Wybrane zagadnienia związane z bilansową wyceną aktywów i pasywów

Jednostki gospodarcze w momencie pierwotnego wprowadzenia do ksiąg rachunkowych składników majątku i źródeł jego finansowania stosują inne kategorie cen niż na dzień bilansowy. W momencie początkowego ujęcia składników majątku i źródeł jego finansowania jednostki dokonują wyceny początkowej, a następnie na dzień bilansowy przeprowadzają późniejszą wycenę tych składników aktywów i pasywów.

W ustawie o rachunkowości przez dzień bilansowy rozumie się dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe. Natomiast przez wycenę rozumie się procedurę, na podstawie której ustala się wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów.

Schemat 1. Podstawowe kategorie wycen

Podstawowe kategorie wycen to:

1. Cena zakupu - to kwota należna sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego.

2. Cena nabycia - to cena zakupu obniżona o rabaty, opusty oraz inne podobne zmniejszenia i odzyski, a powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem tego składnika majątku do stanu, w którym będzie on zdatny do użytku.

3. Koszt wytworzenia - obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

Koszty bezpośrednie to wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny.

Natomiast za uzasadnione koszty pośrednie uznaje się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz taką część stałych, pośrednich kosztów produkcji, która odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Jeżeli roczne sprawozdanie finansowe jednostki nie podlega obowiązkowi badania przez biegłego rewidenta, to obliczając koszt wytworzenia produktu jednostka może do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być wyższy od ceny sprzedaży netto.