Interpretacja indywidualna z dnia 30 stycznia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP4-3.4012.695.2022.1.MKA

Dotyczy zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) ustawy o VAT usług świadczonych na rzecz pracowniczego funduszu emerytalnego.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

1 grudnia 2022 r. wpłynął Państwa wniosek z 30 listopada 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) ustawy o VAT usług świadczonych na rzecz pracowniczego funduszu emerytalnego. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

A. jest polskim rezydentem podatkowym prowadzącym na terenie Polski działalność gospodarczą związaną z zarządzaniem funduszami, w tym tworzeniem, reprezentowaniem i zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi, portfelami inwestycyjnymi, zbiorczymi portfelami papierów wartościowych oraz doradztwem dotyczącym inwestycji.

Od (…) r. A. w wyniku połączenia z B. NIP (…) zostało stroną umowy zawartej z pracowniczym funduszem emerytalnym (dalej: PFE lub Fundusz), na mocy której świadczy na jego rzecz usługi odpłatnego zarządzania aktywami funduszu (dalej: Portfel).

Zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 3) w zw. z ust. 1a ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1523 ze zm.), obok zarządzania funduszami inwestycyjnymi, A. jest podmiotem uprawnionym do prowadzenia działalności polegającej na zarządzaniu portfelami instrumentów finansowych, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych.

PFE jest funduszem emerytalnym utworzonym zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 105 ze zm., dalej: UOiFFE). Ustawa ta wyróżnia możliwość utworzenia funduszu emerytalnego, jako otwartego, pracowniczego lub dobrowolnego. Jednocześnie zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2139 ze zm., dalej: UPPE) pracowniczy fundusz emerytalny jest jedną z form, w których może być prowadzony pracowniczy program emerytalny (dalej: PPE).

Przez zarządzanie Portfelem rozumiane są czynności obejmujące podejmowanie i realizację decyzji inwestycyjnych na rachunek PFE, w ramach pozostawionych przez niego do dyspozycji A. środków pieniężnych lub instrumentów finansowych na podstawie pełnomocnictwa udzielonego Wnioskodawcy przez PFE (definicja zarządzania portfelem z art. 75 ust. 1 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1500 ze zm., dalej: UOIF). A. samodzielnie zarządzając Portfelem zobowiązane jest jednak przestrzegać założeń i ograniczeń inwestycyjnych zawartych w strategii inwestycyjnej określonej w umowie pomiędzy A. a PFE. Strategia inwestycyjna zawiera w szczególności wskazanie celów inwestycyjnych zarządzania, rodzaju instrumentów finansowych wchodzących w skład Portfela, rodzaju transakcji i inwestycji dokonywanych w ramach zarządzania Portfelem oraz ograniczeń i limitów w zakresie dokonywanych transakcji lub inwestycji. Strategia inwestycyjna PFE zasadniczo wynika z UOiFFE oraz ze statutu PFE. Strategia może być zmodyfikowana przez PFE. Modyfikacje strategii realizowane są w formie aneksu do umowy.

Zgodnie z umową o zarządzanie aktywami Pracowniczego Funduszu Emerytalnego, w skład Portfela wchodzą wszystkie aktywa znajdujące się na rachunkach Funduszu, prowadzonych przez depozytariusza Funduszu, tj. podmiot, z którym Fundusz zawarł umowę o przechowywanie aktywów.

Organem Funduszu, który zarządza PFE i reprezentuje go w stosunkach z osobami trzecimi pozostaje pracownicze towarzystwo emerytalne, zaś rola A. polega wyłącznie na zarządzaniu Portfelem w opisanym powyżej rozumieniu.

Pytanie

Czy wykonywane przez Wnioskodawcę usługi zarządzania Portfelem pracowniczego funduszu emerytalnego korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) Ustawy o VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawcy opisane w stanie faktycznym usługi zarządzania Portfelem pracowniczego funduszu emerytalnego mieszczą się w katalogu zwolnień z opodatkowania przewidzianym w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) ustawy z 11 marca 2004 r o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), dalej: Ustawa o VAT, a w konsekwencji, korzystają ze zwolnienia od podatku od towarów i usług.

