Rozliczenie VAT w eksporcie – aktualne problemy

Eksport towarów, czyli wywóz towarów poza UE, w praktyce sprawia wiele problemów, szczególnie gdy dostawa ma miejsce w ramach transakcji łańcuchowej. Do tej pory uznawano, że brak możliwości zidentyfikowania nabywcy powoduje, iż sprzedawca automatycznie traci prawo do zastosowania stawki 0%. Nie zgodził się z tym TSUE w wyroku z 17 października 2019 r. w sprawie C-653/18, Unitel, gdzie zajmował się pytaniem prejudycjalnym polskiego sądu. Podatnicy będą mogli bronić się w takich sytuacjach przed organami podatkowymi, powołując się na ten wyrok. Nie oznacza to jednak, że nie będą musieli dochowywać należytej staranności przy sprawdzaniu kontrahenta.

Eksport towarów ma miejsce w przypadku dostawy towarów wysyłanych lub transportowanych z terytorium kraju poza terytorium Unii Europejskiej przez:

a) dostawcę lub na jego rzecz, lub

b) nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju, lub na jego rzecz, z wyłączeniem towarów wywożonych przez samego nabywcę do celów wyposażenia lub zaopatrzenia statków rekreacyjnych oraz turystycznych statków powietrznych lub innych środków transportu służących do celów prywatnych

- jeżeli wywóz towarów poza terytorium Unii Europejskiej jest potwierdzony przez właściwy organ celny określony w przepisach celnych.

Jak z tego wynika, eksport to wywóz towarów (w związku z ich dostawą) następujący poza terytorium UE. Dlatego należy posłużyć się definicją terytorium UE. Artykuł 2 pkt 3 ustawy o VAT definiuje terytorium Unii, w tym terytoria „włączone” i „wyłączone” z terytorium UE. Przykładowo, skoro Wyspy Kanaryjskie traktuje się jako wyłączone z terytorium UE, dostawa tam stanowi eksport, a nie transakcję wewnątrzwspólnotową. Dostawa do Monako to już z kolei WDT, ale na Gibraltar to eksport.

Aby transakcję można było uznać za eksport towarów to wywóz towarów, musi nastąpić w wykonaniu przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Tym samym eksport może dotyczyć przykładowo czynności nieodpłatnych, np. darowizn. Z drugiej strony - ma znaczenie aspekt przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel, stąd np. wywozu towaru poza UE w ramach umowy użyczenia nie uznaje się za eksport.