów lub usług mają charakter rutynowy (wykonywany często i niemal automatycznie) i okresowy (powtarzający się, występujący co pewien czas) będzie każdorazowo decydował charakter konkretnych produktów, procesów bądź usług.
Jak wskazuje Pan we wniosku, prowadzona bezpośrednio przez niego indywidualna i samodzielna działalność na potrzeby kontraktu zawartego ze Spółką obejmuje nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług. Nieustanie Pan zdobywał/zdobywa nową wiedzę z zakresu narzędzi informatycznych i oprogramowania, pogłębia ją, a następnie wykorzystuje do wytwarzania programów komputerowych. Prace te obejmowały łącznie: nabywanie przez Pana wiedzy i umiejętności, łączenie wiedzy i umiejętności (tj. znajdowanie takich zależności pomiędzy wiedzą z rożnych zakresów, dziedzin lub wiedzą wynikającą z różnych badań naukowych oraz umiejętnościami, które są istotne z punktu widzenia postawionych celów prac), kształtowanie wiedzy i umiejętności oraz wykorzystywanie tej wiedzy i umiejętności do tworzenia nowych rozwiązań.
Zatem powyższe pozwala uznać, że opisana działalność w zakresie tworzenia wymienionych programów spełnia warunki do uznania jej za prace rozwojowe.
Jak wcześniej wskazano, wytwarzanie i rozwijanie przez Pana oprogramowania ma miejsce w ramach prowadzonej bezpośrednio działalności o charakterze twórczym, podejmowanej w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystywania wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
W konsekwencji, mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis sprawy, Pana działalność polegająca na tworzeniu i rozwoju programów komputerowych spełnia definicję działalności badawczo-rozwojowej w rozumieniu art. 5a pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Należy przy tym podkreślić, że działalnością badawczo-rozwojową nie jest całość usług świadczonych przez Pana, ani też całość prowadzonej przez Pana działalności programistycznej, ale wyłącznie te działania, które ściśle dotyczą tworzenia innowacyjnych rozwiązań służących stworzeniu nowego produktu – takich jak te, które zostały wymienione we wniosku i w warunkach działalności opisanych we wniosku i jego uzupełnieniu.
Przedsiębiorcy osiągający dochody generowane przez prawa własności intelektualnej od 1 stycznia 2019 r. mogą korzystać z preferencyjnej stawki w podatku dochodowym.
Zgodnie z art. 30ca ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Podatek od osiągniętego przez podatnika w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej wynosi 5% podstawy opodatkowania.
W myśl art. 30ca ust. 2 ww. ustawy:
Kwalifikowanymi prawami własności intelektualnej są:
1)patent,
2)prawo ochronne na wzór użytkowy,
3)prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
4)prawo z rejestracji topografii układu scalonego,
5)dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin,
6)prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,
7)wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z 2021 r. poz. 213),
8)autorskie prawo do programu komputerowego
–podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska, których przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej.
Na mocy art. 30ca ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Podstawę opodatkowania stanowi suma kwalifikowanych dochodów z kwalifikowanych praw własności intelektualnej osiągniętych w roku podatkowym.
Należy przyjąć, że dochody z kwalifikowanego IP mogą być opodatkowane na preferencyjnych zasadach w takim zakresie, w jakim kwalifikowane IP wytwarza dochody w efekcie prac badawczo-rozwojowych prowadzonych przez podatnika. Innymi słowy, skorzystanie z preferencji IP Box jest możliwe w sytuacji występowania związku między dochodem kwalifikującym się do preferencji a kosztami faktycznie poniesionymi w celu jego uzyskania.
Stosownie natomiast do art. 30ca ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Wysokość kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej ustala się jako iloczyn dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej osiągniętego w roku podatkowym i wskaźnika obliczonego według wzoru:
(a + b) x 1,3
a + b + c + d
w którym poszczególne litery oznaczają koszty faktycznie poniesione przez podatnika na:
a – prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej,
b – nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu niepowiązanego w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 3,
c – nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu powiązanego w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 4,
d – nabycie przez podatnika kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.
Na podstawie art. 30ca ust. 5 ww. ustawy:
Do kosztów, o których mowa w ust. 4, nie zalicza się kosztów, które nie są bezpośrednio związane z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, w szczególności odsetek, opłat finansowych oraz kosztów związanych z nieruchomościami.
Stosownie natomiast do treści art. 30ca ust. 7 powołanej ustawy:
Dochodem (stratą) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej jest obliczony zgodnie z art. 9 ust. 2 dochód (strata) z pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie, w jakim został osiągnięty:
1)z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
2)ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
3)z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi;
4)z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w tym postępowaniu sądowym albo arbitrażu.
