Interpretacja indywidualna z dnia 5 stycznia 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.822.2023.2.KR

Skutki podatkowe działu spadku.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych :

- w zakresie braku powstania przychodu po stronie Zainteresowanej będącej stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz po stronie Zainteresowanej niebędącej stroną postępowania (Matki Wnioskodawczyni) jest nieprawidłowe,

- w pozostałym zakresie jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

3 listopada 2023 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 27 października 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych działu spadku oraz podatku od spadków i darowizn oraz podatku od czynności cywilnoprawnych. Treść wniosku jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowana będąca stroną postępowania:

Pani ...

2)Zainteresowana niebędąca stroną postępowania:

Pani ...

3)Zainteresowana niebędąca stroną postępowania:

Pani ...

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawczyni (Zainteresowana będąca stroną postępowania) jest jednym ze spadkobierców po Ojcu, zmarłym w roku 2023.

Scheda spadkowa jest dziedziczona przez spadkobierców w ramach dziedziczenia ustawowego.

Spadkobiercami są poza Wnioskodawczynią, Jej Siostra i Matka. Spadkobiercy przyjęli spadek przed notariuszem i planują dokonanie umownego działu spadku, również przed notariuszem.

Spadkodawca pozostawał w związku małżeńskim, przy czym pomiędzy małżonkami panował ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej.

Scheda spadkowa obejmuje m.in. przedsiębiorstwo w ruchu, nieruchomość (dom) i szereg aktywów (ruchomości) o mniejszej wartości rynkowej.

Spadkodawca, pan ...prowadził w szczególności jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą: (…), NIP (…) (obecnie „(…)”, dalej jako „Firma”). Przedmiotem działalności Firmy jest:

a)doradztwo i obsługa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy: szkolenia, uczestnictwo w zespołach powypadkowych, tworzenie dokumentów związanych z bhp: oceny ryzyka zawodowego, instrukcje bhp, reprezentacja w czasie kontroli PIP i sanepidu, realizacja decyzji PIP i sanepidu;

b)rozliczanie czasu pracy kierowców;

c)obsługa kadrowo-płacowa - przechowywanie i prowadzenie akt osobowych pracowników, naliczanie list płac, deklaracji ZUS, PIT itp., prowadzenie ewidencji czasu pracy pracowników;

d)opracowywanie dokumentacji związanej z ochroną danych osobowych, pełnienie funkcji inspektora ochrony danych osobowych;

e)sprawozdawczość z zakresu ochrony środowiska.

Zgodnie z wpisem do CEIDG: przeważająca działalność gospodarcza (kod PKD) 70.22.Z Pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. Wykonywana działalność gospodarcza (kody PKD):

69.20.Z Działalność rachunkowo-księgowa; doradztwo podatkowe,

70.22.Z Pozostałe doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania,

71.20.B Pozostałe badania i analizy techniczne,

74.90.Z Pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, gdzie indziej niesklasyfikowana,

82.99.Z Pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej, gdzie indziej niesklasyfikowana,

85.59.B Pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane.

Aktywa Firmy obejmują pomieszczenia biurowe - na działce, której właścicielami byli rodzice Wnioskodawczyni, stoi dom jednorodzinny oraz zabudowania biurowo-garażowe, częściowo wykorzystywane przez Firmę. Ponadto Firma posiada 5 samochodów osobowych, różnego standardu i w różnym wieku (od około 1 roku do 10 lat), kilka komputerów stacjonarnych, laptopy, wyposażenie biura.

Zobowiązania obejmują m.in. na kredyt na 3 samochody osobowe. Zobowiązania podatkowe i inne publicznoprawne regulowane są na bieżąco. Obecnie Firma zatrudnia 6 osób, w tym Wnioskodawczynię, która jednocześnie jest zarządcą sukcesyjnym.

