Interpretacja indywidualna z dnia 10 stycznia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB3-1.4012.757.2022.1.KO

W zakresie braku opodatkowania otrzymanej od Spółki opłaty za bezumowne korzystanie z lokalu.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zaistniałego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

10 października 2022 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania otrzymanej od Spółki opłaty za bezumowne korzystanie z lokalu.

Wniosek został uzupełniony pismem z 26 października 2022 r. (data wpływu 28 października 2022 r.)

Treść wniosku jest następująca:

Opis zaistniałego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego

Gmina (dalej: Gmina lub Wnioskodawca) jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług (dalej: podatek lub VAT).

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: ustawa o samorządzie gminnym), Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Jednocześnie, w myśl art. 6 ust. 1 tej ustawy, do zakresu działania Gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań własnych Gminy, stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty.

W szczególności, jak wskazuje art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym, zadania własne Gminy obejmują sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej.

Gmina jest właścicielem działki oznaczonej numerem … wchodzącej w skład nieruchomości gruntowej przy ul. …. Na nieruchomości tej posadowiony jest budynek będący siedzibą Urzędu Gminy.

Na podstawie umowy najmu z dnia 1 czerwca 1993 r., zmienianej następnie aneksami nr … (dalej: Umowa najmu), począwszy od dnia 1 czerwca 1993 r. Gmina odpłatnie wynajmowała lokal o powierzchni ok. 37 m², w budynku Urzędu Gminy na rzecz S (dalej: Spółka).

Pismem z dnia 25 czerwca 2019 r. Gmina wypowiedziała Spółce przedmiotową Umowę najmu z zachowaniem, stosownie do § 7 Umowy najmu, trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na dzień 30 września 2019 r.

Gmina w piśmie tym wezwała Spółkę do opróżnienia, opuszczenia i wydania Gminie przedmiotu umowy w terminie 7 dni od dnia rozwiązania stosunku najmu, pod rygorem skierowania sprawy o eksmisję na drogę postępowania sądowego.

W odpowiedzi na otrzymane wypowiedzenie Umowy najmu Spółka, pismem z dnia 8 lipca 2019 r., zwróciła się do Gminy z wnioskiem o cofnięcie przedmiotowego wypowiedzenia, argumentując, iż urządzenia Spółki znajdujące się na powierzchni będącej przedmiotem Umowy najmu zostały zamontowane celem świadczenia usług telekomunikacyjnych dla mieszkańców Gminy, a przepisy ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu i rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych nakładają w art. 33 na właścicieli nieruchomości obowiązek umożliwienia operatorom umieszczania na nieruchomości obiektów i urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej, a także ich eksploatację i konserwację. W piśmie tym Spółka poinformowała również, iż w przypadku braku możliwości zawarcia kolejnej umowy najmu będzie zmuszona, z dniem wygaśnięcia Umowy najmu do wystąpienia z wnioskiem do sądu i ustanowienie służebności przesyłu na przedmiotowej lokalizacji.

W odpowiedzi na powyższe pismo Spółki Gmina, pismem z dnia 8 sierpnia 2019 r., nie zgodziła się na dalsze korzystanie z lokalu przez Spółkę i podtrzymała wypowiedzenie Umowy najmu.

Następnie Spółka, w piśmie z dnia 12 sierpnia 2019 r., ponownie zwróciła się z prośbę o możliwość kontynuacji Umowy najmu lub ustanowienie służebności przesyłu zgodnie z art. 3051 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: Kodeks cywilny).

W odpowiedzi na to pismo Gmina, pismem z dnia 25 września 2019 r., poinformowała Spółkę o podtrzymaniu przez nią wypowiedzenia Umowy najmu.

Z uwagi na przewidzianą w § 7 Umowy najmu możliwość jej wypowiedzenia, zdaniem Gminy, miała ona prawo skorzystać z tego zapisu i wypowiedzieć Umowę najmu oraz przeznaczyć uprzednio wynajmowany lokal na własne cele.

Spółka natomiast, zawierając Umowę najmu, w której uregulowana była kwestia możliwości wypowiedzenia umowy, miała świadomość, że taka sytuacja może w przyszłości wystąpić.

Lokal będący przedmiotem Umowy najmu znajduje się w budynku siedziby Urzędu Gminy i w związku ze wzrostem ilości zadań własnych Gminy oraz zadań zleconych przez administrację rządową niezbędne stało się zagospodarowanie tego lokalu na potrzeby własne Gminy. Gmina nie dysponowała bowiem innymi lokalami, które mogłaby wykorzystać na prowadzenie i realizowanie zadań publicznych. W związku z tym, Gmina dążyła do odzyskania przedmiotu Umowy najmu, wypowiadając Umowę najmu, stosownie do przysługującego stronom tej umowy uprawnienia wynikającego z § 7 Umowy najmu. Gminie bowiem potrzebna była dodatkowa przestrzeń w budynku siedziby Urzędu Gminy.

