Interpretacja indywidualna z dnia 28 sierpnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-2.4011.607.2023.2.MN

Opodatkowanie kwoty zwróconej przez bank na podstawie ugody.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

26 czerwca 2023 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy opodatkowania kwoty zwróconej przez bank na podstawie ugody. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z dnia 19 lipca 2023 r. (wpływ 21 lipca 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W dniu (…) 2005 r. zawarł Pan z Bankiem (…) S.A. (obecnie: (…) S.A. w (…), KRS: (…) („Bank") umowę kredytu mieszkaniowego nr (…) („Umowa Kredytu").

Umowa Kredytu była umową kredytu hipotecznego denominowanego w CHF, a sam kredyt został udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość (…) CHF, co stanowiło ok. (…) złotych.

Zgodnie z § 3 Umowy Kredytu kredyt przeznaczony był na finansowanie części kosztów nabycia nieruchomości zlokalizowanej w (…), tj. na własne cele mieszkaniowe.

W dniu (…) 2008 r. zawarł Pan aneks do Umowy, który zwiększał kwotę kredytu o (…) złotych.

W zakupionym przez Pana domu zamierzał Pan mieszkać, jednakże ze względu na znaczne obciążenie kosztami kredytu ostatecznie zdecydował się Pan na jego sprzedaż i dokonanie spłaty kredytu z uzyskanej ceny.

Na skutek powzięcia wiadomości o zawarciu w Umowie Kredytu klauzul niedozwolonych zdecydował się Pan złożyć do sądu pozew przeciwko Bankowi o stwierdzenie nieważności Umowy Kredytu oraz o zapłatę kwoty (…) złotych. Spór rozstrzygany był przed Sądem Rejonowym dla (…) w (…) pod sygn. akt: (…).

Wskazać należy, że w dniu (…) 2017 r. dokonał Pan całkowitej spłaty kredytu, tj. spłaty w kwocie (…) złotych i tym samym Pana zobowiązane wobec Banku zostało w całości uregulowane.

W dniu (…) 2023 r. zdecydował się Pan podpisać z Bankiem ugodę mającą na celu polubowne rozwiązanie ww. sporu („Ugoda"). W celu rozliczenia zakończonej Umowy Kredytu w Ugodzie postanowiono dokonać zmiany w zakresie waluty, wysokości i zasad spłaty wierzytelności kredytowej. Za podstawę wysokości zadłużenia na dzień (…) 2017 r. przyjęto, że kredyt udzielony na podstawie Umowy Kredytu zostanie rozliczony tak, jakby od daty zawarcia Umowy Kredytu stanowił kredyt Złotowy udzielony na warunkach:

a.kwota kredytu (kapitał) stanowiła sumę kwot wypłaconych tytułem kredytu i wynosiła (…) PLN, jeśli jakakolwiek część wypłaty nastąpiła w CHF, Bank przeliczył ją na walutę polską po średnim kursie Narodowego Banku Polskiego z dnia wypłaty;

b.oprocentowanie kredytu według zmiennej stopy procentowej zostało ustalone jako suma wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M i marży w wysokości 1,53 %, w dniu wypłaty kredytu lub pierwszej transzy kredytu oprocentowanie wynosiło 6,16%, zaś wartość wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M z dnia wypłaty kredytu lub pierwszej transzy kredytu wynosiła 4,63 %, pierwszy okres obowiązywania wskaźnika referencyjnego VWIBOR 3M obowiązywał od dnia wypłaty kredytu lub pierwszej transzy i mógł być krótszy niż kolejne okresy trzymiesięczne wyznaczane w dniu wymagalności raty kredytu i odsetek.

Mając na uwadze powyższe, w szczególności dokonaną przez Pana nadpłatę, Bank w Ugodzie zobowiązał się do zwrotu na Pana rzecz:

a.kwoty (…) złotych tytułem zwrotu nadpłaconego przez Pana kapitału, którą to kwotę otrzymał Pan na rachunek bankowy w dniu (…) 2023 r. oraz

b.kwoty (…) złote, którą to kwotę otrzymał Pan na rachunek bankowy w (…) 2023 r.