Zarząd sukcesyjny został ustanowiony za życia Spadkodawcy; zgodnie z postanowieniami, Wnioskodawczyni (A.K) została zarządcą. Firma działa cały czas tak samo, tj. prowadzi działalność w tym samym zakresie, realizując zobowiązania względem klientów. Przedsiębiorstwo jest generalnie w dobrej sytuacji finansowej i jest zyskowne.

Spadkobiercy ustalili wewnętrznie, że Firmę (jej aktywa i pasywa) ma przejąć w całości Wnioskodawczyni, która chce kontynuować działalność gospodarczą. Matka Wnioskodawczyni otrzyma dom jednorodzinny (nieruchomość) i ewentualnie inne aktywa niezwiązane z działalnością gospodarczą Firmy. Natomiast Siostra Wnioskodawczyni otrzyma jeden, wybrany przez nią, samochód osobowy z będących w posiadaniu Firmy.

Umowny dział spadku nastąpi podczas obowiązywania zarządu sukcesyjnego - w okresie najbliższych kilku - kilkunastu miesięcy.

Z powyższego opisu wynika zatem, że elementem zdarzenia przyszłego jest okoliczność, że umowny dział spadku pomiędzy Spadkobiercami nastąpi w sposób „nieproporcjonalny” w stosunku do udziału każdego ze spadkobierców w schedzie spadkowej, wynikającego z reżimu dziedziczenia ustawowego. Szacunkowa wartość rynkowa nieruchomości (przewidzianej wyłącznie dla Matki) i Firmy (przewidzianej wyłącznie dla Wnioskodawczyni) jest wyższa niż szacunkowa wartość pojazdu przewidzianego dla Siostry Wnioskodawczyni.

W związku z powyższym opisem zdarzenia przyszłego powstały następujące wątpliwości:

Pytania

1.Czy powyższy „nieproporcjonalny” dział spadku bez nałożenia obowiązku spłat i dopłat pomiędzy Spadkobiercami będzie niósł dla Spadkobierców konsekwencje podatkowe ze strony podatku od spadków i darowizn w postaci obowiązku zapłaty podatku bądź obowiązku złożenia zgłoszenia w celu skorzystania z ewentualnego zwolnienia?

2.Czy powyższy dział spadku podlegał będzie opodatkowaniu z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych?

3.Czy powyższy dział spadku będzie stanowił czynność prawną generującą powstanie przychodu do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych?

4.Jeżeli umowny dział spadku w opisanych okolicznościach generuje powstanie przychodu do opodatkowania podatkiem PIT, to czy ów przychód korzysta ze zwolnienia z opodatkowania?

Niniejsza interpretacja indywidualna stanowi odpowiedź na pytanie nr 3 i nr 4 dotyczące podatku dochodowego od osób fizycznych.

Stanowisko Państwa w sprawie

W ocenie Wnioskodawczyni:

3.Planowany przez Spadkobierców umowny dział spadku nie jest objęty podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż nie jest czynnością generującą powstanie przychodu do opodatkowania, nie mieści się bowiem w katalogu źródeł przychodów z art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647).

4.Jeżeli umowny dział spadku w sposób opisany powyżej oraz we wskazanych powyżej okolicznościach generuje jednak przychód podatkowy, to przychód ten będzie zwolniony z podatku PIT, zgodnie z regulacją art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ad 3

Podatek dochodowy od osób fizycznych - brak przychodu do opodatkowania

W ocenie Wnioskodawczyni, umowny dział spadku, niezależnie od przyjętych zasad podziału, a w szczególności relacji udziału w spadku przypadającej na danego Spadkobiercę do wartości rynkowej przekazanych poszczególnym Spadkobiercom aktywów, nie stanowi zdarzenia prawnego generującego skutki w podatku dochodowym od osób fizycznych, w szczególności zaś powstanie przychodu podatkowego.

