Odpowiedzialność księgowego – w przepisach karnych, karnych skarbowych, podatkowych, rachunkowych i prawa pracy

Odpowiedzialność księgowego to temat wielowątkowy. Tematyka publikacji koncentruje się na odpowiedzialności księgowego w firmie komercyjnej, którego nie dotyczą przepisy o dyscyplinie finansów publicznych. Zostały tu zatem pominięte kwestie związane z regułami odpowiedzialności księgowych w sferze finansów publicznych. Nie będzie tu także mowy o sytuacjach, w których firma na zasadzie outsourcingu zleciła prowadzenie księgowości biuru rachunkowemu. Przedstawiona natomiast zostanie sytuacja prawna i kwestie odpowiedzialności osoby, która kieruje księgowością w firmie, a więc - w tradycyjnej nomenklaturze - głównego księgowego. Inne osoby i ich odpowiedzialność wejdą w grę tylko wtedy, gdy wykonują czynności, z którymi może być związana odrębna odpowiedzialność, czyli gdy spełniają obowiązki płatnika albo podpisują deklaracje podatkowe firmy.

Biorąc pod uwagę przyjęte założenia w opracowaniu kolejno przedstawiana będzie odpowiedzialność księgowego:

1) za zobowiązania podatkowe firmy (jako podatnika);

2) za wykonywanie w imieniu firmy obowiązków płatnika;

3) za sprawozdawczość finansową firmy;

4) za działanie na szkodę firmy;

5) za działanie na szkodę kontrahentów firmy.

W każdej z tych pięciu sfer odpowiedzialności trzeba przyjrzeć się trzem zdecydowanie różnym rodzajom odpowiedzialności:

A. podatkowej;

B. karnej;

C. cywilnej.

Oczywiście nie każdy rodzaj odpowiedzialności (A-C) aktualny jest w każdej sferze (1-5), ale wobec tego, że z reguły wchodzi w grę więcej niż jeden rodzaj, od razu należy przyjąć złą wiadomość, od której wyjątków raczej nie ma: odpowiedzialność karna i cywilna nie wyłączają się wzajemnie, a więc poniesienie jednej nie zwalnia od drugiej. Teraz wiadomość dobra: księgowy nie ponosi odpowiedzialności z własnego majątku wobec fiskusa za rozliczenia podatkowe, do których zobowiązana jest firma. Mowa o tym w dwóch pierwszych rozdziałach.

Ogólne zasady opisane w części I opracowania, ilustrowane są w części II wybranymi przypadkami (kazusami), w których sądy zajmowały się kwestią odpowiedzialności księgowego.