Interpretacja indywidualna z dnia 5 kwietnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.30.2023.1.DR
W zakresie obowiązków notariusza jako płatnika od umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności mieszkania.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowna Pani,
stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od spadków i darowizn jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
9 lutego 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 9 lutego 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie obowiązków notariusza jako płatnika od umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności mieszkania. Treść wniosku jest następująca:
Opis zdarzenia przyszłego
Pan T.N. zamierza ustanowić na rzecz swojej matki – Pani J.N. nieodpłatną i dożywotnią służebność osobistą mieszkania, polegającą na swobodnym prawie do wspólnego korzystania z całego lokalu na podstawie art. 296 i nast. Kodeksu cywilnego. Pan T.N. jest w związku małżeńskim z Panią A.N., w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Służebność osobista na rzecz Pani J.N. zostanie ustanowiona na lokalu stanowiącym odrębną nieruchomość, którego właścicielami są, na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, Pan T.N. (syn) i Pani A.N. (synowa). Wartość lokalu mieszkalnego (…), wynosi (...) zł ((...) złotych (...)), wobec czego skapitalizowana wartość służebności wynosi (...) zł ((...) złotych (...)) i przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywcy z I grupy podatkowej określoną w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie umowy w formie aktu notarialnego zawartej wyłącznie pomiędzy Panią J.N. a jej synem – Panem T.N. Stronami umowy ustanawiającej służebność będą zatem wyłącznie matka i jej syn, natomiast synowa (Pani A.N.) wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na jej ustanowienie (zgoda w trybie art. 37 § 1 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy).
Pytanie
Czy po ustanowieniu na rzecz Pani J.N. nieodpłatnej i dożywotniej służebności osobistej mieszkania przez jej syna Pana T.N., pozostającego w związku małżeńskim z Panią A.N., w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, i za zgodą jego żony wyrażoną w trybie art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego, notariusz jako płatnik podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności nie będzie zobowiązany do pobrania tego podatku?
Pani stanowisko w sprawie
Pani zdaniem, za dotychczasowymi stanowiskami Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej wyrażonymi w interpretacjach indywidualnych m.in.: z 19 sierpnia 2022 roku, Znak: 0111-KDIB2-2.4015.98.2022.1.DR oraz z 29 października 2021 roku, Znak: 0111-KDIB2-2.4015.127.2021.1.PB, ustanowienie na rzecz matki, tj. na rzecz osoby wymienionej w zamkniętym katalogu osób określonych w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nieodpłatnej służebności mieszkania, której wartość jest wyższa niż kwota wolna od podatku, przez syna pozostającego w związku małżeńskim z ustrojem wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, jest zwolnione w całości od podatku, w związku z czym notariusz nie będzie zobowiązany do pobrania podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności, jeżeli łącznie spełnione zostaną następujące warunki: nieodpłatna służebność mieszkania zostanie ustanowiona na podstawie umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy matką – Panią J.N. i jej synem - Panem T.N., - synowa – Pani A.N. – wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na ustanowienie przez jej męża służebności mieszkania na rzecz jego matki.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1043 ze zm.):
Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Na podstawie art. 5 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy w związku z § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2022 r. poz. 2084):
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 10434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.
Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:
Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1)do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2)do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3)do grupy III – innych nabywców.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy:
Notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.
Jak z powyższych przepisów wynika, ustanowienie nieodpłatnej służebności – co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
W myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Pan T.N. zamierza ustanowić na rzecz swojej matki – Pani J.N. nieodpłatną i dożywotnią służebność osobistą mieszkania, polegającą na swobodnym prawie do wspólnego korzystania z całego lokalu na podstawie art. 296 i nast. Kodeksu cywilnego. Pan T.N. jest w związku małżeńskim z Panią A.N., w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Służebność osobista na rzecz Pani J.N. zostanie ustanowiona na lokalu stanowiącym odrębną nieruchomość, którego właścicielami są, na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, Pan T.N. (syn) i Pani A.N. (synowa). Wartość lokalu mieszkalnego wynosi (...) zł, wobec czego skapitalizowana wartość służebności wynosi (...) zł i przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywcy z I grupy podatkowej. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie umowy w formie aktu notarialnego zawartej wyłącznie pomiędzy Panią J.N. a jej synem – Panem T.N. Stronami umowy ustanawiającej służebność będą zatem wyłącznie matka i jej syn, natomiast synowa (Pani A.N.) wyrazi zgodę w formie aktu notarialnego na jej ustanowienie (zgoda w trybie art. 37 § 1 Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy).
Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „służebności”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).
Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
W myśl art. 297 ww. Kodeksu:
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego (tj. rozdziału II).
Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że ustanowienie nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) przez Pana T.N na rzecz Pani J.N. (matki), tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.
Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że zawierając przedmiotową umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) Pan T.N. pozostaje w związku małżeńskim. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.
Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.).
Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.
Podsumowując, nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności mieszkania) – jak sama Pani wskazała – nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Panem T.N. a Panią J.N. (matką jako nabywcą prawa). Zatem w sytuacji gdy Pani A.N. (żona Pana T.N.) wyrazi zgodę, o której mowa w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Tym samym, nie będzie ciążył na Pani jako płatniku obowiązek pobrania podatku od spadków i darowizn z tytułu zawarcia ww. umowy.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.
- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).
POTRZEBUJESZ POMOCY?