Zgodnie z regulacjami ustawy Kodeks Cywilny w momencie nabycia spadku spadkobiercy stają się współwłaścicielami majątku wchodzącego w skład masy spadkowej. Kolejną czynnością prawną, którą osoby dziedziczące mogą podjąć, jest podział spadku pomiędzy poszczególnych spadkobierców.

Z art. 922 Kodeksu Cywilnego wynika, że przez spadkobranie należy rozumieć przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Dalej z art. 92S w zw. z art. 924 Kodeksu Cywilnego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem pozostałych przepisów regulacji ustawy Kodeks cywilny.

Zgodnie z zapisem art. 1037 § 1 Kodeksu Cywilnego, dział spadku może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Zatem do momentu zniesienia współwłasności lub dokonania działu spadku spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku. Umowny dział spadku może objąć cały spadek lub być ograniczony do jego części.

Art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi generalnie, że przepisów ustawy nie stosuje się do: przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Przepis art. 2 ustawy o spadkach i darowiznach, zawiera zamknięty katalog czynności opodatkowanych podatkiem od spadków i darowizn. W szczególności podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1)dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;

2)darowizny, polecenia darczyńcy;

3)zasiedzenia;

4)nieodpłatnego zniesienia współwłasności;

5)zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;

6)nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Ponieważ umowny dział spadku nie został wprost wymieniony w ustawie od spadków i darowizn, powstała wątpliwość, czy owa czynność cywilnoprawna nie stanowi przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Analizując przepisy ustawy podatkowej wskazać należy, że zamknięty katalog źródeł dochodów (przychodów) podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych nie wskazuje wprost umów o dział spadku jako źródła przychodów w podatku dochodowym.

W myśl art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów (art. 9 ust. 2 o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Regulacja art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, generalnie określa źródła przychodów w podatku dochodowym od osób prawnych:

1)stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta;

2)działalność wykonywana osobiście;

3)pozarolnicza działalność gospodarcza;

4)działy specjalne produkcji rolnej;

5)(uchylony)

6)najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze (...);

7)kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c);

8)odpłatne zbycie nieruchomości (w tym prawa użytkowania wieczystego) i ruchomości - jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej (...);

8a) działalność prowadzona przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną;

8b) niezrealizowane zyski, o których mewa w art 30da („exit tax”);

9) inne źródła.

Stosownie do treści art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W analizowanej sprawie należy przyjąć, że umowny dział spadku mógłby zostać zaliczony co najwyżej do przychodów z tzw. innych źródeł przychodów jako nieodpłatne świadczenie. Należy w tym kontekście zauważyć, że wprawdzie przepisy art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych definiują „przychody z innych źródeł” w sposób otwarty (otwarty katalog przychodów), a przepisy art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych definiują nieodpłatne świadczenia, jednak wskazane regulacje ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajdują zastosowania w niniejszej sprawie.

Przede wszystkim, na mocy art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. Ugruntowane stanowisko sądów administracyjnych wskazuje, że w postępowaniu spadkowym następują dwa powiązane ze sobą etapy, mianowicie nabycie i dział spadku. Skoro spadkobiercy muszą rozliczyć podatek od spadków i darowizn od odziedziczonego majątku, to nie powinni ponownie być opodatkowani z powodu podzielenia się składnikami mienia. Nie ma przy tym znaczenia jaki faktyczny algorytm podziału został wskazany przez Spadkobierców w umowie o dział spadku i jaka jest relacja majątku do wielkości udziału (zob. wyrok WSA w Łodzi w wyroku z 9 listopada 2011 r., sygn. akt I SA/Łd 1173/11).