Spółka nie zgodziła się na opuszczenie wynajmowanego lokalu i w dniu 4 października 2019 r. złożyła wniosek do Sądu Rejonowego w …(dalej: Sąd) o ustanowienie na jej rzecz służebności przesyłu.

W odpowiedzi Gminy z dnia 18 grudnia 2019 r. na doręczone Gminie zobowiązanie Sądu z dnia 3 grudnia 2019 r., Gmina wyjaśniła przyczyny, dla których wypowiedziała Umowę najmu i nie godzi się na dalsze korzystanie z lokalu przez Spółkę, wskazując, iż dalsze korzystanie z lokalu przez Spółkę skutkuje zbyt dużym ograniczeniem uprawnień właścicielskich Gminy, w szczególności ograniczeniem prawa do swobodnego zagospodarowania pomieszczenia stanowiącego własność Gminy na potrzeby prowadzonej przez Gminę działalności.

Tym samym Gmina wyraziła, że nie akceptuje dalszego korzystania z przedmiotowego lokalu przez Spółkę. W odniesieniu do złożonego przez Spółkę wniosku o ustanowienie służebności przesyłu Gmina, kwestionując zasadność tego wniosku, stwierdziła, iż Spółka nie wykazała w żaden sposób konieczności ustanowienia służebności przesyłu.

Jako że, zdaniem Gminy, nie występowały w tym przypadku ograniczenia w zakresie przeniesienia przez Spółkę istniejącej infrastruktury, Gmina wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu telekomunikacji, celem określenia czy istnieje możliwość przeniesienia przez Spółkę istniejącej infrastruktury, a jeśli tak to w jaki sposób przeniesienie to powinno przebiegać.

Na rozprawie, która odbyła się w dniu 21 października 2020 r. Gmina podtrzymała własne stanowisko w sprawie, zaprezentowane w odpowiedzi na wniosek Spółki o ustanowienie służebności przesyłu, o braku akceptacji dalszego korzystania z lokalu przez Spółkę i braku zasadności ustanowienia na rzecz Spółki przesyłu na tej nieruchomości.

W związku z brakiem rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie wyznaczony został nowy termin rozprawy na dzień 26 lutego 2021 r., która również nie skutkowała zakończeniem sprawy.

W ramach prowadzonego postępowania, w dniu 10 maja 2021 r. odbyły się oględziny nieruchomości będącej uprzednio przedmiotem Umowy najmu, w trakcie których okazana została znajdująca się wewnątrz lokalu infrastruktura. W trakcie oględzin pracownik techniczny Spółki wstępnie wypowiedział się w sprawie infrastruktury i technicznych możliwości przeniesienia infrastruktury z lokalu Gminy do innego pomieszczenia.

W drodze kolejnego pisma w sprawie, skierowanego do Sądu w dniu 13 mają 2021 r. w odpowiedzi na otrzymane zobowiązanie Sądu z dnia 10 maja 2021 r. Gmina przedłożyła pytania do świadka (i) o możliwość techniczną przeniesienia infrastruktury do innego pomieszczenia, (ii) o koszty z jakimi wiązałoby się takie przeniesienie w przypadku stwierdzenia że jest ono możliwe, (iii) o możliwość obniżenia kosztów przeniesienia infrastruktury przy zastosowaniu innych rozwiązań technicznych, (iv) o możliwość zastąpienia akumulatorowni innym urządzeniem o mniejszym rozmiarze.

W tezie dowodowej postanowienia Sądu z dnia 21 maja 2021 r. wskazane zostały pytania do opinii biegłego sądowego, zgłaszane uprzednio przez Gminę.

W dniu 27 października 2021 r. biegły sądowy przeprowadził wizję lokalną w budynku Urzędu Gminy.

Następnie w piśmie z dnia 4 stycznia 2022 r., stanowiącym odpowiedź Gminy na zobowiązanie Sądu z dnia 8 grudnia 2021 r. o ustosunkowanie się do treści opinii biegłego sądowego Gmina, nie godząc się z opinią biegłego o zasadności ustanowienia służebności przesyłu, wniosła zastrzeżenia do tej opinii i zawnioskowała o dopuszczenie w tym zakresie dowodu z opinii uzupełniającej.

Przedmiotowe postępowanie w sprawie ustanowienia służebności przesyłu na rzecz Spółki trwa nadal, nie zapadło jeszcze w tej sprawie ostateczne rozstrzygnięcie.

Gmina od momentu wygaśnięcia Umowy najmu nie obciążała Spółki za korzystanie z lokalu.

Jak Gmina wskazała powyżej nie akceptowała ona dalszego korzystania przez Spółkę z tego lokalu i jej zamiarem było doprowadzenie do odzyskania lokalu.

W związku z wszczętym na wniosek Spółki i nie zakończonym jeszcze do chwili obecnej postępowaniem o ustanowienie służebności przesyłu, Gmina nie skierowała sprawy o eksmisję na drogę postępowania sądowego.