UZASADNIENIE STANOWISKA WNIOSKODAWCY

Zgodnie z regulacją art. 43 ust. 1 Ustawy o VAT zwolnieniu od opodatkowania podlegają usługi zarządzania:

a)funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych - w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,

b)portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią,

c)ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi w rozumieniu przepisów o działalności ubezpieczeniowej,

d)otwartymi funduszami emerytalnymi oraz dobrowolnymi funduszami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, a także Funduszem Gwarancyjnym utworzonym na podstawie tych przepisów,

e)pracowniczymi programami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych,

f)obowiązkowym systemem rekompensat oraz funduszem rozliczeniowym utworzonymi na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi, a także innymi środkami i funduszami, które są gromadzone lub tworzone w celu zabezpieczenia prawidłowego rozliczenia transakcji zawartych w obrocie na rynku regulowanym w rozumieniu tych przepisów albo w obrocie na giełdach towarowych w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych, przez CCP, agenta rozrachunkowego lub izbę rozliczeniową w rozumieniu przepisów o ostateczności rozrachunku w systemach płatności i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz zasadach nadzoru nad tymi systemami,

g)pracowniczymi planami kapitałowymi, w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1342).

Na podstawie art. 43 ust. 15 Ustawy o VAT, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37-41, nie mają zastosowania do:

1)czynności ściągania długów, w tym factoringu;

2)usług doradztwa;

3)usług w zakresie leasingu.

Wnioskodawca - A., będący stroną umowy zawartej z pracowniczym funduszem emerytalnym (PFE) świadczy na jego rzecz usługi odpłatnego zarządzania aktywami funduszu (Portfelem). PFE jest utworzony zgodnie z przepisami UOiFFE. Ustawa ta wyróżnia możliwość utworzenia funduszu emerytalnego jako otwartego, pracowniczego lub dobrowolnego. Jednocześnie, zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy UPPE pracowniczy fundusz emerytalny jest jedną z form, w których może być prowadzony pracowniczy program emerytalny. Przez zarządzanie portfelem rozumiane są czynności obejmujące podejmowanie i realizację decyzji inwestycyjnych na rachunek PFE w ramach pozostawionych przez niego do dyspozycji A. środków pieniężnych lub instrumentów finansowych na podstawie pełnomocnictwa udzielonego A. przez PFE. A. samodzielnie zarządzając portfelem zobowiązane jest jednak przestrzegać założeń i ograniczeń inwestycyjnych zawartych w strategii inwestycyjnej określonej w umowie pomiędzy A. a PFE (art. 75 ust. 1 UOIF). Strategia inwestycyjna zawiera w szczególności wskazanie celów inwestycyjnych zarządzania, rodzaju instrumentów finansowych wchodzących w skład portfela, rodzaju transakcji i inwestycji dokonywanych w ramach zarządzania portfelem oraz ograniczeń i limitów w zakresie dokonywanych transakcji lub inwestycji. Strategia inwestycyjna PFE zasadniczo wynika z UOiFFE oraz ze statutu PFE. Strategia może być zmodyfikowana przez PFE. Modyfikacje strategii realizowane są w formie aneksu do umowy.

Zgodnie z umową o zarządzanie w skład portfela wchodzą wszystkie aktywa znajdujące się na rachunkach Funduszu prowadzonych przez depozytariusza Funduszu, tj. podmiot, z którym Fundusz zawarł umowę o przechowywanie aktywów. Organem Funduszu, który zarządza PFE i reprezentuje go w stosunkach z osobami trzecimi pozostaje pracownicze towarzystwo emerytalne, zaś rola A. polega wyłącznie na zarządzaniu portfelem.

Z art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) wynika, że zwolnieniu od podatku VAT podlegają usługi zarządzania pracowniczymi programami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.

Działalność pracowniczych programów emerytalnych jest regulowana przepisami ustawy UPPE. Stosownie do art. 6 ust. 1 ustawy, programy mogą być prowadzone w jednej z następujących form:

1)funduszu emerytalnego;

2)umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego;

3)umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym;

4)zarządzania zagranicznego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 9 UPPE zarządzającym jest instytucja finansowa (zakład ubezpieczeń, fundusz inwestycyjny lub zarządzający zagraniczny, który zarządza środkami gromadzonymi w programie na podstawie umowy z pracodawcą lub fundusz emerytalny (pracowniczy fundusz emerytalny w rozumieniu ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych).