Na mocy art. 30ca ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Podatnicy korzystający z opodatkowania zgodnie z ust. 1 tego artykułu są obowiązani do wykazania dochodu (straty) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w zeznaniu za rok podatkowy, w których osiągnięto ten dochód (poniesiono stratę).
Na podstawie art. 30cb ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Podatnicy podlegający opodatkowaniu na podstawie art. 30ca są obowiązani:
1)wyodrębnić każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej w prowadzonych księgach rachunkowych;
2)prowadzić księgi rachunkowe w sposób zapewniający ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów i dochodu (straty), przypadających na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej;
3)wyodrębnić koszty, o których mowa w art. 30ca ust. 4, przypadające na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej, w sposób zapewniający określenie kwalifikowanego dochodu;
4)dokonywać zapisów w prowadzonych księgach rachunkowych w sposób zapewniający ustalenie łącznego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej – w przypadku gdy podatnik wykorzystuje więcej niż jedno kwalifikowane prawo własności intelektualnej, a w prowadzonych księgach rachunkowych nie jest możliwe spełnienie warunków, o których mowa w pkt 2 i 3;
5)dokonywać zapisów w prowadzonych księgach rachunkowych w sposób zapewniający ustalenie dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej w odniesieniu do tego produktu lub tej usługi albo do tych produktów lub tych usług – w przypadku gdy podatnik wykorzystuje jedno kwalifikowane prawo własności intelektualnej lub większą liczbę tych praw w produkcie lub usłudze albo w produktach lub usługach, a w prowadzonych księgach rachunkowych nie jest możliwe spełnienie warunków, o których mowa w pkt 2-4.
Stosownie do treści art. 30cb ust. 2 ww. ustawy:
Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów wykazują informacje, o których mowa w ust. 1, w odrębnej ewidencji.
Zgodnie z art. 30cb ust. 3 powołanej ustawy:
W przypadku gdy na podstawie ksiąg rachunkowych lub ewidencji, o której mowa w ust. 2, nie jest możliwe ustalenie dochodu (straty) z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, podatnik jest obowiązany do zapłaty podatku zgodnie z art. 27 lub art. 30c.
Zatem, podatnik, który osiągnął w ciągu roku dochód z kwalifikowanego IP i decyduje, że wobec tego dochodu będzie stosował 5% stawkę podatku, jest zobowiązany do wykazania tego dochodu w zeznaniu rocznym składanym za rok, w którym ten dochód został osiągnięty. Podatnik ma prawo stosować 5% stawkę podatkową do kwalifikowanego dochodu z tego konkretnego kwalifikowanego IP w okresie, w którym kwalifikowane IP posiada ochronę prawną.
Ponadto należy wskazać, że podatnik, który ma zamiar skorzystać z ww. preferencji jest zobowiązany prowadzić szczegółową ewidencję w sposób umożliwiający obliczenie podstawy opodatkowania, w tym powiązanie ponoszonych kosztów prac badawczo-rozwojowych z osiąganymi dochodami z kwalifikowanych praw własności intelektualnej powstałymi w wyniku przeprowadzenia tych prac.
Podkreślić należy, że w celu skorzystania z opodatkowania dochodów na podstawie art. 30ca ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatnik ma obowiązek na bieżąco prowadzić odrębną od podatkowej księgi przychodów i rozchodów ewidencję, czyli od momentu poniesienia pierwszych kosztów, o których mowa w art. 30ca ust. 4 ww. ustawy. Przepisy o IP BOX nie narzucają podatnikom konkretnej formy ewidencjonowania zdarzeń na cele stosowania preferencji IP Box.
Jak wcześniej rozstrzygnięto, tworzenie i rozwój przez Pana programów komputerowych ma miejsce w ramach prowadzonej bezpośrednio działalności badawczo-rozwojowej, spełniającej definicję wskazaną w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. W każdym przypadku tworzenia/rozwijania utworów, efekty Pana pracy są odrębnymi programami komputerowymi, które podlegają ochronie na podstawie art. 74 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przenosi Pan całość praw autorskich do oprogramowania na rzecz kontrahenta otrzymując za nie wynagrodzenie. Przeniesienie każdego z majątkowych praw autorskich do programu komputerowego następuje zgodnie z wymogami przewidzianymi w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w szczególności z zachowaniem art. 41 oraz art. 53 ww. ustawy. Ponadto z treści wniosku wynika, że posiada i prowadzi odrębną od podatkowej księgi przychodów i rozchodów, zgodną z wymogami art. 30cb ustawy o PIT, ewidencję pozwalającą na ustalenie przychodów, kosztów uzyskania przychodów i dochodu (straty) przypadających na każde kwalifikowane prawo własności intelektualnej oraz na wyodrębnienie kosztów, o których mowa w art. 30ca ust. 4 ustawy o PIT przypadających na każde ww. prawo. Zapewnia określenie kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Ewidencja taka prowadzona jest na bieżąco od (...) 2023 r.