Gmina jednakże wyraźnie wskazywała na brak akceptacji korzystania przez Spółkę z przedmiotowego lokalu zarówno w korespondencji prowadzonej ze Spółką po wypowiedzeniu Umowy najmu jak i na etapie postępowania o ustanowienie służebności przesyłu, kwestionując zasadność ustanowienia tej służebności. Celem Gminy było odzyskanie zajmowanego przez Spółkę lokalu.

Spółka wyraziła chęć uregulowania należności za okres bezumownego korzystania z lokalu, tj. od października 2019 r. do września 2022 r.

W związku z ograniczeniem swobody Gminy w zakresie dysponowania przedmiotowym lokalem w okresie jego bezumownego korzystania przez Spółkę, Gmina zgodziła się na proponowane przez Spółkę uregulowanie odpłatności za bezumowne korzystanie, jako rekompensatę za brak możliwości dysponowania zajętym lokalem i sporządziła stosowne rozliczenie opłaty za ten okres.

Przyjęcie odpłatności od Spółki za bezumowne korzystanie z gminnego lokalu nie świadczy jednak o akceptacji takiego stanu. Gmina traktuję tę odpłatność jako rekompensatę za zajęcie lokalu i uniemożliwienie Gminie swobodnego nim dysponowania na potrzeby własne Gminy. Gmina nie przewiduje zawarcia nowej umowy najmu ze Spółką.

Pytanie

Czy od otrzymanej od Spółki opłaty za bezumowne korzystanie z lokalu Gmina zobowiązana będzie dokonać rozliczenia podatku należnego?

Państwa stanowisko uzupełnione pismem z 26 października 2022 r.

Gmina nie będzie zobowiązana dokonać rozliczenia podatku należnego od otrzymanej od Spółki opłaty za bezumowne korzystanie z lokalu.

Uzasadnienie stanowiska wnioskodawcy

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy o VAT, wskazane czynności podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa - istotny jest zatem przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat - zgodny z zamiarem umawiających się stron.

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 ustawy o VAT przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z ww. przepisów ustawy o VAT wynika zatem, iż:

•   pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć zasadniczo każde zachowanie się na rzecz innej osoby, tj. zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy), przy czym

•   usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia, odnoszący korzyść o charakterze majątkowym - przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Mając na uwadze treść cytowanych przepisów ustawy o VAT, w ocenie Gminy, w celu rozstrzygnięcia, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu VAT, czy też pozostaje poza zakresem tego opodatkowania, należy w pierwszej kolejności przeanalizować każdorazowo okoliczności faktyczne, w jakich zachodzi przedmiotowe bezumowne korzystanie z nieruchomości.

W ocenie Gminy, kluczowym dla dokonania ww. rozstrzygnięcia - co potwierdzają również liczne interpretacje podatkowe w analizowanym zakresie (cytowane w dalszej części niniejszego uzasadnienia) - jest fakt istnienia zgody, również dorozumianej, na korzystanie z danego obiektu/przedmiotu, bądź też brak takiej zgody ze strony jego właściciela.

Mianowicie, jeżeli okoliczności wskazują na zgodę (chociażby dorozumianą) właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika - czynność taka podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Jednocześnie, w sytuacji, gdy dana osoba/kontrahent korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela, zasadne jest w ocenie Gminy przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden - jawny lub dorozumiany - stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W takiej sytuacji świadczenie, nieoparte na jakimkolwiek tytule prawnym, który mógłby wskazywać na istnienie obowiązku świadczenia usługi - w ocenie Wnioskodawcy nie podlega opodatkowaniu VAT.

Płatność otrzymaną w takich okolicznościach należy, zdaniem Gminy, traktować dla celów VAT jak odszkodowanie/rekompensatę a nie wynagrodzenie za świadczenie jakiejkolwiek usługi. Jest to bowiem rekompensata za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu dla właściciela szkody/ograniczenia a nie wynagrodzenie za wyświadczoną usługę.

W ocenie Gminy, z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w odniesieniu do przedstawionego w opisie sprawy bezumownego korzystania z lokalu przez Spółkę.

Gmina bowiem od samego początku podejmowała działania świadczące o braku zamiaru kontynuowania usługi najmu. Celem Gminy było odzyskanie lokalu znajdującego się w budynku Urzędu Gminy i wykorzystanie go na potrzeby własne w zakresie prowadzenia działalności. Gmina bowiem potrzebowała dodatkowej przestrzeni dla pracowników w Urzędzie Gminy i z tego powodu wypowiedziała Spółce Umowę najmu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia.

Gmina stała na stanowisku, iż zgodnie z Umową najmu przysługiwało jej prawo do wypowiedzenia tej umowy, w sytuacji gdy - jak Gmina wskazała w opisie sprawy - lokal będący przedmiotem tej umowy był potrzebny Gminie. Wynajem lokalu nie jest bowiem tożsamy z jego przekazaniem na własność Spółki. Gmina jako właściciel miała prawo swobodnie nim dysponować po wypowiedzeniu Umowy najmu z zachowaniem przewidzianego w niej okresu wypowiedzenia.