W cytowanym wyroku WSA w Łodzi zwrócił uwagę na regulacje art. 84 w zw. z art. 32 Konstytucji RP, wskazując, że opodatkowanie działu spadku w zbliżonych stanach faktycznych może prowadzić do naruszenia cytowanych przepisów Konstytucji poprzez zróżnicowanie sytuacji prawnopodatkowej spadkobierców: „Objęcie opodatkowaniem – na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychodów otrzymanych w dziale spadku jako spłaty jest nie do przyjęcia także na gruncie Konstytucji RP, prowadziłoby ono bowiem do dwukrotnego opodatkowania tego samego przychodu, tj. raz podatkiem od spadków, drugi raz podatkiem dochodowym. Konsekwencję tego byłoby naruszenie art. 84 Konstytucji RP, stanowiącego że każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych ustawą, ale tylko wówczas, gdy ustawa taki podatek od określonego przychodu (dochodu) przewiduje. Stanowisko organu interpretacyjnego wskazujące na konieczność opodatkowania spłat otrzymanych w wyniku działu spadku, z jednoczesnym pominięciem objęcia takim opodatkowaniem udziału niepodlegającego spłacie innego spadkobiercy - brata skarżącego, prowadziłoby więc, jak słusznie zauważył skarżący, do oczywistej nierówności w traktowaniu podatników, co z kolei stanowiłoby naruszenie art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, w myśl którego wszyscy są równi wobec prawa oraz, że wszyscy mają prawo równego traktowania przez władze publiczne. Co więcej prowadziłoby do różnicowania sytuacji spadkobierców w zależności od tego, czy nabyte w drodze spadku rzeczy są podzielne, czy niepodzielne, przy czym spadkobiercy rzeczy niepodzielnych byliby w gorszej sytuacji od spadkobierców rzeczy podzielnych, bowiem ciążyłby na nich dodatkowy obowiązek podatkowy, tj. w podatku.

Argumentację tę potwierdził WSA w Warszawie w wyroku z 30 stycznia 2014 r., sygn. akt III SA/Wa 2466/13. Ponadto skład orzekający we wskazanej sprawie wykluczył klasyfikację „przysporzenia” z działu spadku jako „nieodpłatnego świadczenia” z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W szczególności Sąd podkreślił: „Należy wskazać, że w orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, że świadczenia nieodpłatne względnie częściowo odpłatne nie obejmuję rzeczy jako przedmiotu świadczenia praw. Przeniesienie własności rzeczy nie mieści się w hipotezie żadnego z wymienionych punktów art. 11 ust.2a u.p.d.o.f., w szczególności nie jest „udostępnianiem rzeczy” (por. wyrok NSA z dnia 22 lipca 2010 r., sygn. akt II FSK 611/09, wyrok NSA z dnia 22 lipca 2010 r., sygn. akt II FSK 449/09, dostępne w CBOSA - orzeczenia.nsa.gov.pl).

W związku z tym w ocenie Sądu nie można rozszerzyć katalogu źródła przychodu z innych nieodpłatnych świadczeń o nieodpłatne nabycie rzeczy lub praw. Sąd orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd zaprezentowany w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt I SA/Po 388/13 (dostępny w CBOSA - orzeczenia.nsa.gov.pl), iż korzyści majątkowe uzyskane wskutek bezpłatnego otrzymania rzeczy lub praw nie mogą podlegać opodatkowaniu poprzez domniemanie, nie można tym samym poza przepisami ustawy ustalać reguł wyceny nieodpłatnych świadczeń, skoro przewidziano w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, w jaki sposób należy to uczynić.

Podsumowując, zdaniem Sądu, mając na względzie treść art. 11 ust. 2a u.p.d.o.f. przychodem z nieodpłatnych świadczeń może być wyłącznie wartość świadczeń, które podatnik uzyskał w formie nieodpłatnych usług lub umożliwienia mu korzystania ze składników cudzego majątku bez żadnego wynagrodzenia, gdyż na tym właśnie polega bezpłatne udostępnienie rzeczy i praw”.

Od wskazanego wyroku Organ interpretacyjny wniósł skargę kasacyjną. Jednoznacznie wypowiedział się w sprawie Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 21 kwietnia 2016 r., sygn. akt II FSK 1575/14: „W ocenie rozpatrującego sprawę składu orzekającego brak jest jakichkolwiek argumentów merytorycznych co do kwalifikacji uzyskanego przez spadkobiercę świadczenia w wyniku działu spadku ponad jego udział spadkowy do innych nieodpłatnych świadczeń”.

