(1)

Optymalizacja i ułatwianie dostępu do informacji finansowych są niezbędne do zapobiegania poważnym przestępstwom, w tym terroryzmowi, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie oraz ich ścigania. W szczególności szybki dostęp do informacji finansowych jest niezbędny do prowadzenia skutecznych postępowań przygotowawczych oraz do skutecznego wykrywania, a następnie konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i dochodów z przestępstwa, w szczególności w ramach postępowań przygotowawczych dotyczących przestępczości zorganizowanej i cyberprzestępczości.

(2)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1153 (2) umożliwia organom wyznaczonym przez państwa członkowskie spośród ich organów właściwych w zakresie zapobiegania przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania dostęp do informacji o rachunkach bankowych i ich przeszukiwanie, z zastrzeżeniem określonych zabezpieczeń i ograniczeń. W dyrektywie (UE) 2019/1153 zdefiniowano informacje o rachunkach bankowych jako niektóre informacje zawarte w scentralizowanych zautomatyzowanych mechanizmach wprowadzonych przez państwa członkowskie zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 (3). Takie scentralizowane zautomatyzowane mechanizmy określa się w dyrektywie (UE) 2019/1153 jako scentralizowane rejestry rachunków bankowych.

(3)

Wśród właściwych organów wyznaczonych na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1153 mają znajdować się co najmniej biura ds. odzyskiwania mienia, a także mogą znajdować się organy podatkowe i agencje antykorupcyjne w zakresie, w jakim są one właściwe w zakresie zapobiegania przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania na podstawie prawa krajowego. Zgodnie z tą dyrektywą te właściwe organy są upoważnione do bezpośredniego dostępu wyłącznie do scentralizowanego rejestru rachunków bankowych państwa członkowskiego, które je wyznaczyło.

(4)

Ponadto w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1640 (4), która zastępuje dyrektywę (UE) 2015/849 i która zachowuje kluczowe cechy systemu ustanowionego na podstawie tej dyrektywy, przewidziano, że scentralizowane zautomatyzowane mechanizmy mają być zintegrowane za pośrednictwem systemu integracji rejestrów rachunków bankowych (BARIS), który ma zostać opracowany i być obsługiwany przez Komisję. Jednakże na podstawie dyrektywy (UE) 2024/1640 wyłącznie jednostki analityki finansowej (FIU) nadal mają bezpośredni dostęp do scentralizowanych zautomatyzowanych mechanizmów, w tym za pośrednictwem BARIS.

(5)

Biorąc pod uwagę transgraniczny charakter przestępczości zorganizowanej, finansowania terroryzmu i prania pieniędzy, a także znaczenie odpowiednich informacji finansowych do celów zwalczania poważnych przestępstw, w tym dzięki - w przypadku gdy jest to możliwe i właściwe - szybkiemu wykrywaniu, zabezpieczeniu i konfiskacie nielegalnie uzyskanego mienia, właściwe organy wyznaczone na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1153 powinny mieć bezpośredni dostęp do scentralizowanych rejestrów rachunków bankowych innych państw członkowskich oraz możliwość ich przeszukiwania za pośrednictwem BARIS.

(6)

Zabezpieczenia i ograniczenia ustanowione dyrektywą (UE) 2019/1153 powinny mieć również zastosowanie do uprawnień do dostępu do informacji o rachunkach bankowych i ich przeszukiwania za pośrednictwem BARIS. Te zabezpieczenia i ograniczenia dotyczą organów uprawnionych do dostępu do informacji o rachunkach bankowych i ich przeszukiwania, celów, dla których można uzyskać dostęp do informacji o rachunkach bankowych i je przeszukiwać, rodzajów informacji, które są dostępne i które można przeszukiwać, zgodnie z zasadą minimalizacji danych, wymogów mających zastosowanie do pracowników właściwych organów wyznaczonych na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1153, bezpieczeństwa danych oraz rejestrowania logowania się w celu dostępu i przeszukiwania.