Stosownie do art. 8 ust. 1 UPPE, zarządzający ewidencjonuje wszystkie wpłacone składki, przyjęte i dokonane wypłaty transferowe, wypłatę oraz inne operacje na rachunku. Przed dokonaniem wypłaty transferowej zarządzający sporządza informację dotyczącą uczestnika programu, który złożył dyspozycję wypłaty transferowej. Informację tę zarządzający sporządza również w przypadku złożenia przez uczestnika dyspozycji wypłaty albo przeniesienia środków będących następstwem zmiany formy programu lub podmiotu zarządzającego.

Zgodnie z art. 28 pkt 1 UPPE, w zakresie nieuregulowanym ustawą, zasady zarządzania środkami zgromadzonymi na rachunkach w funduszu emerytalnym określają przepisy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Na podstawie art. 152 ust. 1 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. UOiFFE pracowniczy fundusz może powierzyć, w zakresie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (UOIF) albo w ustawie z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1523 ze zm., dalej: UFIiZAFI), zarządzanie aktywami funduszu podmiotowi, który na podstawie tych przepisów jest uprawniony do prowadzenia działalności w zakresie zarządzania portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych i posiada zezwolenie na wykonywanie tej działalności.

Podmiot, o którym mowa w ust. 1, jest wybierany przez pracownicze towarzystwo, w drodze uchwały rady nadzorczej i zarządza częścią lub całością aktywów pracowniczego funduszu na podstawie stosownej umowy z funduszem oraz zgodnie z określonymi w statucie funduszu zasadami prowadzenia działalności lokacyjnej (art. 152 ust. 2 UOiFFE).

W myśl art. 152 ust. 3 ww. UOiFFE, w przypadku, o którym mowa w ust. 1, statut pracowniczego funduszu powinien określać warunki, na jakich fundusz powierza zarządzanie całością lub częścią swoich aktywów, lub upoważnić pracownicze towarzystwo do ich ustalenia w drodze uchwały rady nadzorczej.

Pracownicze programy emerytalne mogą być prowadzone w formie funduszu emerytalnego, ponadto zarządzanie aktywami funduszu może być powierzone podmiotowi uprawnionemu na podstawie przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Wobec tego usługi zarządzania funduszem emerytalnym wpisują się w zwolnienie określone w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) Ustawy o VAT, tj. usługi zarządzania programami emerytalnymi.

Ponadto, świadczone przez Wnioskodawcę - A. usługi zarządzania aktywami pracowniczego funduszu emerytalnego wpisują się w zakres usług zarządzania tym funduszem.

Artykuł 43 ust. 1 pkt 12 Ustawy o VAT, określający zwolnienie, m.in. dla usług zarządzania pracowniczymi programami emerytalnymi stanowi implementację art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE. L Nr 347 s. 1 ze zm.), zgodnie z którym państwa członkowskie zwalniają transakcje: zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, określonymi przez państwa członkowskie. Powyższe uprawnienie do zdefiniowania pojęcia „specjalnych funduszy inwestycyjnych” przyznane państwom członkowskim jest jednak ograniczone zakazem zmiany znaczenia terminów użytych przez samego prawodawcę Unii przy ustanawianiu zwolnienia. Państwo członkowskie nie może w szczególności wyróżnić spośród specjalnych funduszy inwestycyjnych tych, które korzystają ze zwolnienia i tych, którym ono nie przysługuje, gdyż oznaczałoby to zaprzeczenie samej istocie pojęcia „specjalnych funduszy inwestycyjnych”. Zatem, ww. przepis Dyrektywy VAT pozwala państwom członkowskim jedynie wskazać w prawie wewnętrznym fundusze odpowiadające pojęciu „specjalnych funduszy inwestycyjnych” (np. wyrok w sprawie C-464/12 - ATP PensionService A/S).

Przepisy Ustawy o VAT, ani Dyrektywa 112 nie definiują pojęcia zarządzania „specjalnymi funduszami inwestycyjnymi”, zaś zgodnie z wyrokiem w sprawie C-169/04 „zarządzanie” jest „autonomicznym pojęciem prawa wspólnotowego, którego treść nie może być zmieniona przez państwa członkowskie”, co przemawia za zasadnością definiowania tego pojęcia z punktu widzenia prawa wspólnotowego.

