(1)

11 grudnia 2023 r. Łotwa przedłożyła projekt zaktualizowanego zintegrowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu, w którym brakowało znacznych części. Ze względu na późne przedłożenie przez Łotwę projektu zaktualizowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu Komisja Europejska nie była w stanie przyjąć niniejszego zalecenia na sześć miesięcy przed terminem przedstawienia ostatecznych wersji zaktualizowanych krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu zgodnie z wymogami art. 9 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1999.

(2)

W art. 3 i załączniku I do rozporządzenia (UE) 2018/1999 („rozporządzenie w sprawie zarządzania unią energetyczną”) określono elementy, które należy zamieścić w zaktualizowanych zintegrowanych KPEiK. W grudniu 2022 r. Komisja przyjęła wytyczne dla państw członkowskich dotyczące procesu i zakresu opracowywania projektu i ostatecznej wersji zaktualizowanych KPEiK (2). W wytycznych określono dobre praktyki i przedstawiono skutki niedawnych zmian politycznych, prawnych i geopolitycznych w polityce energetycznej i klimatycznej.

(3)

W związku z planem REPowerEU (3) oraz w ramach cykli europejskiego semestru 2022 i 2023 Komisja położyła duży nacisk na potrzeby państw członkowskich w zakresie reform i inwestycji w dziedzinie energii i klimatu, aby zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne i przystępność cenową energii poprzez przyspieszenie ekologicznej i sprawiedliwej transformacji. Znajduje to odzwierciedlenie w sprawozdaniach krajowych dotyczących Łotwy z 2022 r. i 2023 r. (4) oraz w zaleceniach Rady dla Łotwy (5). Państwa członkowskie powinny uwzględnić w swoich ostatecznych wersjach zaktualizowanych zintegrowanych KPEiK najnowsze zalecenia dla poszczególnych krajów.

(4)

Zalecenia Komisji dotyczące osiągnięcia celów krajowych na podstawie rozporządzenia w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (6) (rozporządzenie ESR) opierają się na prawdopodobieństwie przestrzegania przez państwa członkowskie celów na 2030 r., z uwzględnieniem zasad korzystania z elastyczności przewidzianych w rozporządzeniu ESR.

(5)

Zalecenia Komisji dotyczące wychwytywania, składowania i utylizacji dwutlenku węgla (CCUS) mają na celu uzyskanie przeglądu planowanego wdrożenia tych technologii na szczeblu krajowym, w tym informacji na temat rocznych ilości CO2, które mają zostać wychwycone do 2030 r., w podziale na źródło wychwyconego CO2 pochodzącego z instalacji objętych dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (7) lub z innych źródeł, takich jak źródła biogeniczne lub bezpośrednie wychwytywanie z powietrza; na temat planowanej infrastruktury do transportu CO2; oraz na temat potencjalnej krajowej zdolności magazynowania CO2 i objętości iniekcji CO2, które mają być dostępne w 2030 r.

(6)

Zalecenia Komisji dotyczące wyników na podstawie rozporządzenia LULUCF (8) odnoszą się do realizacji przez państwo członkowskie zasady zerowego salda w latach 2021-2025 (okres 1) oraz celu krajowego na lata 2026-2030 (okres 2), z uwzględnieniem przepisów regulujących korzystanie z elastyczności określonych w tym rozporządzeniu. W zaleceniach Komisji uwzględniono również fakt, że w okresie 1 wszelkie nadwyżki emisji na mocy rozporządzenia LULUCF będą automatycznie objęte rozporządzeniem ESR.

(7)

Aby przystosowanie się do zmiany klimatu odpowiednio przyczyniało się do osiągnięcia celów w zakresie energii i łagodzenia zmiany klimatu, konieczne jest zidentyfikowanie potencjalnych zagrożeń klimatycznych oraz przeanalizowanie wrażliwości na zmiany klimatu i ryzyka związanego z klimatem, które mogą mieć wpływ na obszary, populacje i sektory. W zaleceniach Komisji dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu uwzględniono zakres, w jakim Łotwa włączyła do KPEiK cele związane z przystosowaniem się do zmiany klimatu uwzględniające ryzyko klimatyczne, które mogłoby uniemożliwić Łotwie osiągnięcie założeń i celów unii energetycznej. Bez konkretnych polityk i środków w dziedzinie przystosowania się do zmiany klimatu, zaplanowanych i wdrożonych, realizacja założeń w wymiarze unii energetycznej jest zagrożona.

(8)

Zalecenia Komisji dotyczące łotewskiego poziomu ambicji w dziedzinie energii ze źródeł odnawialnych wynikają ze wzoru określonego w załączniku II do rozporządzenia (UE) 2018/1999. Wzór ten opiera się na obiektywnych kryteriach oraz na głównych politykach i środkach, których brakuje w projekcie zaktualizowanego KPEiK Łotwy, aby umożliwić terminowe i racjonalne pod względem kosztów osiągnięcie krajowego wkładu Łotwy w wiążący unijny cel w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, zgodnie z którym w 2030 r. co najmniej 42,5 % energii ma pochodzić ze źródeł odnawialnych, przy wspólnym dążeniu do zwiększenia go do 45 % zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 (9) w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmienioną dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2413 (10). Zalecenia Komisji opierają się również na wkładzie Łotwy w realizację celów szczegółowych określonych w art. 15a, 22a, 23, 24 i 25 tej dyrektywy oraz na związanych z nimi politykach i środkach służących jej szybkiej transpozycji i wdrożeniu. Zalecenia odzwierciedlają znaczenie opracowania kompleksowego długoterminowego planowania wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w szczególności energii wiatrowej, w celu zwiększenia widoczności europejskiego sektora produkcji i operatorów sieci zgodnie z europejskim pakietem na rzecz energii wiatrowej (11).