W prowadzonej następnie korespondencji ze Spółką Gmina każdorazowo podtrzymywała swoje stanowisko w zakresie wypowiedzenia Umowy najmu.

Spółka w każdej chwili była gotowa zawrzeć z Gminą nową umowę najmu, jednakże nie było to celem Gminy z uwagi na fakt, iż lokal będący przedmiotem Umowy najmu, znajdujący się w budynku Urzędu Gminy był Gminie potrzebny i Gmina nie zamierzała go udostępniać innym podmiotom lecz wykorzystywać na potrzeby własne.

Gmina w piśmie informującym Spółkę o wypowiedzeniu Umowy najmu wezwała Spółkę do opróżnienia, opuszczenia i wydania Gminie przedmiotu umowy w terminie 7 dni od dnia rozwiązania stosunku najmu.

Gmina nie wyrażała zgody (ani wyraźnej, ani też dorozumianej) na dalsze korzystanie ze swej nieruchomości. Okoliczności faktyczne wskazują, zdaniem Gminy, w sposób jednoznaczny, iż korzystanie z nieruchomości przez Spółkę nie wynika w żaden sposób z sytuacji, która byłaby zamierzona przez Gminę lub którą Gmina tolerowałaby.

Również w postępowaniu wszczętym na wniosek Spółki o ustanowienie służebności przesyłu Gmina każdorazowo wskazywała na brak zasadności ustanowienia służebności przesyłu na jej nieruchomości i podkreślała potrzebę dysponowania przedmiotowym lokalem na potrzeby własne Gminy w zakresie prowadzonej przez nią działalności.

Wnioskodawca pragnie także podkreślić, iż począwszy od momentu rozwiązania Umowy najmu pomiędzy Gminą a Spółką nie istniał żaden - jawny ani nawet dorozumiany - stosunek prawny, w ramach którego spełnione byłoby świadczenie wzajemne.

Zdaniem Gminy brak jest jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia, iż w zaistniałej sytuacji Gmina świadczyła usługę udostępniania nieruchomości za wynagrodzeniem (jak miało to miejsce przed wygaśnięciem Umowy najmu).

W ocenie Wnioskodawcy, płatność jaką Spółka zobowiązała się uiścić Gminie w związku z faktycznym korzystaniem z gminnego lokalu w okresie po wygaśnięciu Umowy najmu należy traktować jako rekompensatę za pozbawienie Gminy prawa do swobodnego dysponowania własnym majątkiem i wynikłe z tego tytułu dla Wnioskodawcy szkody.

Korzystanie wbrew woli właściciela z nieruchomości przez Spółkę, po jednoznacznym wypowiedzeniu przez Gminę Umowy najmu, na gruncie prawa cywilnego jest czynem niedozwolonym. W myśl bowiem art. 415 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny: „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Po stronie Gminy, jako właściciela nieruchomości, powstało zatem roszczenie w stosunku do Spółki o wyrównanie szkody. W momencie wygaśnięcia Umowy najmu pomiędzy Gminą a Spółką, która nadal korzystała, bez zgody Gminy z gminnego lokalu przestał istnieć, nawet dorozumiany, stosunek umowny, którego świadczenia miałyby charakter usługi podlegającej opodatkowaniu VAT.

Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Gminy, w związku z bezumownym korzystaniem z nieruchomości gminnej przez Spółkę Gmina nie świadczyła na rzecz Spółki usługi opodatkowanej VAT. W konsekwencji, otrzymana przez Gminę płatność od Spółki powinna pozostawać poza zakresem opodatkowania tym podatkiem.

Gmina pragnie wskazać, iż przedstawione przez nią stanowisko znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: DKIS), w tym przykładowo w interpretacji:

•    z dnia 24 czerwca 2022 r. o syn. 0111-KDIB3-1.4012.151.2022.2.MSO, w której DKIS wskazał, iż „Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia czy czynność podlega opodatkowaniu jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu. W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z nieruchomości bez zgody jej właściciela zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem nieruchomości i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody. Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca (dzierżawca) nada, użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy.”

•    z dnia 6 kwietnia 2022 r. o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.859.2021.3.JKU, w której DKIS stwierdził, iż decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. Zatem stwierdzić należy, że w zakresie, w jakim otrzymana należność stanów wynagrodzenie za świadczoną usługę, podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.”

•    z dnia 22 sierpnia 2018 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.474.2018.2.MC, w którym DKIS wskazał, iż „Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.”

•    z dnia 21 czerwca 2018 r., sygn. 0114-KDIP4.4012.289.2018.1.MPE, w której DKIS stwierdził m in, iż: „ (...) decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczność, faktyczne (...)