W dokonaniu interpretacji pojęcia zarządzania w sposób zgodny z celami Dyrektywy VAT pomocne są orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W orzeczeniu z 21 października 2004 r. w sprawie C-8/03 (Banque Bruxelles Lambert SA (BBL) v. Państwo Belgijskie), definiującym ww. pojęcie zarządzania, Rzecznik Generalny podkreślił: „Otóż cel ten wymaga takiego zakreślenia zwolnienia, aby nie naruszało ono zasady powszechności podatku, bez czynienia go jednak bezprzedmiotowym. Z tego punktu widzenia dopuszczalne jest objęcie zwolnieniem wszystkich transakcji bezpośrednio związanych z systemem zarządzania funduszami powierniczymi. Tym samym nie można ograniczać zwolnienia tylko do podejmowania decyzji. Niemniej jednak nie można rozciągnąć go na wszystkie usługi świadczone na rzecz przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, które znajdują się w takiej sytuacji, jak fundusze powiernicze”. Zdaniem pełnomocnika „transakcje, które obejmują zwolnienie, winny ograniczać się do tych, które są ściśle związane z prowadzeniem funduszu, to znaczy do określania polityki inwestycyjnej, kupna i sprzedaży aktywów. O ile zwolnione transakcje nie ograniczają się do podejmowania decyzji, o tyle jednak muszą one bezpośrednio dotyczyć transakcji handlowych papierami wartościowymi. Aby móc zastosować zwolnienie, należy ustalić, że dane świadczenia są nierozerwalnie związane z transakcjami bezpośrednio zwolnionymi przez szóstą dyrektywę. Z kolei świadczenia, które można łatwo oddzielić od zarządzania funduszem w ścisłym tego słowa znaczeniu, należy uznać za podlegające podatkowi VAT”.

Doprecyzowania powyższej definicji dokonał TSUE w cyt. już wyżej orzeczeniu z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie C-169/04 (Abbey National plc Inscape Investment Fund v. Commissioners of Customs & Excise), w którym Trybunał podkreślił, że jest to autonomiczne pojęcie prawa wspólnotowego, które nie może być zmienione przez państwa członkowskie. Dalej wskazał, że pojęcie zarządzania funduszami powierniczymi, o których mowa w tym przepisie obejmuje usługi w zakresie administracyjnego zarządzania i prowadzenia rachunkowości funduszy świadczone przez podmiot zarządzający będący osobą trzecią, jeżeli - gdy oceniać je globalnie - tworzą one odrębną całość oraz są specyficzne i istotne dla zarządzania tymi funduszami. Trybunał zaznaczył też, że: „odnosząc się do usług w zakresie zarządzania administracyjnego i prowadzenia rachunkowości funduszy świadczonych przez podmiot zarządzający będący osobą trzecią, należy najpierw zaznaczyć, że tak jak w przypadku transakcji zwolnionych z opodatkowania na mocy art. 13 część B lit. d pkt 3 i 5 VI Dyrektywy, zarządzanie funduszami powierniczymi, o których mowa w pkt 6 tego artykułu, jest określane w zależności od rodzaju świadczonych usług, a nie w zależności od osoby świadczącej lub odbiorcy usług”. W uzasadnieniu TSUE podkreślił, że aby móc zakwalifikować transakcje w zakresie zarządzania administracyjnego i prowadzenia rachunkowości funduszy, świadczone przez podmiot zarządzający będący osobą trzecią, jako zwolnione od podatku na mocy art. 13 część B lit. d pkt 6 VI Dyrektywy, powinny one tworzyć odrębną całość, która w konsekwencji wypełnia specyficzne i istotne funkcje usługi opisanej w pkt 6. Samo świadczenie usług o charakterze materialnym czy też technicznym, takie jak udostępnianie systemu informatycznego, nie jest objęte zakresem zwolnienia przewidzianego w ww. przepisie.

Natomiast, przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE w orzeczeniu z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie C-275/11 (GfBk Gesellschaft fur Borsenkommunikation mbH), była kwestia możliwości zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT usług doradczych świadczonych przez GfBk na rzecz funduszu inwestycyjnego. Trybunał podkreślił konieczność szerokiego interpretowania pojęcia czynności „zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym” i stwierdził: „okoliczność, że usługi doradcze i informacyjne nie zostały wymienione w załączniku II do Dyrektywy 85/611 zmienionej Dyrektywą 2001/107, nie stanowi przeszkody w zaliczeniu ich do kategorii specyficznych usług objętych zakresem czynności zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 IV dyrektywy (...). Fakt, iż usługi doradcze i informacyjne świadczone przez osobę trzecią nie wiążą się z dokonaniem zmian w sytuacji prawnej lub finansowej funduszu również nie stoi na przeszkodzie objęciu ich pojęciem zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B lit. d”.

