Interpretacja indywidualna z dnia 7 kwietnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT2-2.4011.119.2023.1.KK

Zwolnienia od podatku wypłaty z tytułu kary umownej.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko nieprawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

8 lutego 2023 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia od podatku wypłaty z tytułu kary umownej. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawca jest osobą fizyczną i wraz z małżonką zawarł w 2018 r. umowę deweloperską, zgodnie z którą deweloper zobowiązał się do wybudowania oraz ustanowienia odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego opisanego w umowie w terminie do 30 września 2019 r. Zgodnie z umową deweloperską, deweloper - w przypadku opóźnienia w ustanowieniu odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego - zobowiązany był do zapłaty kary umownej za okres opóźnienia w wysokości 2% w stosunku rocznym, liczonych od sumy wpłat zaliczek. W celu zakupu lokalu mieszkalnego, Wnioskodawca wraz z małżonką w 2018 r. zaciągnęli kredyt hipoteczny, z którego były pokryte zaliczki wypłacone deweloperowi przed 30 września 2019 r. Jednym z elementów zabezpieczających bank udzielający kredytu hipotecznego do czasu ustanowienia hipoteki na przedmiotowym lokalu, było ustanowienie podwyższonej o 1 punkt procentowy (1% w stosunku rocznym) marży banku. Jednocześnie, Wnioskodawca mógł złożyć wniosek o ustanowienie na rzecz Banku hipoteki na lokalu mieszkalnym, najwcześniej po ustanowieniu przez dewelopera odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego na rzecz Wnioskodawcy i Jego małżonki. Ostatecznie deweloper w sierpniu 2021 r. zawarł w Wnioskodawcą oraz Jego małżonką umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży oraz umowę o podział do korzystania. Deweloper nie widząc swojej winy w dwuletnim opóźnieniu w zawarciu umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego, odmówił dobrowolnej wypłaty kary umownej Wnioskodawcy. W związku z powyższym, Wnioskodawca wystąpił z powództwem do sądu powszechnego. W marcu 2022 r. Sąd Rejonowy zasądził od dewelopera na rzecz Wnioskodawcy oraz Jego małżonki kwotę stanowiącą karę umowną za okres od 30 września 2019 r. do 31 sierpnia 2021 r., tj. do dnia upływu terminu dobrowolnej zapłaty przez dewelopera kary umownej wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty.

Pytanie

Czy przychód Wnioskodawcy oraz Jego małżonki osiągnięty z tytułu zasądzenia przez Sąd Rejonowy odszkodowania w postaci kary umownej (bez zasądzonych odsetek za opóźnienie), podlega opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pana stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, Jego przychód oraz małżonki osiągnięty z tytułu zapłaty przez dewelopera odszkodowania (kary umownej) zasądzonej przez Sąd Rejonowy, nie podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, natomiast zasądzone odsetki za opóźnienie podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są m.in. inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a)otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b)dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W wyroku z dnia 29 marca 2022 r., sygn. akt II FSK 1822/19, Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że „Przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b u.p.d.o.f. wyłącza ze zwolnienia podatkowego odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.   W związku z tym, przy zastosowaniu art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. każdorazowo należy dokonywać analizy, czy otrzymane odszkodowanie zostało przyznane za rzeczywistą stratę (damnum emergens), czy za utracone korzyści (lucrum cessans)”. W ocenie Wnioskodawcy, odszkodowanie w postaci kary umownej zasądzone przez Sąd Rejonowy zostało przyznane w związku z powstaniem rzeczywistej straty po stronie Wnioskodawcy i Jego małżonki, wynikającej z konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z podwyższoną marżą banku do czasu wpisu hipoteki na rzecz banku w księdze wieczystej nabytego przez Wnioskodawcę lokalu mieszkalnego. Jednocześnie, z uwagi na to, że umowa ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego została zawarta dopiero w 2021 r., co wiązało się z około  9 miesięcznym oczekiwaniem na rozpatrzenie wniosku o wpis hipoteki, podczas gdy w 2019 r. średni czas oczekiwania na wpis hipoteki wynosił ok 3-4 miesiące. Mając powyższe na uwadze, w ocenie Wnioskodawcy, odszkodowanie wypłacone przez dewelopera nie powoduje wzbogacenia po stronie Wnioskodawcy i Jego małżonki, tylko stanowi de facto zwrot dodatkowych kosztów, które Wnioskodawca oraz jego małżonka musieli ponieść z powodu opóźnienia dewelopera w ustanowieniu odrębnej własności lokalu. Jednocześnie, Wnioskodawca ma świadomość, że kwoty zasądzonych odsetek od kwoty głównej, podlegają opodatkowaniu na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Z treści tego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku, w drodze rozporządzenia.