Należy także wskazać, że oprogramowanie – definiowane, jako ogół informacji w postaci zestawu instrukcji, zaimplementowanych interfejsów i zintegrowanych danych przeznaczonych dla komputera do realizacji wyznaczonych celów – podlega ochronie jak utwór literacki z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2509 ze zm. dalej: „ustawa o PAIPP”).
Stąd oprogramowanie może być uznane za kwalifikowane IP, w świetle art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeśli jego wytworzenie, rozszerzenie lub ulepszenie jest wynikiem prac badawczo-rozwojowych.
Zgodnie z art. 74 ust. 2 ustawy o PAIPP:
Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.
Mając powyższe na uwadze, autorskie prawo do programu komputerowego (Oprogramowanie), wytwarzane samodzielnie przez Pana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest kwalifikowanym prawem własności intelektualnej w rozumieniu art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Odpłatne przeniesienie prawa autorskiego do programu komputerowego (Oprogramowanie) stanowi dochód ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w rozumieniu art. 30ca ust. 7 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Tym samym, na podstawie art. 30ca ust. 1 ww. ustawy, może Pan zastosować stawkę opodatkowania 5% do kwalifikowanego dochodu osiągniętego z kwalifikowanych praw własności intelektualnej począwszy od 2023 r. oraz w latach kolejnych, jeżeli nie ulegnie zmianie przedstawiony stan faktyczny oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa.
Należy podkreślić, że wysokość kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanego IP ustala się jako iloczyn:
–dochodu z kwalifikowanego IP osiągniętego w roku podatkowym i
–wskaźnika Nexus obliczonego według specjalnego wzoru określonego w art. 30ca ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Przechodząc do Pana wątpliwości dotyczących uznania ponoszonych przez Pana wydatków za koszty konieczne do wyliczenia wskaźnika, o którym mowa w art. 30ca ust. 4 w zw. z art. 30ca ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy zauważyć, że istotne jest to, aby ze wskaźnika Nexus wykluczyć koszty, które nie są lub ze swej natury nie mogą być, bezpośrednio związane z wytworzeniem, rozwinięciem lub ulepszeniem konkretnych kwalifikowanych praw własności intelektualnej.
Ustalając wskaźnik Nexus należy pamiętać, aby istniał związek pomiędzy:
–wydatkami poniesionymi przez podatnika w związku z wytworzeniem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej,
–kwalifikowanym prawem własności intelektualnej oraz
–dochodami uzyskiwanymi z kwalifikowanych praw własności intelektualnej.
Ta szczególna metoda ujmowania kosztów we wskaźniku ma zastosowanie jedynie na potrzeby kalkulacji tego wskaźnika.
Należy również pamiętać, że wskaźnik Nexus jest obliczany oddzielnie dla dochodów z poszczególnych kwalifikowanych praw własności intelektualnej. W związku z tym należy również ustalić odrębnie koszty faktycznie poniesione na działalność badawczo-rozwojową związaną z danym prawem.
Przyjąć należy zatem, że jeżeli podatnik poniósł rzeczywiście wydatki, które kwalifikują się jako koszty prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej, to wydatki związane z wytworzeniem w ramach tej działalności kwalifikowanego IP należy uznać za koszty faktycznie poniesione przez podatnika na prowadzoną bezpośrednio przez niego działalność badawczo-rozwojową związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, z zastrzeżeniem art. 30ca ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wobec powyższego, wydatki ponoszone przez Pana – wskazane w opisie sprawy – mogą stanowić koszty, o których mowa w literze „a” wzoru z art. 30ca ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, uwzględnione przy wyliczaniu Nexus dla poszczególnych kwalifikowanych IP, w zakresie, w jakim służą prowadzeniu działalności badawczo- rozwojowej, której efektem jest powstanie kwalifikowanego IP.
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy:
·stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
·zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Pana i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.
Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest ustalanie stanu faktycznego, stanowi to bowiem domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne. Organ nie prowadzi postępowania dowodowego, ograniczając się do analizy okoliczności podanych we wniosku. W stosunku do tych okoliczności wyraża swoje stanowisko, które zawsze musi być jednak ustosunkowaniem się do poglądu (stanowiska) prezentowanego w danej sprawie przez Pana. Jeżeli w toku ewentualnego postępowania organ uzna, że zdarzenie opisane we wniosku różni się od zdarzenia występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie Pana chroniła.
W odniesieniu do powołanych przez Pana interpretacji indywidualnych wskazać należy, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach i nie są wiążące dla organu wydającego niniejszą interpretację.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.
Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.); (dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
–w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA),
albo
–w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right