W wyroku tym Trybunał wyjaśnił, że na pojęcie zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi składa się wiele czynności, muszą one stanowić odrębną całość i być istotne dla procesu zarządzania takim funduszem.

W tym względzie TSUE zauważył, że usługi polegające na udzielaniu TFI zleceń w sprawie kupna i sprzedaży aktywów są nierozerwalnie związane z jego szczególną działalnością. Okoliczność, że usługi doradcze i informacyjne nie zostały wymienione w załączniku II do Dyrektywy 85/611 zmienionej Dyrektywą 2001/107, nie stanowi przeszkody w zaliczeniu ich do kategorii specyficznych usług objętych zakresem czynności „zarządzania” specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 IV Dyrektywy, ponieważ art. 5 ust. 2 Dyrektywy 85/611 zmienionej Dyrektywą 2001/107 sam wskazuje, że wyliczenie w omawianym załączniku „nie (jest) wyczerpujące”.

Zgodnie z powołanym orzecznictwem TSUE pojęcie „zarządzania” może obejmować różne odrębne usługi, np. usługi w zakresie administracyjnego zarządzania i prowadzenia rachunkowości funduszy (wyrok C-169/04) czy też usługi doradztwa inwestycyjnego (wyrok C-275/11), które będą korzystały ze zwolnienia, nawet wówczas, gdy świadczący te usługi jest podmiotem zarządzającym będącym osobą trzecią. Warunkiem korzystania ze zwolnienia jest, aby usługi te spełniały szczególne i istotne funkcje zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi.

Ze względu na wnioski płynące z powołanych powyżej przepisów oraz orzecznictwa TSUE należy uznać, że świadczone przez A. usługi zarządzania portfelem pracowniczego funduszu emerytalnego mieszczą się w zakresie czynności wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) Ustawy o VAT.

W ocenie Wnioskodawcy usługi opisane we wniosku spełniają kryteria wynikające z orzecznictwa TSUE dla uznania ich za usługi zarządzania. Jak zostało wykazane, świadczone usługi polegają na zarządzaniu portfelem pracowniczego funduszu emerytalnego, w skład którego wchodzą wszystkie aktywa znajdujące się na rachunkach Funduszu i są to czynności obejmujące podejmowanie i realizację decyzji inwestycyjnych na rachunek PFE w ramach pozostawionych do dyspozycji A.  środków pieniężnych lub instrumentów finansowych na podstawie udzielonego pełnomocnictwa. Wnioskodawca zarządza portfelem samodzielnie, pomimo iż zobowiązany jest przestrzegać założeń i ograniczeń inwestycyjnych zawartych w strategii inwestycyjnej określonej w umowie pomiędzy A. a PFE.

W ocenie wnioskodawcy - A., usługi zarządzania aktywami funduszu są ściśle związane z działalnością właściwą dla funduszu, tj. polityką inwestycyjną, kupnem i sprzedażą aktywów i służą jednemu celowi, tj. skutecznemu i efektywnemu zarządzaniu funduszem, bez nabycia tych usług fundusz nie byłby w stanie skutecznie prowadzić działalności i realizować polityki inwestycyjnej. Ponadto, usługi te tworzą odrębną całość, która wypełnia specyficzne i istotne funkcje dla procesu zarządzania funduszem. Są to czynności właściwe dla działalności prowadzonej przez Fundusz, której przedmiotem (zgodnie z ww. ustawą o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych) jest m.in. gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu emerytury po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego oraz emerytury częściowej lub okresowej emerytury kapitałowej.

W konsekwencji, uwzględniając powołane orzecznictwo TSUE należy przyjąć, że usługi zarządzania aktywami pracowniczego funduszu emerytalnego (Portfelem) wpisują się w zakres usług zarządzania pracowniczymi programami emerytalnymi w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych i korzystają ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) Ustawy o VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i  usług (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.) – zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy zwrócić uwagę na to, że usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług oraz rozporządzeń wykonawczych do tej ustawy, przewidują dla niektórych towarów i usług zwolnienie od podatku. Zastosowanie zwolnienia od podatku, jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w ustawie oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej upoważnienia.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku dostaw towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy o VAT.