W efekcie hipotetyczna nadwyżka mienia uzyskana w wyniku działu spadku bez spłat i dopłat przez Wnioskodawczynię lub Matkę Wnioskodawczyni nie jest opodatkowana podatkiem dochodowym od osób prawnych, gdyż nie powstaje w ogóle przychód do opodatkowania; zastosowanie w sprawie znajduje na mocy art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ad 4 Podatek dochodowy od osób fizycznych - zwolnienie przychodu z podatku

Kierując się przezornością, Wnioskodawczyni zwraca uwagę, że nawet gdyby uznać, wbrew podejściu judykatury, że opisany dział spadku prowadzi do powstania przychodu podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, przychód tego rodzaju korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem PIT.

Przyjmując w szczególności, że:

-generalnie organy podatkowe za przychody podatkowe uznają każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika oraz istnieje zasada kompletności opodatkowania, w myśl której opodatkowaniu powinny podlegać niemal wszelkie przysporzenia majątkowe, a nie tylko te o charakterze pieniężnym;

-można przyjąć, iż umowny dział spadku generuje przychód do opodatkowania w postaci „świadczenia w naturze”, którego wartość określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania.

Dalej organy podatkowe wywodzą incydentalnie w zbliżonych stanach faktycznych, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W szczególności Organy podatkowe utrzymują niekiedy (vide: interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 17 czerwca 2020 r., nr  0114-KDIP3-2.4011.372.2020.1.MG), że gdy udział w schedzie spadkowej danej osoby ulega powiększeniu w wyniku działu spadku, traktowane jest to w kategorii nabycia, gdyż w ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą (nieruchomością lub ruchomościami), jak też stan jej majątku osobistego. W sytuacji natomiast, gdy dział spadku ma charakter nieodpłatny, a na skutek jego dokonania dotychczasowy udział danej osoby ulega powiększeniu, mamy do czynienia z przysporzeniem, mającym konkretny wymiar finansowy. To z kolei, w związku z faktem, że nabycie rzeczy lub praw majątkowych na podstawie działu spadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, powoduje powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, na skutek osiągnięcia przychodu z tzw. innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wartość nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa wyżej należy ustalić według uregulowań art. 11 ust. 2 powołanej ustawy, tj. na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami tego rodzaju.

Należy jednak zwrócić uwagę, że na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.

Do osób zaliczonych do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn zalicza się - małżonka, zstępnych, wstępnych (...), a więc Spadkobierców.

Przyjmując zatem nawet, że umowny dział spadku dla Wnioskodawczyni spowoduje w opisanych okolicznościach powstanie przychodu, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychód ten korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5a pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

W myśl art. 55¹ ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610 ze zm.):

Zgodnie art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

W myśl art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Stosownie do treści art. 11 ust. 1 powyższej ustawy:

Katalog źródeł przychodów, których osiągnięcie powoduje powstanie obowiązku podatkowego, zawarty został w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z jego treścią źródłami przychodów są:

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

W związku z tym należy wskazać, że obok pieniędzy i wartości pieniężnych, ustawodawca za przychody uważa również wartość otrzymanych świadczeń w naturze. Świadczenia w naturze to takie świadczenia, w przypadku których przedmiot świadczenia jest inny niż pieniądz lub wartość pieniężna. Będą to w szczególności różnego rodzaju świadczenia rzeczowe, chociaż przedmiotem świadczenia mogą być również prawa.

Powyższe związane jest z przyjętą zasadą kompletności opodatkowania, w myśl której opodatkowaniu powinny podlegać niemal wszelkie przysporzenia majątkowe, a nie tylko te o charakterze pieniężnym. W przypadku świadczeń w naturze przychody powstają dopiero z chwilą ich otrzymania.