(7)

Transgraniczny dostęp właściwych organów wyznaczonych na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1153 do informacji o rachunkach bankowych za pośrednictwem BARIS opiera się na wzajemnym zaufaniu między państwami członkowskimi wynikającym z przestrzegania przez nie praw podstawowych i zasad uznanych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), takich jak prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego osoby, prawo do ochrony danych osobowych, oraz prawa procesowe, w tym prawo do skutecznego środka prawnego i rzetelnego procesu sądowego, domniemanie niewinności i prawo do obrony, oraz zasad legalności i proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod groźbą kary, a także praw podstawowych i zasad określonych w prawie międzynarodowym i umowach międzynarodowych, których Unia lub wszystkie państwa członkowskie są stronami, w tym w Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, oraz w konstytucjach państw członkowskich w ich odpowiednich obszarach zastosowania.

(8)

Rekordy transakcji są źródłem kluczowych informacji na potrzeby postępowań przygotowawczych. Dochodzenia finansowe utrudnia jednak fakt, że instytucje finansowe i instytucje kredytowe, w tym dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów, przekazują organom właściwym w zakresie zapobiegania przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania rekordy transakcji w różnych formatach, które nie są natychmiast gotowe do analizy. Transgraniczny charakter większości postępowań przygotowawczych dotyczących poważnych przestępstw, różnice w formatach wykorzystywanych do przekazywania rekordów transakcji oraz trudności w przetwarzaniu rekordów transakcji utrudniają wymianę informacji między właściwymi organami państw członkowskich oraz prowadzenie transgranicznych dochodzeń finansowych. Aby zwiększyć zdolność właściwych organów do prowadzenia dochodzeń finansowych, w niniejszej dyrektywie określa się środki mające na celu zapewnienie, aby instytucje finansowe i instytucje kredytowe w całej Unii, w tym dostawcy usług w zakresie kryptoaktywów, przekazywały rekordy transakcji w formacie łatwym do przetwarzania i analizy przez właściwe organy.

(9)

Warunki i procedury, zgodnie z którymi właściwe organy mogą zwracać się o rekordy transakcji do instytucji finansowych i instytucji kredytowych, są regulowane przepisami proceduralnymi ustanowionymi w prawie krajowym. Harmonizacja rozwiązań technicznych dotyczących przekazywania rekordów transakcji przez instytucje finansowe i instytucje kredytowe na wniosek właściwych organów nie powinna wpływać na krajowe przepisy proceduralne i zabezpieczenia, w ramach których właściwe organy mogą zwracać się o rekordy transakcji.

(10)

Aby zapewnić jednolite warunki dostarczania właściwym organom rekordów transakcji przez instytucje finansowe i instytucje kredytowe, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (5).

(11)

Przy wykonywaniu niniejszej dyrektywy państwa członkowskie powinny uwzględniać charakter, status organizacyjny, rolę i prerogatywy organów i instytucji, które na podstawie prawa krajowego są właściwe w zakresie zapobiegania przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania, w tym istniejące mechanizmy chroniące systemy finansowe przed praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

(12)

Wszelkie przetwarzanie danych osobowych przez właściwe organy na podstawie niniejszej dyrektywy podlega dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 (6), która ustanawia przepisy dotyczące ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania lub wykonywania kar, zgodnie z zestawem zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych, w szczególności zgodności z prawem, rzetelności i przejrzystości, ograniczenia celu, minimalizacji danych, dokładności, ograniczenia przechowywania, integralności i poufności oraz rozliczalności. Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w art. 6 TUE oraz w Karcie, w szczególności nie narusza prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz prawa do ochrony danych osobowych.

(13)

Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie upoważnienie właściwych organów wyznaczonych na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1153 do dostępu do scentralizowanych rejestrów rachunków bankowych innych państw członkowskich za pośrednictwem BARIS i przeszukiwania tych rejestrów, a także ułatwienie wykorzystywania rekordów transakcji przez właściwe organy do celów zapobiegania poważnym przestępstwom, ich wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w ich sprawie lub ich ścigania, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki niniejszej dyrektywy możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(14)

Zgodnie z art. 3 i art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), Irlandia powiadomiła pismem z dnia 25 października 2021 r. o chęci uczestniczenia w przyjęciu i stosowaniu niniejszej dyrektywy.

(15)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana, ani jej nie stosuje.

(16)

Należy zatem odpowiednio zmienić dyrektywę (UE) 2019/1153.

(17)

Zgodnie z art. 42 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2018/1725 Parlamentu Europejskiego i Rady skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych (7), który przekazał swoje uwagi w dniu 6 września 2021 r.,