Stosownie do treści art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) ustawy:

Na podstawie art. 43 ust. 15 ustawy:

Stosowanie zwolnień od podatku ma charakter wyjątkowy i nie podlega wykładni rozszerzającej. W efekcie podatnik uprawniony będzie do zastosowania ww. preferencji jedynie, gdy charakter czynności świadczonych przez niego w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wyczerpuje znamiona ujęte w treści przepisu statuującego jego prawo do zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług.

Jednocześnie zwrócić należy uwagę na przepis art. 43 ust. 22 ustawy, zgodnie z którym,

Stosownie zaś do ust. 23 ww. przepisu,

Powyższe zmiany przepisów umożliwiają wybór opodatkowania określonych usług, które dotychczas obligatoryjnie korzystały ze zwolnienia od podatku – w tym m.in. właśnie usług zarządzania określonych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy, przy czym możliwość wyboru opcji opodatkowania dotyczy wyłącznie usług świadczonych na rzecz innych podatników, przy zachowaniu warunków określonych w art. 43 ust. 22  i 23 ustawy.  

Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że jako A. są Państwo polskim rezydentem podatkowym prowadzącym na terenie Polski działalność gospodarczą związaną z zarządzaniem funduszami, w tym tworzeniem, reprezentowaniem i zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi, portfelami inwestycyjnymi, zbiorczymi portfelami papierów wartościowych oraz doradztwem dotyczącym inwestycji. Zgodnie z zawartą umową z Pracowniczym Funduszem Emerytalnym (PFE lub Fundusz) świadczą Państwo na jego rzecz usługi odpłatnego zarządzania aktywami funduszu (Portfel).

Przez zarządzanie Portfelem rozumiane są czynności obejmujące podejmowanie i realizację decyzji inwestycyjnych na rachunek PFE, w ramach pozostawionych przez niego do dyspozycji Państwa środków pieniężnych lub instrumentów finansowych na podstawie pełnomocnictwa udzielonego Państwu przez PFE. Samodzielnie zarządzając Portfelem są Państwo jednak zobowiązani przestrzegać założeń i ograniczeń inwestycyjnych zawartych w strategii inwestycyjnej określonej w umowie pomiędzy A. a PFE. Strategia inwestycyjna zawiera w szczególności wskazanie celów inwestycyjnych zarządzania, rodzaju instrumentów finansowych wchodzących w skład Portfela, rodzaju transakcji i inwestycji dokonywanych w ramach zarządzania Portfelem oraz ograniczeń i limitów w zakresie dokonywanych transakcji lub inwestycji.

Zgodnie z umową o zarządzanie aktywami Pracowniczego Funduszu Emerytalnego, w skład Portfela wchodzą wszystkie aktywa znajdujące się na rachunkach Funduszu, prowadzonych przez depozytariusza Funduszu, tj. podmiot, z którym Fundusz zawarł umowę o przechowywanie aktywów. Organem Funduszu, który zarządza PFE i reprezentuje go w stosunkach z osobami trzecimi pozostaje pracownicze towarzystwo emerytalne, zaś rola Państwa polega wyłącznie na zarządzaniu Portfelem w opisanym powyżej rozumieniu.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy mają Państwo wątpliwości, czy opisane usługi zarządzania Portfelem pracowniczego funduszu emerytalnego, świadczone na rzecz PFE, podlegają zwolnieniu od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) ustawy o VAT.

W odniesieniu do kwestii, objętej zakresem zadanego przez Państwa pytania, należy wskazać, że zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e) ustawy, uzależnione jest od łącznego spełnienia dwóch warunków:

1)przedmiotowego – świadczone usługi powinny być kwalifikowane jako usługi zarządzania oraz

2)podmiotowego – ww. usługi zarządzania powinny być świadczone w odniesieniu do pracowniczych programów emerytalnych w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.