W myśl art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jednym ze źródeł przychodów są inne źródła, o których mowa w art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania w szczególności, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. Katalog przychodów zaliczanych do innych źródeł nie stanowi katalogu zamkniętego, zawiera bowiem jedynie przykładowe wskazanie przychodów zaliczanych do tego źródła. Zatem, o przychodzie można mówić wtedy, gdy ma on charakter trwałego przysporzenia majątkowego, tj. ma konkretny wymiar finansowy, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe. Tak więc, podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega zatem dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są:

Zatem aby wypłacone zadośćuczynienie/odszkodowanie korzystało ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki:

-jego wysokość lub zasady ustalania muszą wynikać z przepisów odrębnych ustaw,

-nie może należeć do świadczeń wyłączonych ze zwolnienia podatkowego, w tym podstawą jego przyznania nie może być zawarta umowa lub ugoda pozasądowa.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są:

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca jest osobą fizyczną i wraz z małżonką zawarł w 2018 r. umowę deweloperską, zgodnie z którą deweloper zobowiązał się do wybudowania oraz ustanowienia odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego opisanego w umowie w terminie do 30 września 2019 r. Zgodnie z umową deweloperską, deweloper - w przypadku opóźnienia w ustanowieniu odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego - zobowiązany był do zapłaty kary umownej za okres opóźnienia w wysokości 2% w stosunku rocznym, liczonych od sumy wpłat zaliczek. W celu zakupu lokalu mieszkalnego, Wnioskodawca wraz z małżonką w 2018 r. zaciągnęli kredyt hipoteczny, z którego były pokryte zaliczki wypłacone deweloperowi przed 30 września 2019 r. Jednym z elementów zabezpieczających bank udzielający kredytu hipotecznego do czasu ustanowienia hipoteki na przedmiotowym lokalu, było ustanowienie podwyższonej o 1 punkt procentowy (1% w stosunku rocznym) marży banku. Jednocześnie, Wnioskodawca mógł złożyć wniosek o ustanowienie na rzecz Banku hipoteki na lokalu mieszkalnym, najwcześniej po ustanowieniu przez dewelopera odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego na rzecz Wnioskodawcy i Jego małżonki. Ostatecznie deweloper w sierpniu 2021 r. zawarł z Wnioskodawcą oraz Jego małżonką umowę ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego i jego sprzedaży oraz umowę o podział do korzystania. Deweloper nie widząc swojej winy w dwuletnim opóźnieniu w zawarciu umowy ustanowienia odrębnej własności lokalu mieszkalnego, odmówił dobrowolnej wypłaty kary umownej Wnioskodawcy. W związku z powyższym, Wnioskodawca wystąpił  z powództwem do sądu powszechnego. W marcu 2022 r. Sąd Rejonowy zasądził od dewelopera na rzecz Wnioskodawcy oraz Jego małżonki kwotę stanowiącą karę umowną za okres od 30 września 2019 r. do 31 sierpnia 2021 r., tj. do dnia upływu terminu dobrowolnej zapłaty przez dewelopera kary umownej wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty.

Odnosząc powyższe do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z przysporzeniem majątkowym stanowiącym przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wysokość kary umownej, którą otrzymał Wnioskodawca, nie wynika z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Kwota zasądzonej przez Sąd kary umownej wynikała z zawartej umowy między deweloperem i Wnioskodawcą przewidującej zobowiązanie dewelopera do zapłaty kary umownej za okres opóźnienia w wysokości 2% w stosunku rocznym, liczonych od sumy wpłat zaliczek w przypadku opóźnienia w ustanowieniu odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego.

