Wyroby węglowe podlegają opodatkowaniu akcyzą tylko i wyłącznie wtedy, gdy są przeznaczone do celów opałowych. W 2023 r. wprowadzono kolejne zmiany w systemie dokumentowania obrotu wyrobami węglowymi. Sprawdź jakie obowiązki akcyzowe ma sprzedawca węgla po zmianach w 2023 r.?

Sprawdź również: 

Jak rozliczać sprzedaż węgla w zakresie VAT >>>

Rozliczanie akcyzy przez sprzedawcę ekogroszku >>>

Przewodnik po zmianach w VAT i akcyzie 2023 >>>

1. Kto i na jakich zasadach może obracać węglem

Polski system akcyzy węglowej opiera się na dwóch grupach podmiotów. Pierwszą z nich stanowią tzw. pośredniczące podmioty węglowe (dalej: PPW), natomiast drugą tzw. finalni nabywcy węglowi (dalej: FNW).

Rozróżnianie przynależności do jednej z tych grup jest bardzo istotne. Wszelkie bowiem transakcje między PPW nie podlegają opodatkowaniu, a podatek może się pojawić dopiero przy sprzedaży węgla na rzecz FNW lub zużyciu go przez PPW (art. 9a ustawy akcyzowej). Co istotne, system ten przewiduje jednofazowość opodatkowania. Oznacza to, że jeżeli dany PPW sprzeda FNW węgiel z akcyzą, to FNW może go dowolnie wykorzystać (w tym dalej odsprzedawać), i nie będzie musiał zapłacić z tego tytułu akcyzy.

Dodatkowymi różnicami między PPW a FNW są zarówno sposób uzyskania danego statusu, jak i zakres obowiązków ciążących na danym podmiocie.

1.1. Pośredniczący podmiot węglowy

PPW, aby nie płacić akcyzy, musi wypełnić wiele obowiązków.

Obowiązki rejestracyjne na CRPA. Aby uzyskać status PPW, należy przed rozpoczęciem działalności dokonać rejestracji w CRPA (art. 16 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy akcyzowej). Dokonuje się jej elektronicznie do Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu przez Platformę Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).

Dla przypomnienia, jeżeli zamierzamy sprzedawać wyroby węglowe dla FNW lub zużywać ich część na własne potrzeby, to podczas rejestracji w CRPA jako PPW musimy zaznaczyć/wypełnić również pola przynależne podatnikowi akcyzy. Jeśli zamierzamy sprzedawać węgiel dla innych PPW a sami nie będziemy go zużywać, to wypełniamy w CRPA wyłącznie pola właściwe dla PPW. Przy rozszerzeniu działalności w przyszłości będziemy musieli dokonać aktualizacji tej rejestracji.

Konieczność weryfikacji kontrahenta. Jeżeli posiadamy status PPW, to błędem, który może nas drogo kosztować, jest zbytnia wiara kontrahentom, tj. bezkrytyczne przyjęcie na słowo, że posiadają oni status PPW, i niezweryfikowanie takiego oświadczenia. Jeśli bowiem nie będą oni posiadali statusu PPW, to nie możemy sprzedać im węgla bez pobrania należnej akcyzy lub bez pozyskania właściwych oświadczeń o prawie do korzystania przez nich ze zwolnienia z akcyzy. Aby zweryfikować status naszego kontrahenta, możemy poprosić go o okazanie potwierdzenia rejestracji w CRPA albo samemu sprawdzić to w systemie.

Ważne!

Aktualna lista PPW udostępniana jest przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Poznaniu na PUESC w zakładce „wyszukaj podmiot akcyzowy”. Wyszukanie wymaga zalogowania się na PUESC.

W takim przypadku nie możemy powoływać się na dobrą wolę czy wiarę w uczciwość kontrahenta. Przepisy art. 9a ust. 4 oraz art. 31a ust. 3g i 3j ustawy akcyzowej zobowiązują nas do ustalenia, czy sprzedajemy węgiel PPW czy FNW. Na podstawie tych regulacji sprzedawca może zażądać od nabywcy przedstawienia potwierdzenia rejestracji jako PPW oraz okazania dokumentu tożsamości przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. W razie odmowy przedstawienia dokumentu lub niezgodności danych w oświadczeniu nabywcy musi dokonać sprzedaży wyrobów węglowych  z akcyzą.

1.2. Finalny nabywca węglowy

Z kolei status FNW niejako „z automatu” posiada każdy, kto nie jest PPW.