Z kolei na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zgodnie z art. 11 ust. 2b ww. ustawy:

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

W związku z tym, świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Z informacji przedstawionych przez Zainteresowanych wynika, że:

1)Zainteresowane nabyły spadek po zmarłym w 2023 r. ojcu/mężu;

2)spadkodawca pozostawał w związku małżeńskim, przy czym pomiędzy małżonkami panował ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej;

3)masa spadkowa obejmuje m.in. przedsiębiorstwo w ruchu, nieruchomość (dom) i szereg aktywów (ruchomości) o mniejszej wartości rynkowej;

4)aktywa Firmy obejmują pomieszczenia biurowe - na działce, której właścicielami byli rodzice Wnioskodawczyni (Zainteresowanej będącą stroną postępowania), stoi dom jednorodzinny oraz zabudowania biurowo-garażowe, częściowo wykorzystywane przez Firmę. Ponadto Firma posiada (…) samochodów osobowych, różnego standardu i w różnym wieku (od około 1 roku do 10 lat), kilka komputerów stacjonarnych, laptopy, wyposażenie biura.

5)za życia Spadkodawcy został ustanowiony zarząd sukcesyjny; zgodnie z postanowieniami, Wnioskodawczyni (Zainteresowana będąca stroną postępowania) została zarządcą;

6)spadkobiercy planują dokonanie umownego działu spadku. Umowny dział spadku nastąpi podczas obowiązywania zarządu sukcesyjnego - w okresie najbliższych kilku - kilkunastu miesięcy.

7)spadkobiercy ustalili wewnętrznie, że Firmę (jej aktywa i pasywa) ma przejąć w całości Wnioskodawczyni (Zainteresowana będąca stroną postępowania), która chce kontynuować działalność gospodarczą. Matka Wnioskodawczyni (Zainteresowana niebędąca stroną postępowania) otrzyma dom jednorodzinny (nieruchomość) i ewentualnie inne aktywa niezwiązane z działalnością gospodarczą Firmy. Natomiast siostra Wnioskodawczyni (Zainteresowana niebędąca stroną postępowania) otrzyma jeden, wybrany przez nią, samochód osobowy z będących w posiadaniu Firmy;.

8)umowny dział spadku pomiędzy spadkobiercami nastąpi w sposób „nieproporcjonalny” w stosunku do udziału każdego ze spadkobierców w masie spadkowej, wynikającego z reżimu dziedziczenia ustawowego. Szacunkowa wartość rynkowa nieruchomości (przewidzianej wyłącznie dla matki Wnioskodawczyni) i Firmy (przewidzianej wyłącznie dla Wnioskodawczyni) jest wyższa niż szacunkowa wartość pojazdu przewidzianego dla siostry Wnioskodawczyni.

W myśl art. 922 §1 ustawy Kodeks cywilny:

Zgodnie z art. 924 Kodeksu cywilnego:

Stosownie do art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego:

Art. 1035 Kodeksu cywilnego stanowi, że:

Stosownie do art. 1037 § 1 i § 2 ww. ustawy:

W wyniku działu spadku prawa majątkowe objęte spadkiem przyznane poszczególnym spadkobiercom, przechodzą na nich, ustaje więc wspólność majątku spadkowego. Umowa o dział spadku lub prawomocne orzeczenie sądowe o dziale spadku stanowią tytuł własności rzeczy, które w dziale przypadły poszczególnym spadkobiercom. Na skutek działu spadku następuje konkretyzacja składników masy spadkowej przypadających poszczególnym spadkobiercom. Jeżeli zatem wartość nieruchomości nabytych w wyniku działu jest zgodna z udziałem posiadanym przed działem spadku – na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych nie następuje nabycie podlegające opodatkowaniu, ponieważ w ten sposób nie ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą, jak i stan jej majątku osobistego.