Przepisy ustawy o VAT nie definiują pojęcia usług zarządzania. Jednakże przepis art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy o VAT stanowi implementację do krajowego porządku prawnego przepisu art. 135 ust. 1 lit. g) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 2006 r. nr 347/1 ze zm.), zgodnie z którym:

W kontekście ww. przepisu art. 135 ust. 1 lit. g) Dyrektywy 2006/112/WE, TSUE wielokrotnie wskazywał, że jego wykładnia powinna być dokonywana z uwzględnieniem kontekstu, w jaki się wpisuje, celów oraz układu tej Dyrektywy oraz z uwzględnieniem zwłaszcza ratio legis zwolnienia, które przewiduje. TSUE przypominał ponadto, że zwolnienia od podatku stanowią wyjątki od ogólnej zasady, zgodnie z którą opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają wszystkie usługi świadczone odpłatnie przez podatnika, wobec czego należy dokonywać ich ścisłej wykładni. Ponadto zauważono, że zwolnienia przewidziane w art. 13 Szóstej Dyrektywy stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, a zatem powinny zostać zdefiniowane z punktu widzenia prawa wspólnotowego, co ma na celu uniknięcie rozbieżności w stosowaniu systemu podatku VAT w poszczególnych państwach członkowskich.

Z ugruntowanego orzecznictwa TSUE (m.in. w sprawach C-169/04, C-275/11, C-595/13) wynika, że celem zwolnienia z opodatkowania transakcji związanych z zarządzaniem funduszami powierniczymi, przewidzianego w art. 13 część B lit. d) pkt 6 Szóstej Dyrektywy (obecnie art. 135 ust. 1 lit. g) Dyrektywy 2006/112/WE), jest w szczególności ułatwienie małym inwestorom inwestowania w papiery wartościowe za pomocą przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania. Celem pkt 6 tego przepisu jest zapewnienie neutralności podatkowej wspólnego systemu podatku VAT w kwestii wyboru między inwestowaniem bezpośrednim w papiery wartościowe, a inwestowaniem za pośrednictwem przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania. Z powyższego wynika, że transakcje, których dotyczy to zwolnienie, są typowe dla działalności, jaką wykonują przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania. Zatem art. 13 część B lit. d) pkt 6 Szóstej Dyrektywy poza czynnościami polegającymi na zarządzaniu zbiorowym portfelem obejmuje czynności, które polegają na zarządzaniu samymi przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania w papiery wartościowe, takie jak te zamieszczone w załączniku II do zmienionej Dyrektywy Rady 85/611/EWG z 20 grudnia 1985 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) (85/611/EWG) w rubryce „Administracja”, które są czynnościami właściwymi przedsiębiorstwom zbiorowego inwestowania. Dyrektywa 85/611/EWG została zastąpiona Dyrektywą 2009/65/WE z 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS).

Zgodnie z art. 6 ust. 2 Dyrektywy 2009/65/WE:

Załącznik II do tej Dyrektywy określa funkcje wchodzące w skład zbiorowego zarządzania portfelem. Są to odpowiednio:

Wskazana wyżej definicja zarządzania ma zastosowanie również w odniesieniu do specjalnych funduszy inwestycyjnych innych niż objęte Dyrektywą UCITS. W pkt 38 wyroku w sprawie C-595/13 TSUE stwierdził, że spółki takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, które zostały utworzone przez wielu inwestorów wyłącznie w celu zainwestowania zgromadzonego majątku w nieruchomości, nie mogą zostać uznane za przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w rozumieniu Dyrektywy UCITS. W takich okolicznościach faktycznych, tj. w odniesieniu do funduszy innych niż objętych Dyrektywą UCITS, TSUE przytoczył definicję zarządzania funduszami, którą podał w wyroku C-169/04, a więc nawiązującą do Dyrektywy UCITS. W ww. wyroku w sprawie C-595/13 TSUE wskazał, że poza czynnościami polegającymi na zarządzaniu portfelem do szczególnych funkcji przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania należą funkcje administrowania samymi przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania, takie jak te wymienione w załączniku II do Dyrektywy UCITS w rubryce „Administracja”. Zdaniem TSUE, nie tylko zarządzanie inwestycjami, wiążące się z wyborem i zbywaniem aktywów będących przedmiotem takiego zarządzania, lecz również usługi administracyjne i rachunkowe, takie jak obliczanie kwoty dochodów i ceny jednostek uczestnictwa lub udziałów funduszu, wycena aktywów, rachunkowość, przygotowywanie deklaracji w celu podziału dochodów, dostarczanie informacji i dokumentacji na temat rachunków okresowych i deklaracji podatkowych, statystyk i podatku VAT, a także opracowywanie prognoz przychodów wchodzą w zakres pojęcia „zarządzania” specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B   lit. d) pkt 6 Szóstej Dyrektywy.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy oraz przedstawiony opis sprawy, uznać należy, że usługi zarządzania Portfelem pracowniczego funduszu emerytalnego, które świadczą Państwo na rzecz Pracowniczego Funduszu Emerytalnego, mieszczą się w definicji zarządzania w rozumieniu tego określenia zdefiniowanego przez TSUE. Jak Państwo wskazali, świadczone usługi polegają na zarządzaniu Portfelem Pracowniczego Funduszu Emerytalnego, w skład którego wchodzą wszystkie aktywa znajdujące się na rachunkach Funduszu i są to czynności obejmujące podejmowanie i realizację decyzji inwestycyjnych na rachunek PFE w ramach pozostawionych do dyspozycji Państwa środków pieniężnych lub instrumentów finansowych na podstawie udzielonego pełnomocnictwa. Jako A. zarządzają Państwo portfelem samodzielnie, zobowiązani są jednak Państwo przestrzegać założeń i ograniczeń inwestycyjnych zawartych w strategii inwestycyjnej  określonej w umowie pomiędzy Państwem a PFE.