(9)

Zalecenia Komisji dotyczące krajowego wkładu w efektywność energetyczną opierają się na art. 4 dyrektywy (UE) 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej (12) oraz na wzorze zawartym w załączniku I do tej dyrektywy, a także na związanych z nią politykach i środkach służących jej wdrożeniu.

(10)

W zaleceniach Komisji skoncentrowano się w szczególności na celach, założeniach i wkładach oraz związanych z nimi politykach i środkach służących realizacji planu REPowerEU z myślą o szybkim uniezależnieniu się od rosyjskich paliw kopalnych. Uwzględniają one wnioski wyciągnięte z wdrożenia pakietu „Oszczędzanie gazu na bezpieczną zimę” (13). Zalecenia odzwierciedlają konieczność zwiększenia odporności systemu energetycznego w świetle obowiązków wynikających z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/941 (14) w sprawie gotowości na wypadek zagrożeń w sektorze energii elektrycznej i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1938 (15) dotyczącego bezpieczeństwa dostaw gazu zgodnie z zaleceniem Komisji w sprawie magazynowania energii (16).

(11)

W zaleceniach Komisji uwzględniono potrzebę przyspieszenia integracji wewnętrznego rynku energii w celu zwiększenia elastyczności oraz upodmiotowienia i ochrony konsumentów. W zaleceniu Komisji podkreślono również znaczenie oszacowania liczby gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym zgodnie z art. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1999 oraz z zaleceniem Komisji (UE) 2023/2407 (17).

(12)

Zalecenia Komisji odzwierciedlają znaczenie wystarczającego inwestowania w badania naukowe i innowacje w dziedzinie czystej energii w celu zwiększenia ich zdolności rozwojowych i produkcyjnych (. Obejmuje to przyjęcie konkretnych polityk i środków na rzecz energochłonnych gałęzi przemysłu i innych przedsiębiorstw oraz potrzebę podnoszenia kwalifikacji siły roboczej w przemyśle neutralnym emisyjnie w celu skonsolidowania silnej, konkurencyjnej i czystej gospodarki w UE.

(13)

Zalecenia Komisji opierają się na zobowiązaniach podjętych na mocy porozumienia paryskiego do stopniowego ograniczenia wykorzystywania paliw kopalnych, oraz na znaczeniu stopniowego wycofywania dotacji do paliw kopalnych.

(14)

Zalecenia Komisji dotyczące potrzeb inwestycyjnych wynikają z przeprowadzonej przez nią oceny, czy projekt zaktualizowanego planu zawiera (i) ogólny przegląd potrzeb inwestycyjnych niezbędnych do osiągnięcia założeń, celów i wkładów we wszystkich wymiarach unii energetycznej; (ii) źródła finansowania, z rozróżnieniem źródeł prywatnych i publicznych; oraz (iii) przedstawiono w nim inwestycje zgodne z łotewskim planem odbudowy i zwiększania odporności, łotewskim terytorialnym planem sprawiedliwej transformacji oraz zaleceniami krajowymi na lata 2022-2023 wydanymi w ramach europejskiego semestru, obejmującymi solidną ocenę makroekonomiczną planowanych polityk i środków. Krajowy plan w dziedzinie energii i klimatu powinien zapewniać przejrzystość i przewidywalność krajowych polityk i środków w celu zagwarantowania pewności inwestycji.

(15)

Zalecenia Komisji odzwierciedlają kluczowe znaczenie przeprowadzania szeroko zakrojonych konsultacji regionalnych oraz realizacji wczesnych i pluralistycznych konsultacji w sprawie planu, w tym umożliwienia skutecznego udziału społeczeństwa oraz wystarczających informacji i ram czasowych zgodnie z konwencją z Aarhus (18).

(16)

Zalecenia Komisji dotyczące sprawiedliwej transformacji odzwierciedlają ocenę tego, czy w łotewskim planie wystarczająco szczegółowo określono odpowiednie skutki społeczne transformacji klimatycznej i energetycznej i jej wpływ na zatrudnienie i umiejętności oraz wskazano stosowne polityki i środki towarzyszące wspierające sprawiedliwą transformację, przy jednoczesnym przyczynianiu się do propagowania praw człowieka i równouprawnienia płci.

(17)

Zalecenia Komisji dla Łotwy opierają się na ocenie projektu zaktualizowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu (19), który jest publikowany wraz z niniejszym zaleceniem.

(18)

Łotwa powinna należycie uwzględnić te zalecenia przy opracowywaniu ostatecznej wersji zaktualizowanego zintegrowanego krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu, który ma przedłożyć do dnia 30 czerwca 2024 r.,