Obowiązki rejestracyjne w CRPA. FNW, którzy prowadzą działalność gospodarczą i mają zamiar nabywać wyroby węglowe ze zwolnieniem z akcyzy, również muszą dokonać rejestracji w CRPA (art. 16 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy akcyzowej) jako podmioty zużywające wyroby akcyzowe zwolnione z akcyzy ze względu na przeznaczenie.

Rejestracji w CRPA nie podlegają jedynie FNW będący osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej oraz pozostali FNW, którzy nabywają wyłącznie wyroby węglowe z zapłaconą akcyzą.

Jeżeli FNW będzie musiał się stać podatnikiem akcyzy w związku z dokonywanymi przez siebie czynnościami innymi niż zużycie węgla do celów opałowych, to będzie musiał dokonać rejestracji w CRPA (lub jej aktualizacji/rozszerzenia) jako podatnik akcyzy.

Konieczność zapłaty akcyzy od węgla zużytego lub nabytego z niewiadomych źródeł. Akcyza węglowa w obrocie krajowym pojawia się co do zasady u PPW, i to tylko przy sprzedaży na rzecz FNW (z uwzględnieniem ubytków transportowych), oraz w sytuacji zużywania węgla przez PPW na własne potrzeby (art. 9a ustawy akcyzowej).

W przypadku zaś FNW obowiązek zapłaty akcyzy węglowej może wystąpić wówczas, gdy taki podmiot wejdzie w posiadanie węgla „z niewiadomych źródeł”, tj. węgla od nieustalonej osoby, co do którego nie ma dowodów, iż zapłacono od niego należny podatek (np. zakup kradzionego węgla). Obowiązek zapłaty akcyzy węglowej powstanie również wtedy, gdy węgiel kupiony w ramach zwolnienia z akcyzy zużyjemy na cele inne niż zwolnione, np. zamiast do ogrzania domu zużyjemy go do ogrzania pomieszczeń, w których prowadzimy działalność gospodarczą (art. 9a ust. 1 pkt 5 ustawy akcyzowej).

2. Ile trzeba zapłacić akcyzy, jeśli nie korzysta się ze zwolnienia

Zanim dojdziemy do kwestii, czy i kiedy można nie płacić akcyzy węglowej w przypadku węgla przeznaczonego do celów grzewczych, musimy przedstawić, ile trzeba zapłacić, gdy już obowiązek taki powstanie. Otóż stawka akcyzy na wyroby węglowe wynosi 1,38 zł/1 gigadżul (GJ) (art. 89 ust. 1 pkt 1 ustawy akcyzowej).

Wysokość akcyzy węglowej jest wyliczana w nieco nietypowy sposób. Przemnażamy bowiem ilość węgla przez jego wartość opałową (kaloryczność), aby ustalić ilość zawartej w nim energii (wyrażanej w gigadżulach). Następnie wynik mnożymy przez stawkę akcyzy. Tego wyliczenia nie dokonujemy według rzeczywistych wartości opałowych danej partii węgla, tylko w oparciu o wartości „normatywne”. Czyli nie musimy mieć żadnych certyfikatów analizy węgla, ponieważ do ustawy akcyzowej zostały wprowadzone stałe przeliczniki wartości opałowych (art. 88 ust. 6 ustawy akcyzowej).

PRZYKŁAD

Sprzedajemy 10 ton węgla kamiennego (kod CN 2701). W takim przypadku wyliczenia należnej akcyzy dokonamy następująco:

● wartość opałowa sprzedanego węgla: 10 000 kg x 23,8 GJ/1000 kg = 238 GJ,

● podatek akcyzowy: 238 GJ x 1,38 zł/1 GJ = 328,44 zł.

3. W jaki sposób zadeklarować i zapłacić akcyzę węglową

O ile „standardowy” podatek akcyzowy płacimy w sposób typowy dla VAT, tj. za okresy miesięczne do 25 dnia następnego miesiąca, o tyle w akcyzie węglowej mamy kilka odmienności. Odnajdziemy je w zakresie zarówno obrotu krajowego, jak i obrotu wewnątrzwspólnotowego.

3.1. Krajowy obrót węglem

Krajową akcyzę węglową również płaci się za okresy miesięczne i do 25 dnia miesiąca, jednak w tym przypadku jest to drugi miesiąc od miesiąca, za który powstał obowiązek podatkowy (art. 21a ustawy akcyzowej). Jeżeli zatem sprzedaży węgla dokonalibyśmy w marcu, to akcyzę z tego tytułu mamy wpłacić dopiero do 25 maja.