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Zatem jeżeli najemca/dzierżawca zawarł umowę najmu/dzierżawy nieruchomości z Gminą na czas określony lub nieokreślony i upłynął termin obowiązywania umowy lub umowa została wypowiedziana, jednak najemca/dzierżawca nie przekazał Gminie nieruchomości do dnia obowiązywania umowy, a Gmina nie chce zawierać z najemcą kolejnej umowy a najemca/dzierżawca nie przekazuje dobrowolnie nieruchomości i Gmina zmuszona jest wstąpić na drogę sądową, to wynagrodzenie jakie Gmina otrzyma od najemcy/dzierżawcy z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.”

Stanowisko Gminy znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Przykładowo w sprawie bezumownego korzystania z nieruchomości wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny (dalej: WSA) w Krakowie w wyroku z dnia 16 grudnia 2021 r., o sygn. I SA/Kr 951/21, w którym wskazał, iż „Jak wynika zatem z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług nie każde zaniechanie czy tolerowanie czynności lub sytuacji może być uważane za świadczenie usług. Podlega ono opodatkowaniu jedynie w sytuacji, kiedy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może być uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

W świetle przedstawionych przez stronę skarżącą okoliczności faktycznych, brak jest po jej stronie takiego zaniechania lub tolerowania czynności lub stanów. Natomiast kwestia podlegania rekompensaty za bezumowne korzystanie z rzeczy podatkowi od towarów i usług zależy w każdym przypadku od konkretnych okoliczności sprawy. W tym zakresie niezbędne staje się ustalenie, czy między stronami istniał jakiś jawny lub dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełnione były świadczenia wzajemne.

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie taki stosunek prawny nie istniał. Ze strony Gminy nie można dopatrywać konkludentnego oświadczenia woli co do korzystania i pobierania pożytków przez pozostałych współwłaścicieli nieruchomości ponad swój udział, o czym świadczą okoliczność, podane we wniosku o interpretację indywidualną.”

W kwestii tej wypowiedział się również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 stycznia 2022 r. o sygn. I FSK 1009/18, wskazując, iż „W kontekście powyższych twierdzeń, wywodów podbudowanych analizą przepisów prawa cywilnego, w tym z zakresu prawa rzeczowego, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego wywieść należy, że o stanowisku Organu, iż Gmina tolerowała istniejący stan na nieruchomości wspólnej w postaci korzystania przez pozostałych współwłaścicieli z poszczególnych lokali ponad przysługujące im udziały, zdecydował brak podjęcia aktywnych działań na rzecz wyegzekwowania swoich praw tudzież podejmowanych kroków w celu „odzyskania przedmiotu” wspólnej własności. Organ stał na stanowisku, że Gmina od dnia nabycia nieruchomości w 2002 roku miała wiedzę, że lokale zajmują współwłaściciele niezgodnie z udziałami i tolerowała taki stan, nie podjęła „działań mających na celu uregulowanie stanu rzeczy” - co oznacza „dorozumianą zgodę”.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z powyższym twierdzeniem nie można się zgodzić a wnioski Organu oparte zostały na własnej, bardzo ogólnej i powierzchownej ocenie opisanego we wniosku stanu faktycznego. Skarżąca we wniosku o interpretację przedstawiła podejmowane na przestrzeni wielu lat działania, które nie przyniosły oczekiwanego rezultatu. Gmina nabyła nieruchomość w wyniku dziedziczenia - w dniu 12 lipca 2002 r. wydane zostało postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku przez Sąd Rejonowy dla K. z treści wniosku nie wynika, by w tym samym momencie Gmina miała pełną wiedzę o składzie masy spadkowej, w tym przedmiotowej nieruchomości. Z podanych informacji wynikało, że wielokrotnie zwracała się do współwłaścicieli o informacje dotyczące nieruchomości wspólnej: możliwości wspólnego Korzystania z nieruchomość bądź czerpania pożytków. Wbrew zarzutom Organu na tle współwłasności inicjowane były różne postępowania sądowe (np. o ustanowienie zarządcy), co niewątpliwie odczytać należy jak brak możliwości ugodowego porozumienia się współwłaścicieli. Co istotne zainicjowane zostało również postępowanie o zniesienie współwłasności przedmiotowej nieruchomości (sygn. akt [...]) przeć Sądem Rejonowym dla K. Jakkolwiek poszczególne lokale mieszkalne były systematycznie zajmowane przez pozostałych współwłaścicieli, to - jak wynika z informacji zawartych we wniosku - każdy z nich miał prawny tytuł prawny do nieruchomości, datowany na okres wcześniejszy niż tytuł Skarżącej.”