W konsekwencji, spełniony zostanie warunek przedmiotowy dla zastosowania zwolnienia wynikającego z art. 43 ust. 1 pkt 12 dla ww. usług.

Usługi te będą podlegały zwolnieniu od podatku pod warunkiem, że spełnione będzie kryterium podmiotowe. Drugim bowiem warunkiem określonym w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy o VAT jest warunek podmiotowy. Ww. zwolnieniu podlegają usługi zarządzania świadczone na rzecz pracowniczych programów emerytalnych w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych.

Działalność pracowniczych programów emerytalnych jest regulowana przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2139 ze zm.).

Stosownie do art. 6 ust. 1 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 9 cyt. ustawy:

Zgodnie z powyższym, zarządzającym jest instytucja finansowa (zakład ubezpieczeń, fundusz inwestycyjny lub zarządzający zagraniczny, który zarządza środkami gromadzonymi w programie na podstawie umowy z pracodawcą) lub fundusz emerytalny (pracowniczy fundusz emerytalny w rozumieniu ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy,

Zgodnie z art. 28 pkt 1 ww. ustawy:

Na podstawie art. 152 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2342 ze zm.):

Jak wynika z cyt. wyżej przepisów pracownicze programy emerytalne mogą być prowadzone w formie funduszu emerytalnego, ponadto zarządzanie aktywami funduszu może być powierzone podmiotowi uprawnionemu do prowadzenia działalności w zakresie zarzadzania aktywami funduszu i który posiada zezwolenie na wykonywanie tej działalności. Podmiot ten zarządza całością lub częścią aktywów funduszu na podstawie stosownej umowy z funduszem oraz zgodnie z określonymi w statucie funduszu zasadami prowadzenia działalności lokacyjnej.

Wobec tego usługi zarządzania funduszem emerytalnym wpisują się w zwolnienie określone w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. e), tj. usługi zarządzania programami emerytalnymi.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że jako A. są Państwo podmiotem uprawnionym, obok zarządzania funduszami inwestycyjnymi, do prowadzenia działalności polegającej na zarządzaniu portfelami instrumentów finansowych, w skład których wchodzi jeden lub wieksza liczba instrumentów finansowych. Zgodnie z postanowieniami umowy zawartej z Pracowniczym Funduszem Emerytalnym świadczą Państwo na jego rzecz usługi odpłatnego zarządzania Portfelem funduszu.

Z uwagi na powołane przepisy ustawy o pracowniczych programach emerytalnych należy stwierdzić, że również przesłanka podmiotowa uprawniająca do zastosowania zwolnienia od podatku, dotycząca świadczenia usług odpłatnego zarządzania Portfelem Pracowniczego Funduszu Emerytalnego została spełniona.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności sprawy oraz wnioski płynące z powołanych powyżej przepisów jak również orzecznictwa TSUE należy stwierdzić, że usługi zarządzania Portfelem Pracowniczego Funduszu Emerytalnego, które świadczą Państwo na podstawie umowy zawartej z Pracowniczym Funduszem Emerytalnym, będą mieściły się w zakresie czynności zarządzania wymienionymi w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit e) ustawy. W konsekwencji będą korzystać ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie ww. artykułu.

Państwa stanowisko jest zatem prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).