Dział spadku, w wyniku którego udział w nieruchomości nie zwiększył się, zmienia wyłącznie charakter własności. Natomiast wszelkie przypadki gdy udział danej osoby ulega powiększeniu, traktowane być muszą w kategorii nabycia, gdyż w ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą (nieruchomością), jak też stan jej majątku osobistego. W sytuacji natomiast, gdy dział spadku ma charakter nieodpłatny, a na skutek jego dokonania dotychczasowy udział danej osoby ulega powiększeniu, mamy do czynienia z przysporzeniem, mającym konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie z teorią prawa rzeczowego przyznanie danej osobie na wyłączną własność rzeczy w drodze zniesienia współwłasności, podziału majątku wspólnego czy działu spadku, jest nabyciem tych rzeczy. Natomiast, biorąc pod uwagę przyjętą linię orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, nabyciem rzeczy w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie jest przyznanie jej na wyłączną własność jednemu ze współwłaścicieli w wyniku podziału majątku wspólnego, jeśli:

-podział taki jest ekwiwalentny w naturze i nie towarzyszą mu spłaty i dopłaty lub

-wartość otrzymanej przez daną osobę rzeczy w wyniku podziału tego majątku, mieści się w udziale, jaki przysługiwał jej w majątku wspólnym.

Z powyższego wynika, że jeżeli spełnione są wymienione wyżej warunki, dział spadku nie może być rozpatrywany w kategoriach nabycia podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Natomiast wszelkie przypadki gdy udział danej osoby ulega powiększeniu, traktowane być muszą w kategorii nabycia, gdyż w ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą (składnikami majątku przedsiębiorstwa), jak też stan jej majątku osobistego. W sytuacji natomiast, gdy dział spadku ma charakter nieodpłatny, a na skutek jego dokonania dotychczasowy udział danej osoby ulega powiększeniu, mamy do czynienia z przysporzeniem, mającym konkretny wymiar finansowy.

To z kolei, w związku z faktem, że nabycie rzeczy lub praw majątkowych na podstawie działu spadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, powoduje powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych, na skutek osiągnięcia przychodu z tzw. innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W przedmiotowej sprawie nie znajduje zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl zaś art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Nieodpłatny dział spadku jest odrębną czynnością prawną od nabycia rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku. Nieodpłatny dział spadku nie podlega opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 ze zm.). Stąd przepis art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stanowi podstawy prawnej braku opodatkowania nabycia składników majątkowych w ramach nieodpłatnego działu spadku w przestawionym zdarzeniu przyszłym.

Odnosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy stwierdzić należy, że skoro w wyniku planowanego nieodpłatnego działu spadku Zainteresowana niebędąca stroną postępowania (siostra Wnioskodawczyni) otrzyma składniki majątkowe o wartości nieprzewyższającej Jej wartość udziału spadkowego, to nie uzyska Ona przysporzenia majątkowego i czynność ta nie będzie skutkować powstaniem po Jej stronie przychodu. Oznacza to, że z tytułu planowanego nieodpłatnego działu spadku Zainteresowana niebędąca stroną postępowania (siostra Wnioskodawczyni) nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Stanowisko Wnioskodawczyni (Zainteresowanej będącą stroną postępowania) w tym zakresie jest więc prawidłowe.

Z kolei, skoro wskutek planowanego działu spadku Zainteresowana będąca stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz Zainteresowana niebędąca stroną postępowania (matka Wnioskodawczyni) otrzymają składniki majątku o wartości przewyższającej Ich udziału w spadku po zmarłym ojcu/mężu, to w wyniku nieodpłatnego nabycia poszczególnych składników wchodzących w skład masy spadkowej, nastąpi po stronie Zainteresowanej będącej stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz Zainteresowanej niebędącej stroną postępowania (matki Wnioskodawczyni) przysporzenie majątkowe (uzyskane nieodpłatnie, gdyż bez żadnego ekwiwalentu finansowego), które stanowić będzie przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko Wnioskodawczyni (Zainteresowanej będącą stroną postępowania) w tym zakresie jest więc nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

