Nieodpłatne świadczenie usług a podatek VAT - przykłady z praktyki

Świadczenie usług na terytorium kraju podlega opodatkowaniu VAT, jeżeli jest odpłatne. Przepisy przewidują jednak pewne wyjątki, opodatkowane VAT są także sytuacje, gdy nie pobrano wprawdzie należności, ale miało miejsce pewne świadczenie na cele prywatne, konsumpcyjne, niezwiązane z działalnością gospodarczą. Należy wówczas ocenić czy świadczenie służy działalności przedsiębiorstwa, a następnie ustalić jego koszt, co w praktyce powoduje wiele wątpliwości.

Nieodpłatne przekazanie pracownikom bonów w ramach programów motywacyjnych nie jest opodatkowane VAT – wyrok TSUE >>>

Na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

• użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych,
• nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Poniżej prezentujemy wybrane problemy z praktyki.

Z art. 8 ust. 5 ustawy o VAT wynika, że przepis ust. 2 pkt 1 nie ma zastosowania w przypadku użycia pojazdów samochodowych do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o 50% kwoty podatku naliczonego z tytułu:

• nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów lub

• nabycia, importu lub wytworzenia części składowych do tych pojazdów, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów podatnikowi nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W odniesieniu do roweru wykorzystywanego do celów prywatnych i firmowych – nie ma już ograniczeń prawa do odliczenia do 50% (system ten obejmuje bowiem tylko pojazdy samochodowe). Podatnicy, którzy zakładają możliwość prywatnego użycia roweru, nierzadko zastanawiają się jednak, czy w grę wchodziłoby ograniczenie prawa do odliczenia np. do 70 czy 80%, w zależności od zakresu użycia roweru w celach prywatnych. Jedną z takich spraw analizował Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 18 października 2022 r. (sygn. 0114-KDIP4-2.4012.386.2022.3.MC). Organ podatkowy uznał, że prawo do odliczenia przysługuje w 100%, ale podatnik będzie przy tym zobowiązany do opodatkowania VAT każdego wykorzystania zakupionego roweru do celów prywatnych (osobistych), na podstawie art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT. W przypadku wykorzystania roweru do celów prywatnych nastąpi użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika (do celów osobistych podatnika).

Fundacja, wydając bilety, świadczy nieodpłatnie usługę, która ma związek z prowadzoną przez nią działalnością, gdyż ją promuje.

Dlatego nieodpłatne wydawanie biletów nie może być traktowane jako czynność opodatkowana. Do takich wniosków doszedł Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 24 listopada 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.591.2023.2.MSU), analizując podobną sprawę. Zgodził się więc m.in. z tym, że darmowe bilety nie służą tak naprawdę czyimś potrzebom osobistym czy konsumpcyjnym, ale przede wszystkim chodzi o promowanie wydarzenia przez osoby, których wizerunek postrzegany jest jako promocja wydarzenia.

Pracodawca nie ma obowiązku zapewniania pracownikom lokalu do zamieszkania w związku z pracą/na czas wykonywania pracy czy transportu do miejsca pracy. W ostatnim czasie organy podatkowe ze zrozumieniem podchodzą jednak do aktualnych problemów rynku pracy. Jeśli bowiem działalność przedsiębiorstwa wymaga, by pracodawca zapewnił choć niektórym pracownikom miejsce zamieszkania, zwłaszcza gdy:

• zakład pracy znajduje się w odosobnionym miejscu, słabo skomunikowanym z miejscem zamieszkania zatrudnionych, lub

• zapewnienie lokali pomoże zmniejszyć rotację pracowników

to można uznać, że to świadczenie ma związek bardziej z prowadzoną działalnością gospodarczą, natomiast korzyści prywatne pracownika mają znaczenie drugoplanowe.

Potwierdził to np. Dyrektor KIS w interpretacji z 24 kwietnia 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.56.2023.2.SM).

Mimo że uznajemy związek tych świadczeń z prowadzoną działalnością, to zdaniem organów podatkowych pracodawca nie odliczy VAT z tytułu wynajmu udostępnianych lokali. Takie stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z 10 stycznia 2023 r. (sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.567.2022.4.MK).

Podobnie trzeba oceniać inne świadczenia na rzecz pracowników. Pomocny w tym zakresie jest m.in. wyrok TSUE z 16 października 1997 r., C-258/95. Wynikało z niego, że oceniając, czy świadczenie służy działalności przedsiębiorstwa, trzeba zbadać, czy jest ono do tego celu niezbędne, nadto należy wziąć pod uwagę, czyja korzyść jest dominująca. Jeśli więc korzyść podatnika przeważa nad korzyścią np. pracownika, wówczas świadczenie to zachowuje swój nieodpłatny charakter i nie podlega opodatkowaniu.

Na przykład transport z miejsca zamieszkania do miejsca pracy zapewniany nieodpłatnie pracownikom przez pracodawcę przy użyciu pojazdu firmowego służy zasadniczo do prywatnych celów pracowników i tym samym służy do celów innych niż związane z jego działalnością. Jednak nie odnosi się to do sytuacji, gdy ze względu na określone okoliczności, takie jak trudności w znalezieniu innych odpowiednich środków transportu lub zmiany lokalizacji miejsca pracy, wymagania prowadzenia działalności zmuszają pracodawcę do zapewniania transportu pracownikom, w którym to przypadku świadczenie usług transportowych służy do celów związanych z jego działalnością.

Czytaj więcej w najnowszym wydaniu Biuletynu VAT Nr 2/2024 r.

Nieodpłatne świadczenie usług a VAT – wybrane zagadnienia na przykładach >>>