Wskazać należy, iż w Ugodzie nie jest wskazana podstawa otrzymania przez Pana tej kwoty, a jedynie stwierdzenie, że ją Pan otrzyma. Ponadto, godnie z postanowieniem Ugody, Pan jako Kredytobiorca przyjął do wiadomości, że w związku z wypłatą kwoty (…) złotych powstaje po Pana stronie przychód, a na Banku ciąży wypełnienie obowiązku informacyjnego (sporządzanie informacji PIT-11).

Uzupełnienie opisu stanu faktycznego

Kredyt wraz z odsetkami, kosztami i innymi należnościami wynikającymi z Umowy kredytu został zabezpieczony w postaci hipoteki kaucyjnej w kwocie (…) (słownie: (…) ustanowionej na nieruchomości w (…), znajdującej się przy ul. (…), tj. nieruchomości, na której zakup przeznaczony był kredyt. Hipoteka ta została wpisana do księgi wieczystej nieruchomości. Tak jak zostało to wskazane we wniosku, nieruchomość ostatecznie została sprzedana i kwota uzyskana z tego tytułu przeznaczona została na dokonanie spłaty kredytu.

Nigdy nie korzystał Pan z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego.

Sąd Rejonowy dla (…) Wydział I Cywilny postanowieniem z dnia (…) 2023 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (…) umorzył postępowanie w sprawie wobec zawarcia ugody przez strony oraz zniósł wzajemnie między stronami koszty postępowania. Postanowienie to jest prawomocne.

Kwota (…) zł pobrana została w związku z zawarciem w umowie kredytu klauzul abuzywnych. Na mocy zawartej z Bankiem ugody klauzule te zostały z Umowy kredytu usunięte, w związku z czym Bank dokonał na Pana rzecz zwrotu nienależnie – bez podstawy prawnej pobranego świadczenia w kwocie (…) zł. Otrzymanie kwoty (…) zł nie stanowi dla Pana żadnej dodatkowej korzyści, a jedynie prowadzi do stanu rozliczeń, który jest zgodny z prawem.

Pytanie

Czy w związku z zawarciem przez Pana z Bankiem Ugody, mającej na celu zakończenie sporu na tle Umowy Kredytu denominowanego w CHF, otrzymana przez Pana kwota (…) złotych stanowić będzie przychód i w związku z tym czy po Pana stronie powstanie obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pana stanowisko w sprawie

Kredyt otrzymany przez Pana na podstawie Umowy Kredytu wypełnia przesłanki definicji zawartej w § 3 pkt 3) Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. poz. 592 ze zm.), („Rozporządzenie"), jako iż zaciągnięty był na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. wydatki na cele mieszkaniowe, a to na nabycie domu mieszkalnego.

Zgodnie z art. § 1 ust. 1 pkt w) Rozporządzenia zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot: umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy: a) kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej oraz b) osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej.

Zgodnie z zawartą Ugodą udzielony Panu na mocy Umowy Kredytu kredyt został przewalutowany na kredyt złotówkowy, a część wynikającego z niego zadłużenia została umorzona, w wyniku czego otrzymał Pan od Banku kwotę (…) złotych tytułem zwrotu nadpłaconego przez Pana kapitału oraz kwotę (…) złotych, w sumie (…) złotych. Jednocześnie nigdy wcześniej nie korzystał Pan  z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego.