WSA w Warszawie w wyroku z dnia 24 lipca 2015 r., sygn. III SA/Wa 231/15 orzekł natomiast, iż: „Nie można zatem mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ustawy o VAT, w sytuacji, kiedy stosunek zobowiązaniowy łączący strony (tu: umowa dzierżawy) ustał, a strony nie wyraziły w sposób ustalony w uprzednio łączącej je umowie, woli co do kontynuowania tego stosunku.” Co więcej, WSA stwierdził, iż w sytuacji, w której w przypadku zakończenia umowy właściciel nie wyraża chęci kontynuowania udostępniania przedmiotu na rzecz dotychczas korzystającego z niego najemcy/dzierżawcy, nawet fakt tymczasowego braku działań mających na celu uregulowanie zaistniałej sytuacji nie oznacza automatycznie, że właściciel wyraził (dorozumianą) zgodę na jej wykorzystanie, a co za tym idzie - że wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania w takich okolicznościach powinno podlegać opodatkowaniu VAT. Sąd stwierdził mianowicie, iż: „Oczywiście w orzecznictwie wyraża się pogląd, że istotne jest aby właściciel gruntu podejmował dostępne prawem działania dla odzyskania posiadania gruntu. Zdaniem Sądu jednak nie jest to warunek konieczny. Nie można bowiem wykluczyć, że co do zasady właściciel nieruchomości, z różnych przyczyn, np. ekonomicznych, chce kontynuować dzierżawę nieruchomości. Nie zmienia to jednak faktu, że wobec nie przedłużenia tej umowy i braku świadomości, że dotychczasowy dzierżawca nadal korzysta z nieruchomości, jej właściciel nie wyraził zgody (ani dorozumianej, ani innej) na to korzystanie. Powyższe uzasadnia zaś wniosek, w takiej sytuacji dochodzi do bezumownego korzystania z nieruchomości. Zdaniem Sądu zaś, zdarzenie w postaci bezumownego korzystania z nieruchomości nawet przez dotychczasowego dzierżawcę, trwające do momentu ujawnienia tego stanu rzeczy, co pozwala właścicielowi na powzięcie wiedzy o korzystaniu z nieruchomości, nie może być uznane za świadczoną przez właściciela tej nieruchomości usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 2 u.p.t.u. w takim wypadku bowiem właściciela nieruchomości oraz podmiot korzystający z nieruchomości nie łączy żaden stosunek prawny. .,..)Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 2 kwietnia 2014 r., I FSK 689/13, twierdzenie o istnieniu takiego świadczenia jest nieuprawnione, jeśli w ramach tej czynności nie było na początku i w trakcie jej trwania wyraźnej albo przynajmniej dorozumianej woli Skarżącego nakierowanej na realizację na rzecz korzystającego z nieruchomości określonego świadczenia i wzajemnego oczekiwania z drugiej strony, że jest ona odbiorcą tego świadczenia, co w dalszej kolejności pociągałoby za sobą konieczność świadczenia wzajemnego w postaci zapłaty. (...) Podobne stanowisko został przedstawione w wyroku NSA z dnia 6 września 2013 r., sygn. akt I FSK 1315/12 (dostępny j. w.), gdzie sąd za błędne uznał traktowanie przez organ jako dorozumianej zgody właściciela gruntu jego zachowania polegającego „na powstrzymaniu się od dokonania czynności lub tolerowaniu czynności lub sytuacji nie wywiązania się przez stronę umowy z warunków wynikających z umowy” w zamian za zapłatę odpowiedniej kwoty tytułem odszkodowania, które organ uznaje wynagrodzenie. Zdaniem sądu bowiem korzystanie przez byłego dzierżawcę z gruntu po wygaśnięciu umowy dzierżawy wbrew jednoznacznie wyrażonej woli jego właściciela w sferze prawa cywilnego jest czynem niedozwolonym w rozumieniu art. 415 k.c. rodzącym uszczerbek w dobrach materialnych - szkodę właściciela gruntu. Po stronie właściciela gruntu powstaje zatem roszczenie do użytkownika o wyrównanie szkody. Z momentem więc rozwiązania umowy dzierżawy pomiędzy właścicielem, a korzystającym bezumownie z gruntu nie istnieje żaden, nawet dorozumiany stosunek umowny, z którego świadczenia miałyby charakter usługi.”

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz.U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

Na mocy art. 5 ust. 2 ustawy,

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy,

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy,

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, iż nie każde działanie, powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji, może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

-w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednio beneficjentem świadczenia,

-świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Z opisu sprawy wynika, że na podstawie umowy najmu, począwszy od dnia 1 czerwca 1993 r. Państwo odpłatnie wynajmowali lokal na rzecz Spółki. Pismem z dnia 25 czerwca 2019 r. wypowiedzieli Państwo Spółce umowę najmu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W piśmie tym wezwali Państwo Spółkę do opróżnienia, opuszczenia i wydania przedmiotu umowy w terminie 7 dni od dnia rozwiązania stosunku najmu, pod rygorem skierowania sprawy o eksmisję na drogę postępowania sądowego. W odpowiedzi na otrzymane wypowiedzenie umowy najmu Spółka, pismem z dnia 8 lipca 2019 r., zwróciła się do Państwa z wnioskiem o cofnięcie wypowiedzenia, argumentując, iż urządzenia Spółki znajdujące się na powierzchni będącej przedmiotem Umowy najmu zostały zamontowane celem świadczenia usług telekomunikacyjnych dla mieszkańców Gminy, a przepisy ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu i rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych nakładają w art. 33 na właścicieli nieruchomości obowiązek umożliwienia operatorom umieszczania na nieruchomości obiektów i urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej, a także ich eksploatację i konserwację. W piśmie tym Spółka poinformowała również, iż w przypadku braku możliwości zawarcia kolejnej umowy najmu będzie zmuszona, z dniem wygaśnięcia umowy najmu do wystąpienia z wnioskiem do sądu i ustanowienie służebności przesyłu na przedmiotowej lokalizacji. W odpowiedzi na powyższe pismo Spółki Państwo, pismem z dnia 8 sierpnia 2019 r., nie zgodzili się na dalsze korzystanie z lokalu przez Spółkę i podtrzymali wypowiedzenie umowy najmu. Następnie Spółka, w piśmie z dnia 12 sierpnia 2019 r., ponownie zwróciła się z prośbę o możliwość kontynuacji umowy najmu lub ustanowienie służebności przesyłu. W odpowiedzi na to pismo Państwo, pismem z dnia 25 września 2019 r., poinformowali Spółkę o podtrzymaniu przez nią wypowiedzenia umowy najmu. Spółka nie zgodziła się na opuszczenie wynajmowanego lokalu i w dniu 4 października 2019 r. złożyła wniosek do Sądu Rejonowego o ustanowienie na jej rzecz służebności przesyłu. W odpowiedzi z dnia 18 grudnia 2019 r. na doręczone Państwu zobowiązanie Sądu z dnia 3 grudnia 2019 r., wyjaśnili Państwo przyczyny, dla których wypowiedzieli umowę najmu i nie godzą się na dalsze korzystanie z lokalu przez Spółkę, wskazując, iż dalsze korzystanie z lokalu przez Spółkę skutkuje zbyt dużym ograniczeniem uprawnień właścicielskich Państwa, w szczególności ograniczeniem prawa do swobodnego zagospodarowania pomieszczenia stanowiącego własność Państwa na potrzeby prowadzonej przez Państwa działalności. Tym samym wyrazili Państwo, że nie akceptują dalszego korzystania z przedmiotowego lokalu przez Spółkę. W odniesieniu do złożonego przez Spółkę wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, Państwo kwestionując zasadność tego wniosku, stwierdzili, iż Spółka nie wykazała w żaden sposób konieczności ustanowienia służebności przesyłu. Zdaniem Państwa, nie występowały w tym przypadku ograniczenia w zakresie przeniesienia przez Spółkę istniejącej infrastruktury, wnieśli Państwo o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu telekomunikacji, celem określenia czy istnieje możliwość przeniesienia przez Spółkę istniejącej infrastruktury, a jeśli tak to w jaki sposób przeniesienie to powinno przebiegać. Na rozprawie, która odbyła się w dniu 21 października 2020 r. podtrzymali Państwo własne stanowisko w sprawie, zaprezentowane w odpowiedzi na wniosek Spółki o ustanowienie służebności przesyłu, o braku akceptacji dalszego korzystania z lokalu przez Spółkę i braku zasadności ustanowienia na rzecz Spółki przesyłu na tej nieruchomości. W związku z brakiem rozstrzygnięcia sporu w tym zakresie wyznaczony został nowy termin rozprawy na dzień 26 lutego 2021 r., która również nie skutkowała zakończeniem sprawy. W drodze kolejnego pisma w sprawie, skierowanego do Sądu w dniu 13 mają 2021 r. w odpowiedzi na otrzymane zobowiązanie Sądu z dnia 10 maja 2021 r. przedłożyli Państwo pytania do świadka o możliwość techniczną przeniesienia infrastruktury do innego pomieszczenia, o koszty z jakimi wiązałoby się takie przeniesienie w przypadku stwierdzenia że jest ono możliwe, o możliwość obniżenia kosztów przeniesienia infrastruktury przy zastosowaniu innych rozwiązań technicznych, o możliwość zastąpienia akumulatorowni innym urządzeniem o mniejszym rozmiarze. W tezie dowodowej postanowienia Sądu z dnia 21 maja 2021 r. wskazane zostały pytania do opinii biegłego sądowego, zgłaszane uprzednio przez Państwa. W dniu 27 października 2021 r. biegły sądowy przeprowadził wizję lokalną w budynku Urzędu Gminy. Następnie w piśmie z dnia 4 stycznia 2022 r., stanowiącym odpowiedź Państwa na zobowiązanie Sądu z dnia 8 grudnia 2021 r. o ustosunkowanie się do treści opinii biegłego sądowego Państwo, nie godząc się z opinią biegłego o zasadności ustanowienia służebności przesyłu, wnieśli zastrzeżenia do tej opinii i zawnioskowali o dopuszczenie w tym zakresie dowodu z opinii uzupełniającej. Przedmiotowe postępowanie w sprawie ustanowienia służebności przesyłu na rzecz Spółki trwa nadal, nie zapadło jeszcze w tej sprawie ostateczne rozstrzygnięcie.

