Wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2023 r., sygn. II USKP 96/22

Płatnik-pracodawca, który, działając instrumentalnie, umożliwia zatrudnianej przez siebie osobie wypłacenie w nieodległej przyszłości świadczeń zasiłkowych w nienależnie zawyżonych kwotach, będzie zobowiązany do ich zwrotu. Taka sytuacja występuje, gdy ustalone wynagrodzenie jest jaskrawo nieadekwatne do powierzonych pracownikowi obowiązków (zastosowanie w tej ocenie ma wzorzec racjonalnego pracodawcy kierującego się "wyceną" pracy na określonych stanowiskach funkcjonującą na ogólnym rynku pracy w danym regionie). W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy istnieją powiązania rodzinne czy osobiste między pracownikiem a pracodawcą. Wtedy bowiem ujawnia się rzeczywista intencja pracodawcy-płatnika, który ustala wynagrodzenie przewyższające tak określone standardy tylko dlatego, że wie, że może sobie na to pozwolić, bowiem w niedługim czasie ciężar tego wynagrodzenia i tak przejmie organ rentowy.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Renata Żywicka (przewodniczący) ‎

SSN Zbigniew Korzeniowski ‎

SSN Robert Stefanicki (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania M. U. ‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych […] Oddziałowi w Poznaniu ‎z udziałem zainteresowanej T. Sp. z o.o. z siedzibą w P. ‎o podstawę wymiaru składek, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 19 kwietnia 2023 r., ‎skargi kasacyjnej odwołującej się od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu ‎z dnia 11 sierpnia 2021 r., sygn. akt III AUa 176/20,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie M.U. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych […] Oddział w Poznaniu z dnia 5 lutego 2019 r., z udziałem zainteresowanej T. Sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz zasądził od odwołującej na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Podstawą rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy w Poznaniu były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne. Udziałowcami T. Sp. z o.o. jest rodzeństwo S. U. i K. U.. Prezesem Zarządu spółki do 30 września 2019 r. była K. U., następnie K.U.1 – ojciec K. i S. U.. Przeważającym przedmiotem działalności spółki jest transport drogowy towarów, działalność usługowa wspomagająca, transport lądowy, działalność pozostałych agencji transportowych. Spółka nie posiada nieruchomości, majątek ruchomy stanowią pojazdy, maszyny i urządzenia. Spółka zatrudnia do 20 osób, w tym kierowców zawodowych. Wynagrodzenia pracowników spółki kształtują się w przedziale 1.200 zł – 5.600 zł brutto. Spółka zatrudnia cudzoziemców, głównie z Ukrainy. K. U. jest zatrudniona w spółce za minimalnym wynagrodzeniem i wykonuje czynności spedytora. S.U. jest także zatrudniony w spółce za wynagrodzeniem minimalnym i wykonuje pracę kierownika ds. floty i dyspozytora, nadto zajmuje się serwisem samochodów ciężarowych i kontaktami z policją w zakresie mandatów. Spółka T. Sp. z o.o. nie posiada działu księgowości i kadr, w tym zakresie współpracuje z zewnętrzną księgową A. Z., prowadzącą działalność gospodarczą pod firmą „J.” z siedzibą w P. przy ul. […]. T. Sp. z o.o. na dzień 31 grudnia 2015 r. przyniosła zysk w wysokości 263.243,72 zł, na dzień 31 grudnia 2016 r. - stratę w wysokości 193.377,36 zł, na dzień 31 grudnia 2017 r. również stratę w wysokości 176.586,76 zł. Na dzień 30 listopada 2018 r. aktywa trwałe spółki wynosiły 20.163,16 zł, kapitał własny – 210.294,12 zł, aktywa obrotowe – 891.360,02 zł. Na dzień 30 listopada 2018 r. spółka przynosiła również stratę w wysokości 130.502,38 zł. Spółka T. Sp. z o.o. posiada zadłużenie: z tytułu podatku od towarów i usług (VAT) za […], […]1, […]2, […]3 i […]4 w łącznej kwocie 146.247 zł wraz z odsetkami ustawowymi w kwocie 2.903 zł, z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych od dokonanych wypłat wynagrodzeń pracownikom (PIT - 4R) za okres od stycznia do grudnia 2017 r. w łącznej kwocie 21 560 zł z odsetkami ustawowymi 2.341 zł, z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (4/2017-7/2018), ubezpieczenie zdrowotne (4/2017-7/2018), Fundusz Pracy., Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (8/2016-11/2016, 3/2017-7/2018) w łącznej kwocie 129.860,35 zł wraz z odsetkami za zwłokę w kwocie 6.841 zł, z tytułu umów leasingowych i kredytów w wysokości 219.371,36 zł. Stan zobowiązań ogółem (bez publicznoprawnych) na 30 listopada 2018 r. wynosił 289.475,15 zł, w tym wymagalnych w kwocie 21.203,66 zł. M. U. jest żoną S. U. od 15 czerwca 2016 r. Natomiast od grudnia 2016 r. odwołująca pracowała w Spółce T. Sp. z o.o. na podstawie umowy zlecenie i doraźnie zajmowała się wówczas rozliczaniem kierowców z przepracowanych godzin oraz poniesionych przez nich wydatków w podróży służbowej (delegacje), pomagała przygotowywać wnioski w zakresie zatrudnienia cudzoziemców, sprawdzała zaopatrzenie w materiały biurowe.