Komentarz do ustawy o związkach zawodowych - art. 2

[Cele nowelizacji] Zmiany wprowadzone w art. 2 mają na celu objęcie pełnym prawem koalicji związkowej wszystkich osób świadczących pracę za wynagrodzeniem, bez względu na podstawę zatrudnienia. A więc wszyscy, nie tylko pracownicy w rozumieniu Kodeksu pracy, mają od 1 stycznia 2019 r. prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Każdy, kto wykonuje pracę zarobkową na rzecz innego podmiotu w ramach łączącego go z tym podmiotem stosunku prawnego, ma prawo koalicji związkowej. Jedynie wolontariuszom, stażystom i innym osobom, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, przysługuje prawo wstępowania do związków zawodowych w przypadkach i na warunkach określonych statutami związków.

Celem nowelizacji było umożliwienie tworzenia i wstępowania do związków zawodowych w szczególności osobom wykonującym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenia, umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, czy umowa o dzieło, oraz osobom prowadzącym jednoosobowo działalność gospodarczą (tzw. osobom samozatrudnionym) wykonującym pracę na rzecz danego podmiotu na podstawie umowy. Do niedawna przyjmowało się, że wolności związkowe w ich tradycyjnym ujęciu to przymioty pracowników i tworzonych przez nich związków zawodowych[1]. Obecnie uznaje się, że są to przymioty ludzi pracy, a nie tylko pracowników, co potwierdza nowe brzmienie art. 2.

Dla związków zawodowych szczególne znaczenie mają trzy wolności, mianowicie samorządność, niezależność i wolność zrzeszania, o której mowa w komentowanym przepisie. W doktrynie prawa pracy wolność zrzeszania rozdziela się na swobodę tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich[2]. W szerszym ujęciu do podstawowych wolności związkowych zalicza się także równość[3].

Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych oraz innych wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe. Z przepisu Konstytucji RP poza zasadą swobody zrzeszania wynika swoboda rokowań, a także prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu. Przede wszystkim zaś pracownicy w szerokim znaczeniu mają prawo tworzyć związki zawodowe (art. 12 Konstytucji). Pochodną tego prawa jest możliwość przystępowania do związku już istniejącego.