Interpretacja indywidualna z dnia 9 marca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-3.4014.23.2023.1.MD

W związku z zawarciem przez Panią umowy przeniesienia własności nieruchomości w trybie art. 231 § 2 Kodeksu cywilnego, w której wynagrodzeniem jest ustanowienie dożywotniej, osobistej służebności mieszkania, nie będzie Pani miała obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

16 stycznia 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 16 stycznia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych ustanowienia dożywotniej służebności mieszkania jako wynagrodzenia za przeniesienie własności udziału w nieruchomości na podstawie umowy zawartej w trybie art. 231 Kodeksu cywilnego. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pod koniec 20XX roku nabyła Pani wspólnie z A. i P. C. (siostrzenica wraz z mężem) nieruchomość – działkę, w udziale własnym 1/2 oraz 1/2 małżeństwo A. i P. C. Początkowym planem było, iż nabyta działka zostanie podzielona na dwie równe części, na których to wybudowane zostaną osobne budynki – domy jednorodzinne. Tak się jednak nigdy nie stało – nieruchomość nigdy nie została podzielona.

W latach 2016-2017 opisywana nieruchomość została w całości ogrodzona, uzbrojona we wszystkie media oraz została doprowadzona do niej droga dojazdowa. W 2017 roku, na działce został wybudowany budynek – dom jednorodzinny. Wszystkie wymienione czynności dokonane zostały przez małżeństwo A. i P. C. w oparciu o środki pochodzące z ich majątku wspólnego. Pani nie partycypowała w żadnych ponoszonych wydatkach, aczkolwiek wszystkie opisane czynności odbywały się za Pani przyzwoleniem.

W wyniku opisywanych działań, na działce powstał dom jednorodzinny o wartości przekraczającej znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Wobec tego, zgodnie z art. 231 § 1 ustawy Kodeks cywilny, małżeństwo A. i P. C. zażądali od Pani zniesienia za wynagrodzeniem współwłasności opisywanej działki. Chce Pani przystać na to żądanie. Jednakże, Pani warunkiem jest, aby wynagrodzenie to nie zostało wypłacone w formie pieniężnej, lecz by polegało na ustanowieniu na Pani rzecz dożywotniej służebności mieszkania w istniejącym domu jednorodzinnym usytuowanym na sąsiedniej działce, także należącym (tutaj już w całości) do małżeństwa A. i P. C., na co oni wyrażają zgodę.

Informuje Pani, że jest osobą samotną. W związku z powyższym, ma zostać podpisana umowa w formie aktu notarialnego, w której to, w oparciu o art. 231 Kodeksu cywilnego, przenosi Pani na rzecz małżeństwa A. i P. C. swój udział (1/2) własności wspólnej nieruchomości – działki, a w zamian jako wynagrodzenie za przeniesiony udział w działce, małżeństwo A. i P. C. ustanawiają na Pani rzecz dożywotnią osobistą służebność mieszkania w budynku mieszkalnym.

Pytanie z zakresu podatku od czynności cywilnoprawnych

Czy czynność ustanowienia przez A. i P. C. na Pani rzecz dożywotniej służebności mieszkania, jako wynagrodzenie za przeniesienie na rzecz małżeństwa C. Pani udziału (1/2) własności nieruchomości w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego, podlegać będzie podatkowi od czynności cywilnoprawnych? (pytanie oznaczone we wniosku nr 2).

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, odpowiedź na oba pytania powinna brzmieć „nie”, mianowicie:

Realizowane w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego przeniesienie własności następuje za „odpowiednim wynagrodzeniem” za grunt, ale już nie za budynek, gdyż nie został on zbudowany ze środków osoby, do której skierowane jest żądanie przeniesienia własności gruntu. W przypadku, gdy wynagrodzenie wypłacane jest w formie pieniężnej, to takie przeniesienie własności nie stanowi sprzedaży gruntu, a ustalone „odpowiednie wynagrodzenie” bynajmniej nie oznacza ceny sprzedaży (prof. Edward Gniewek, komentarz do art. 231 Kodeksu cywilnego). Nie jest jednak koniecznym, by owo „odpowiednie wynagrodzenie” wyrażone było w pieniądzu. Na podstawie art. 353¹ Kodeksu cywilnego, strony umowy mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się (właściwości) naturze stosunku prawnego, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Strony umowy mogą zatem ustalić, zamiast rekompensaty finansowej, wynagrodzenie rzeczowe lub w formie ustanowienia prawa – jak np. służebności dożywotniej mieszkania. W opisywanym zdarzeniu – ustanowienie na Pani rzecz dożywotniej służebności mieszkania nie jest więc czynnością samoistną, ale wynagrodzeniem stanowiącym konsekwencję oraz element konieczny umowy przeniesienia własności nieruchomości na podstawie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego. Tym samym także, służebność ta nie jest ustanawiana nieodpłatnie.

Art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wymienia „ustanowienie [...] odpłatnej służebności” (pkt 1 lit. i) jako czynność cywilnoprawną podlegającą temu podatkowi. Jednakże, w opisywanym przez Panią zdarzeniu, owo ustanowienie służebności mieszkania nie jest czynnością samoistną, ale tylko „odpowiednim wynagrodzeniem” stanowiącym element konieczny umowy przeniesienia udziału własności nieruchomości na podstawie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego. Samo przeniesienie własności nieruchomości w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego, jak i wynagrodzenie z tego tytułu, nie zostały z kolei wymienione w ustawowym katalogu czynności określonych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych jako podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym czynność ta nie powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, bowiem nie mieści się w katalogu czynności ściśle wymienionych we wskazanym przepisie.

W związku z zakresem tej interpretacji, powyżej zostało przywołane stanowisko wyłącznie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 170 ze zm.):

Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie.

Stosownie do art. 231 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.):

Z kolei na podstawie art. 231 § 2 ww. ustawy:

Z sytuacji przedstawionej we wniosku wynika, że planowane jest podpisanie w formie aktu notarialnego umowy przeniesienia własności udziału w nieruchomości stanowiącej działkę, zabudowaną budynkiem mieszkalnym, przez Panią na rzecz małżeństwa C. – w zamian za wynagrodzenie za działkę, polegające na ustanowieniu na Pani rzecz dożywotniej, osobistej służebności mieszkania w budynku położonym na sąsiedniej działce. Przeniesienie własności ma nastąpić w trybie art. 231 § 2 Kodeksu cywilnego.

Katalog czynności cywilnoprawnych, ujęty w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych ma charakter zamknięty. Zatem czynności cywilnoprawne, które nie zostały w nim wymienione w sposób wyraźny, nie podlegają opodatkowaniu omawianym podatkiem.

Przeniesienie własności nieruchomości w trybie art. 231 Kodeksu cywilnego nie zostało wymienione w ustawowym katalogu czynności określonych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych jako podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, bowiem nie mieści się w katalogu czynności ściśle wymienionych we wskazanym przepisie.

Fakt, iż odpłatność (wynagrodzenie) za wskazaną czynność następuje w formie ustanowienia dożywotniej, osobistej służebności pozostaje bez znaczenia dla powyższego rozstrzygnięcia. A zatem w związku z zawarciem przez Panią umowy przeniesienia własności nieruchomości w trybie art. 231 § 2 Kodeksu cywilnego, w której wynagrodzeniem jest ustanowienie dożywotniej, osobistej służebności mieszkania, nie będzie Pani miała obowiązku zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Ta interpretacja dotyczy podatku od czynności cywilnoprawnych. W zakresie podatku od spadków i darowizn zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.