Zgodnie z art. § 1 ust. 2 Rozporządzenia Kwoty wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, obejmują: kwoty kredytu mieszkaniowego (kapitału); odsetki, w tym odsetki skapitalizowane, i prowizje; oraz opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Wskazać należy, iż zgodnie z uzasadnieniem do Rozporządzenia za jego wydaniem stoi „szczególna potrzeba wyprowadzenia istotnej zachęty do zawierania przez kredytodawców i kredytobiorców ugód w celu restrukturyzacji tzw. kredytów frankowych, które ograniczają negatywne skutki wynikające ze zmiany kursu waluty szwajcarskiej na możliwość terminowej spłaty kredytów mieszkaniowych denominowanych w tej walucie przez polskich obywateli”. Jednocześnie w uzasadnieniu wskazano, że „nie bez znaczenia jest fakt, że część kredytobiorców toczy spory sądowe z bankami zarzucając abuzywność klauzul indeksacyjnych przy hipotecznych kredytach mieszkaniowych denominowanych lub indeksowanych do waluty obcej. Opodatkowanie umarzanych kredytobiorcom kwot w sytuacji, gdy dochodzą oni przed sądami nieważności zawartych przez nich umów (częściowej lub całkowitej), czyli podważają zasadność wymagalności tych kwot, budziłoby zatem istotne kontrowersje". Ponadto nie sposób nie zgodzić się, że „uzyskane przez kredytobiorców umorzenie kredytu będzie stanowiło dla tej grupy realną, wymiernie poprawiającą jej położenie korzyść, wyłącznie w sytuacji, jeśli działania instytucji finansowych zmierzające do ułatwienia spłaty zadłużenia kredytobiorcom spotkają się z synergiczną reakcją ze strony państwa".

Mając na uwadze fakt, iż w Ugodzie nie została wskazana podstawa, na jakiej Bank zobowiązany jest do zwrotu na Pana rzecz kwoty (…) złotych (w przeciwieństwie do kwoty (…) złotych, co do której w ugodzie jasno wynika iż otrzymuje ją Pan tytułem zwrotu nadpłaconego przez Pana kapitału), wskazać należy, iż nawet gdyby uznać, iż kwota (…) złotych, którą Pan otrzymał, nie stanowi kwot umorzonych względem banku wierzytelności, a ich zwrot nastąpił w wyniku takiego umorzenia, kwota ta tym bardziej nie powinna polegać opodatkowaniu, jako że otrzymał Pan jedynie zwrot tego, co w czasie trwania Umowy Kredytu świadczył, a tym samym nie uzyskał żadnego przychodu.

Wskazać należy, iż Bank na podstawie Umowy Kredytu udzielił Panu kredytu na łączną kwotę (…) złotych, a Pan, w wyniku zawarcia w Umowie Kredytu przez Bank klauzul abuzywnych pozwalających Bankowi na dowolność ustalania kursu CHF, ostatecznie dokonał na rzecz Banku spłat w łącznej wysokości (…) złotych. Tym samym Bank pobrał od Pana bezpodstawnie świadczenie nienależne w łącznej kwocie (…) złotych, a otrzymana przez Pana w wyniku Ugody kwota (…) złotych (w tym (…) złotych) stanowi jedynie niewielki zwrot część kosztu, jaki ponosił Pan w związku z zawarciem z Bankiem Umowy Kredytu denominowanego w CHF.

Otrzymanie zwrotu nie stanowi dla Pana żadnej dodatkowej korzyści, a jedynie prowadzi do stanu rozliczeń, który jest zgody z prawem, tj. stanowi następstwo pozbawienia Umowy Kredytu jej abuzywnych postanowień.

Mając na uwadze powyższe stoi Pan na stanowisku, iż nie jest Pan zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od kwoty (…) złotych otrzymanej przez Pana od Banku w wyniku zawarcia Ugody, jako iż kwota ta nie stanowi przychodu.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;
• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Źródła przychodów

Źródła przychodów zostały określone przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Z informacji przedstawionych przez Państwa wynika, że:

1.w dniu (…) 2005 r. zawarł Pan umowę kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF;

2.w związku z zawarciem w umowie kredytowej klauzul niedozwolonych zawarł Pan z bankiem ugodę, na mocy której dokonano zmiany w zakresie waluty, wysokości i zasad spłaty wierzytelności kredytowej;

3.na mocy ww. ugody otrzymał Pan od banku zwrot nadpłaconego kapitału w kwocie (…) zł i zwrot nienależnie pobranego świadczenia w kwocie (…) zł.

Powziął Pan wątpliwość, czy zwrot nienależnie pobranego świadczenia będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Skutki podatkowe zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy,

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

Skoro zatem mamy do czynienia ze zwrotem nienależnie pobranego świadczenia, to należy zgodzić się z Panem, że zwrot ten nie będzie stanowił przychodu po Pana stronie.

W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej klient otrzymuje bowiem z powrotem swój kapitał - zwrot zapłaconych bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo.

Zatem Pana stanowisko należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).