Powyższe wyklucza zatem zastosowanie zwolnienia przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Nie ma również zastosowania zwolnienie określone w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, ponieważ przepis ten dotyczy odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymanego na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie. Wnioskodawca nie otrzymał rzeczywistego odszkodowania lub zadośćuczynienia z tytułu szkody poniesionej na skutek późniejszego przekazania lokalu mieszkalnego przez dewelopera (ustanowienia odrębnej własności lokalu) i wysokości tej szkody nie ustalał sąd w wyroku, lecz kara umowna była ustalona ryczałtowo w umowie z deweloperem w wysokości 2% w stosunku rocznym, liczonych od sumy wpłat zaliczek. Kara umowna wynikająca z umowy z deweloperem nie odnosiła się do zobowiązań Wnioskodawcy wynikających z umowy kredytu zawartej przez Niego z bankiem przewidującej podwyższenie marży banku udzielającego kredytu hipotecznego do czasu ustanowienia hipoteki na przedmiotowym lokalu, a także czasu oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o wpis hipoteki.

Analizując spełnienie przesłanek wynikających z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy należy wskazać, że w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych brak jest definicji odszkodowania czy zadośćuczynienia. Konieczne staje się zatem zastosowanie wykładni systemowej zewnętrznej i odwołanie się do przepisów ustawy z 24 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.). W świetle prawa cywilnego, świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym.  Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego. W Kodeksie cywilnym świadczenie odszkodowawcze wynika głównie z tytułu odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i nast.) lub odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 i nast.), a więc – jest następstwem czynu niedozwolonego lub niewykonania, bądź nienależytego wykonania zobowiązania.

Należy zatem uznać, że funkcję odszkodowawczą pełnią wyłącznie te świadczenia, których celem jest zrekompensowanie poszkodowanemu skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez sprawcę szkody.

W myśl art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego:

Na podstawie art. 484 § 1 i 2 ww. ustawy:

W związku z tym, kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości, bez względu na wysokość szkody, i w konsekwencji stanowi zabezpieczenie prawidłowej realizacji umowy, nie jest zaś – odszkodowaniem.

Tymczasem, odszkodowanie ma na celu zapewnienie całkowitej kompensaty uszczerbku, a wysokość szkody jest wyznacznikiem wysokości odszkodowania. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens) oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Funkcją odszkodowania jest więc przywrócenie stanu majątku, który istniał przed wystąpieniem szkody.

Nie można zatem uznać, że ustawodawca zwalnia od podatku kary umowne, posługując się jednocześnie zupełnie innym pojęciem, tj. odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem. Gdyby wolą ustawodawcy było umożliwienie zwolnienia kar umownych od podatku to wprost zawarłby stosowne uregulowania w przepisie art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak to ustawodawca uczynił w przypadku odszkodowań i zadośćuczynień.

Reasumując, kwota wypłacona przez dewelopera na podstawie wyroku Sądu zasądzającego karę umowną wynikającą z zawartej umowy między deweloperem i Wnioskodawcą  w związku z opóźnieniem w ustanowieniu odrębnej własności samodzielnego lokalu mieszkalnego skutkuje powstaniem przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 10  ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.  Przychód ten nie korzysta ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3, 3b ani innego przepisu ww. ustawy, gdyż – jak wyjaśniono powyżej – nie jest odszkodowaniem, nie jest również zadośćuczynieniem, a zatem nie może podlegać zwolnieniu na podstawie ww. przepisów.

W konsekwencji, Wnioskodawca jest zobowiązany do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych przychodu z kary umownej uzyskanej od dewelopera  i wykazania otrzymanej kwoty w zeznaniu rocznym.

Zatem, stanowisko Wnioskodawcy jest nieprawidłowe.

W niniejszej interpretacji Organ podatkowy nie zajmował stanowiska w zakresie opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych odsetek od kary umownej wypłaconych Wnioskodawcy, ponieważ zagadnienie  to było przedmiotem pytania zawartego we wniosku o wydanie interpretacji.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Końcowo wskazać należy, że interpretacje prawa podatkowego wydawane są w indywidualnej sprawie zainteresowanego, co wynika z art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2651, ze zm.), w związku z czym, niniejsza interpretacja jest wiążąca dla Wnioskodawcy, jako osoby występującej z wnioskiem, nie wywiera natomiast skutku prawnego dla Jego żony.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

-Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2651, ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli : Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

-Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej :

-Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej :

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA) :

-w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres : Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2651, ze zm.).