Odprawy i odszkodowania dla pracowników – jak je przyznawać i rozliczać

Jeśli dochodzi do rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem, często pracodawca oprócz rozliczenia bieżących świadczeń ma obowiązek wypłaty odprawy, odszkodowania czy innych rekompensat, jeżeli zostały przewidziane w związku z zakończeniem zatrudnienia. O ile odprawy i odszkodowania przysługujące na podstawie powszechnych regulacji są obliczane na takich samych zasadach jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, o tyle zalecaną praktyką będzie, aby warunki określania wysokości podobnych świadczeń, ale zaoferowanych pracownikom dobrowolnie, ustalać w postanowieniach wewnątrzzakładowych. 

Wszystkie odprawy i odszkodowania, jeżeli nie stanowią ukrytego wynagrodzenia pracownika i przysługują w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy, są zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i fundusze pozaubezpieczeniowe (FP i FS oraz FGŚP). Tylko niektóre nie stanowią podstawy obliczenia podatku, np. odprawa pośmiertna.

Odprawa w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy

Rozwiązanie umowy z pracownikiem za wypowiedzeniem lub za porozumieniem stron przez pracodawcę z powodów leżących wyłącznie po jego stronie może się wiązać z koniecznością wypłaty odprawy. Zwolnieni z tego obowiązku są tylko pracodawcy zatrudniający do 19 pracowników. Jeżeli pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, ma obowiązek naliczyć i wypłacić odprawy (art. 1 i 10 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników). 

Przepisy tej ustawy stosowane są w razie konieczności rozwiązania stosunków pracy wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracowników:

• przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników;
• za wypowiedzeniem dokonanym przez ww. pracodawcę, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie (grupowe) obejmuje co najmniej: 

– 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników, 

– 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,