Odprawy i odszkodowania dla pracowników – jak je przyznawać i wypłacać

Rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę wiąże się z dokonaniem rozliczenia z pracownikiem. W takiej sytuacji pracodawca ma często obowiązek wypłaty m.in. wynagrodzenia za pracę, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, a w niektórych przypadkach określonych w przepisach ogólnie obowiązujących lub wynikających z porozumienia z pracownikiem - również odprawy, odszkodowania czy innych rekompensat, jeżeli zostały przewidziane w związku z ustaniem zatrudnienia. O ile odprawy i odszkodowania przysługujące na podstawie regulacji powszechnych są ustalane jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, o tyle zalecaną praktyką będzie, aby zasady określania wysokości podobnych świadczeń, ale zaoferowanych pracownikom dobrowolnie, ustalać w postanowieniach wewnątrzzakładowych.

Wszystkie odprawy i odszkodowania, jeżeli nie stanowią ukrytego wynagrodzenia pracownika i przysługują w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy, są zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i fundusze pozaubezpieczeniowe (FP i FS oraz FGŚP). Tylko niektóre nie stanowią podstawy obliczenia podatku, np. odprawa pośmiertna. Poniżej omówiono najczęściej przyznawane odprawy i odszkodowania.

Odprawa w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn dotyczących pracodawcy

Rozwiązanie umowy z pracownikiem za wypowiedzeniem lub za porozumieniem stron przez pracodawcę z powodów leżących wyłącznie po jego stronie może się wiązać z koniecznością wypłaty odprawy. Zwolnieni z tego obowiązku są tylko pracodawcy zatrudniający do 19 pracowników. Jeżeli pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, ma obowiązek naliczyć i wypłacić odprawy. Stanowi o tym ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1969).

Przepisy tej ustawy stosowane są w razie konieczności rozwiązania stosunków pracy wyłącznie z przyczyn niedotyczących pracowników przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników za wypowiedzeniem lub porozumieniem stron;