Różnice kursowe w prawie bilansowym i podatkowym

Księgi rachunkowe prowadzi się w walucie polskiej. W konsekwencji istnieje konieczność przeliczania transakcji zawieranych przez jednostkę gospodarczą, a także pasywów i aktywów wyrażonych w walucie obcej, na walutę polską. Zgodnie z prawem bilansowym i podatkowym określone zdarzenia gospodarcze mogą być ewidencjonowane w różnych momentach w czasie (np. moment sprzedaży produktu, który jest rozpoznawany w księgach zgodnie z zasadą memoriałową, oraz związane z nią faktyczne otrzymanie zapłaty, które jest rozpoznawane na zasadzie kasowej), co może powodować zastosowanie różnych kursów waluty obcej do ich przeliczenia.

Transakcje wyrażone w walucie obcej, takie jak np. sprzedaż produktów, towarów i usług lub ich zakup, są przeliczane na złote dwukrotnie. Pierwszy raz – w momencie dokonania transakcji sprzedaży lub zakupu. Ponowne przeliczenie następuje w momencie otrzymania lub dokonania zapłaty. W związku z tym, że kurs zastosowany do przeliczenia transakcji w momencie jej przeprowadzenia jest przeważnie inny niż kurs zastosowany do przeliczenia tej transakcji w momencie zapłaty, powstają różnice kursowe dodatnie lub ujemne. Różnice te zwiększają przychody lub koszty jednostki bądź wpływają na cenę nabycia albo koszt wytworzenia danego składnika majątku jednostki. Dokonywany jest także podział różnic kursowych na zrealizowane i niezrealizowane, podatkowe i niepodatkowe, a także na wynikowe i bilansowe.

Zatem aby transakcje wyrażone w walutach obcych można było ująć w księgach rachunkowych czy w ewidencjach podatkowych, muszą zostać przeliczone na złote. Od poprawności ich przeliczenia uzależnione jest prawidłowe ustalenie różnic kursowych. Jednostki mogą dokonywać przeliczenia transakcji po:

• kursie średnim NBP – kurs podawany przez NBP (jest to kurs statyczno-informacyjny ustalony na podstawie informacji zebranych o kursach kupna i sprzedaży walut w różnych bankach);

Z uwagi na fakt, że średnie kursy walut obowiązujące danego dnia są publikowane przez NBP dopiero około południa, przepisy prawa bilansowego i podatkowego, w zakresie przeliczania transakcji wyrażonych w walutach obcych na złote, odnoszą się do kursów średnich ogłoszonych przez NBP na dzień poprzedzający przeprowadzenie transakcji, tj. na dzień poprzedzający powstanie przychodu, poniesienie kosztu, a także powstanie obowiązku podatkowego w VAT czy otrzymanie bądź dokonanie zapłaty.