W myśl art. 21 ust 20 ww. ustawy:

Z wykładni językowej ww. zwolnienia, a zwłaszcza z wykładni zawartego w nim zwrotu: „wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b” wynika, iż do powyższego zwolnienia uprawnione są osoby, które otrzymają świadczenia nieodpłatnie od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że w wyniku opisanego powyżej planowanego nieodpłatnego działu spadku Zainteresowana będąca stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz Zainteresowana niebędąca stroną postępowania (matka Wnioskodawczyni) otrzymają od spadkobierców (osób zaliczonych do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn) składniki majątku o wartości przewyższającej wartość udziału w spadku jaki przysługiwał Im po zmarłym ojcu/mężu, i osiągną przychód ze źródła, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten korzysta jednak ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ww. ustawy i w rezultacie Zainteresowana będąca stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz Zainteresowana niebędąca stroną postępowania (matka Wnioskodawczyni) nie będą zobowiązane do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu takiego nabycia.

Podsumowując, w związku z planowanym nieodpłatnym działem spadku składników majątku (w tym przedsiębiorstwa) powstanie u Zainteresowanej będącej stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz Zainteresowanej niebędącej stroną postępowania (matki Wnioskodawczyni) przychód z innych źródeł, który będzie jednak podlegał zwolnieniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym planowana czynność – nieodpłatnego działu spadku udziałów w składnikach majątku (w tym w przedsiębiorstwie) nie spowoduje u Zainteresowanej będącej stroną postępowania (Wnioskodawczyni) oraz Zainteresowanej niebędącej stroną postępowania (matki Wnioskodawczyni)  powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem stanowisko Wnioskodawczyni (Zainteresowanej będącą stroną postępowania) co do braku obowiązku zapłaty podatku dochodowego należało uznać za prawidłowe.

Stanowisko Wnioskodawczyni w części uznano za nieprawidłowe z uwagi na fakt, że we własnym stanowisku w sprawie oceny prawnej stwierdziła Ona, że brak opodatkowania nabycia udziału w nieruchomości będzie wynikał z zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przepis art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak wskazano w powyższym uzasadnieniu, nie stanowi podstawy prawnej braku opodatkowania nabycia udziału w nieruchomościach w ramach nieodpłatnego działu spadku w przestawionym zdarzeniu przyszłym.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Końcowo należy wskazać, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Organ wydający interpretację opiera się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego podanego we wniosku – nie prowadzi postępowania dowodowego, w związku z czym nie jest obowiązany, ani uprawniony do oceny załączonych dokumentów. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego nie jest bowiem ustalanie, czy przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe jest zgodne ze stanem rzeczywistym. Ustalenie stanu rzeczywistego stanowi domenę ewentualnego postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego organu kontroli celno-skarbowej. Jeżeli zatem, przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe będzie różniło się od występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Państwa w zakresie przedstawionego zdarzenia przyszłego. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu opisu sprawy przedstawionego we wniosku, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Odnosząc się do powołanych przez Zainteresowanych wyroków sądów administracyjnych oraz interpretacji organu podatkowego, wskazać należy, że dotyczą one konkretnych, indywidualnych spraw podatników, osadzonych w określonym stanie faktycznym lub zdarzeniu przyszłym i tylko w tych sprawach rozstrzygnięcia w nich zawarte są wiążące. Natomiast organy podatkowe, mimo że w ocenie indywidualnych spraw podatników posiłkują się wydanymi rozstrzygnięciami sądów czy innych organów, to nie mają możliwości zastosowania ich wprost, z tego powodu, że nie stanowią materialnego prawa podatkowego i nie mają mocy powszechnie obowiązującej.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowaną, która jest stroną postępowania

Pani ...(Zainteresowana będąca stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383).