Państwo od momentu wygaśnięcia Umowy najmu nie obciążali Spółki za korzystanie z lokalu.

Państwo nie akceptowali dalszego korzystania przez Spółkę z tego lokalu i Państwa zamiarem było doprowadzenie do odzyskania lokalu.

W związku z wszczętym na wniosek Spółki i nie zakończonym jeszcze do chwili obecnej postępowaniem o ustanowienie służebności przesyłu, Państwo nie skierowali sprawy o eksmisję na drogę postępowania sądowego.

Jednakże wyraźnie wskazywali na brak akceptacji korzystania przez Spółkę z lokalu zarówno w korespondencji prowadzonej ze Spółką po wypowiedzeniu umowy najmu jak i na etapie postępowania o ustanowienie służebności przesyłu, kwestionując zasadność ustanowienia tej służebności. Celem Państwa było odzyskanie zajmowanego przez Spółkę lokalu.

Spółka wyraziła chęć uregulowania należności za okres bezumownego korzystania z lokalu, tj. od października 2019 r. do września 2022 r.

W związku z ograniczeniem swobody Państwa w zakresie dysponowania przedmiotowym lokalem w okresie jego bezumownego korzystania przez Spółkę, Państwo zgodzili się na proponowane przez Spółkę uregulowanie odpłatności za bezumowne korzystanie, jako rekompensatę za brak możliwości dysponowania zajętym lokalem i sporządzili stosowne rozliczenie opłaty za ten okres.

Przyjęcie odpłatności od Spółki za bezumowne korzystanie z lokalu nie świadczy jednak o akceptacji takiego stanu. Państwo traktują tę odpłatność jako rekompensatę za zajęcie lokalu i uniemożliwienie swobodnego nim dysponowania na potrzeby własne. Państwo nie przewidują zawarcia nowej umowy najmu ze Spółką.

Państwa wątpliwości dotyczą kwestii opodatkowania otrzymanej od Spółki opłaty za bezumowne korzystanie z lokalu.

Ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia „bezumowne korzystanie”. Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1360 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym.

Na podstawie art. 224 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego,

W oparciu natomiast o art. 225 Kodeksu cywilnego,

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z art. 674 Kodeksu cywilnego,

Podkreślenia wymaga również, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą, musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego,

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Odnosząc się do powyższego na podstawie analizy powołanych przepisów Kodeksu cywilnego i ustawy o podatku od towarów i usług należy stwierdzić, że przy rozstrzyganiu wątpliwości, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczową kwestią jest fakt istnienia zgody (choćby dorozumianej) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź czynienie jakichkolwiek kroków przez uprawniony podmiot celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody.

W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy bez tytułu prawnego np. z powództwem sądowym lub też w przypadku czynienia jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości – nie można powiedzieć, że pomiędzy stronami zdarzenia istnieje określony stosunek prawny – jawny czy też dorozumiany – skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług jak i wynagrodzenie za to świadczenie – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody, zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz jest rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.

W analizowanym przypadku wskazaliście Państwo, że od samego początku wyrażaliście brak zgody na zaistniałą sytuację i podejmowali działania ukierunkowane na odzyskanie bezprawnie zajmowanego lokalu. Z uwagi na zaistniałe okoliczności byliście Państwo jednak przymuszeni przejściowo do tolerowania istniejącego naruszenia, co nie stanowiło jednak zgody na zaistnienie tej sytuacji, czego wyrazem było żądanie do wydania lokalu oraz dążenie do doprowadzenia do jak najszybszego opuszczenia lokalu przez Spółkę. Spółka korzystała z lokalu zatem bez Państwa zgody i ten stan rzeczy nie był przez Państwa akceptowany. Zatem należy uznać, że korzystająca, tj. Spółka użytkowała lokal wbrew Państwa woli.

W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz jest rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.

Przy takim opisie sprawy nie można zatem mówić o jakimkolwiek jawnym lub dorozumianym stosunku prawnym łączącym Państwa z korzystającym bezumownie z lokalu. Opłata za bezumowne korzystanie w tym przypadku ma charakter odszkodowawczy i nie podlega opodatkowaniu VAT.

Jak już wskazano wyżej Spółka zwracała się kilkakrotnie z wnioskiem o możliwość dalszego najmu lokalu, jednak za każdym razem nie wyrażaliście Państwo na to zgody. Potwierdza to, również Państwa zachowanie podczas postępowania sądowego. Natomiast przyjęcie odpłatności od Spółki za bezumowne korzystanie z lokalu nie świadczy o akceptacji takiego stanu. Państwo traktują tę odpłatność jako rekompensatę za zajęcie lokalu i uniemożliwienie swobodnego nim dysponowania na potrzeby własne.

Tym samym bezumowne korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego i bez zgody Państwa (wyraźnej lub dorozumianej), nie stanowi usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie.

W konsekwencji nie stanowi transakcji podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Dodatkowe informacje

Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

-zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia,

-zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

-   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

-   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w ….

Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

-    w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-    w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.