(1)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/19/UE (3) weszła w życie w dniu 13 sierpnia 2012 r. i zastąpiła dyrektywę 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (4).

(2)

Panele fotowoltaiczne, które nie wchodziły w zakres stosowania dyrektywy 2002/96/WE, zostały objęte zakresem stosowania dyrektywy 2012/19/UE od dnia 13 sierpnia 2012 r. w rezultacie dodania ich do kategorii 4 załączników I i II, o czym mowa w art. 2 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2012/19/UE.

(3)

Art. 13 ust. 1 dyrektywy 2012/19/UE stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, aby producenci sprzętu elektrycznego i elektronicznego (EEE) zapewniali finansowanie kosztów zbierania, przetwarzania, odzysku i przyjaznego dla środowiska unieszkodliwiania zużytego EEE (WEEE) pochodzącego od użytkowników innych niż gospodarstwa domowe, powstałego z produktów wprowadzonych do obrotu po dniu 13 sierpnia 2005 r.

(4)

Dnia 25 stycznia 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwany dalej „Trybunałem”) w wyroku w sprawie C-181/20 (5) stwierdził nieważność art. 13 ust. 1 dyrektywy 2012/19/UE w zakresie, w jakim dotyczy on paneli fotowoltaicznych wprowadzonych do obrotu w okresie od dnia 13 sierpnia 2005 r. do dnia 13 sierpnia 2012 r., z powodu nieuzasadnionego skutku wstecznego. Trybunał orzekł, że przed przyjęciem dyrektywy 2012/19/UE prawodawca Unii pozostawił państwom członkowskim wybór, czy koszty gospodarowania odpadami pochodzącymi z paneli fotowoltaicznych powinien ponosić - na podstawie art. 14 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (6) - obecny lub poprzedni posiadacz odpadów, czy też producent lub dystrybutor paneli fotowoltaicznych. Następnie prawodawca Unii ustanowił - w art. 13 ust. 1 dyrektywy 2012/19/UE - przepis, zgodnie z którym koszty te we wszystkich państwach członkowskich mają ponosić producenci, w tym koszty produktów, które wprowadzili do obrotu jeszcze w okresie obowiązywania dyrektywy 2008/98/WE. Trybunał orzekł, że przepis ten należy uznać za działający z mocą wsteczną i że w związku z tym może on naruszać zasadę pewności prawa, oraz że takie działanie wstecz czyni ten przepis nieważnym w odniesieniu do paneli fotowoltaicznych wprowadzonych do obrotu przed wejściem w życie dyrektywy 2012/19/UE.

(5)

Trybunał również orzekł, że prawo Unii należy interpretować w ten sposób, iż okoliczność, że państwo członkowskie przyjęło przepisy sprzeczne z dyrektywą Unii przed przyjęciem tej dyrektywy, nie stanowi sama w sobie naruszenia prawa Unii, ponieważ dopóki dyrektywa ta nie stanie się częścią porządku prawnego Unii, dopóty nie można uznać, że osiągnięcie przewidzianego w niej rezultatu jest poważnie zagrożone.

(6)

Z wyroku Trybunału wynika bezpośrednio, że art. 13 ust. 1 dyrektywy 2012/19/UE należy zmienić tak, aby nie miał zastosowania do odpadów pochodzących z paneli fotowoltaicznych, które pochodzą od użytkowników innych niż gospodarstwa domowe i zostały wprowadzone do obrotu w okresie między dniem 13 sierpnia 2005 r. a dniem 13 sierpnia 2012 r. Ponadto, w świetle rozważań zawartych w wyroku Trybunału, niezbędna jest zmiana dyrektywy 2012/19/UE również w odniesieniu do finansowania gospodarowania odpadami pochodzącymi z paneli fotowoltaicznych pochodzącymi z gospodarstw domowych, do którego zastosowanie ma art. 12 dyrektywy 2012/19/UE, oraz w odniesieniu do innego EEE - zarówno jeśli chodzi o odpady pochodzące z gospodarstw domowych, jak i od użytkowników innych niż gospodarstwa domowe - które jest w sytuacji podobnej do sytuacji paneli fotowoltaicznych.

(7)

Artykułem 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2012/19/UE rozszerzono zakres stosowania tej dyrektywy na wszelkie EEE ze skutkiem od dnia 15 sierpnia 2018 r. Analogicznie do paneli fotowoltaicznych EEE, które nie było objęte zakresem stosowania dyrektywy 2012/19/UE na podstawie jej art. 2 ust. 1 lit. a), ale weszło w zakres jej stosowania od dnia 15 sierpnia 2018 r. na podstawie jej art. 2 ust. 1 lit. b) (zwane dalej „EEE objętym otwartym zakresem stosowania”), również nie podlegało wcześniej zakresowi stosowania dyrektywy 2002/96/WE. W związku z tym, przed przyjęciem dyrektywy 2012/19/UE państwa członkowskie miały zgodnie z art. 14 dyrektywy 2008/98/WE wybór, czy koszty gospodarowania odpadami powstałymi z tego EEE powinien ponosić obecny lub poprzedni posiadacz odpadów, czy też producent lub dystrybutor tego sprzętu. W związku z tym stosowanie art. 13 ust. 1 dyrektywy 2012/19/UE do EEE objętego otwartym zakresem stosowania byłoby, z przyczyn wskazanych w wyroku Trybunału, sprzeczne z zasadą pewności prawa. Co więcej, ponieważ dyrektywa 2012/19/UE dotyczy EEE objętego otwartym zakresem stosowania dopiero od dnia 15 sierpnia 2018 r., art. 13 ust. 1 należy zmienić tak, aby nie miał zastosowania do EEE objętego otwartym zakresem stosowania wprowadzonego do obrotu między dniem 13 sierpnia 2005 r. a dniem 15 sierpnia 2018 r.

(8)

Przepisem analogicznym do art. 13 ust. 1 dyrektywy 2012/19/UE, który ma zastosowanie do użytkowników innych niż gospodarstwa domowe, czyli artykułem 12 ust. 1 tej dyrektywy w związku z jej art. 12 ust. 3 nałożono na producentów obowiązek finansowania kosztów zbierania, przetwarzania, odzysku i przyjaznego dla środowiska unieszkodliwiania WEEE pochodzącego z gospodarstw domowych w odniesieniu do produktów wprowadzonych do obrotu po dniu 13 sierpnia 2005 r. Z przyczyn wskazanych w wyroku Trybunału w zakresie, w jakim przepisy te mają zastosowanie do finansowania tych kosztów gospodarowania odpadami w przypadku paneli fotowoltaicznych wprowadzonych do obrotu w okresie między dniem 13 sierpnia 2005 r. a dniem 13 sierpnia 2012 r. oraz do EEE objętego otwartym zakresem stosowania wprowadzonego do obrotu między dniem 13 sierpnia 2005 r. a dniem 15 sierpnia 2018 r., tak samo miałyby one zastosowanie z mocą wsteczną w sposób sprzeczny z zasadą pewności prawa. W związku z tym art. 12 dyrektywy 2012/19/UE należy zmienić tak, aby nie miał zastosowania do paneli fotowoltaicznych wprowadzonych do obrotu między dniem 13 sierpnia 2005 r. a dniem 13 sierpnia 2012 r. ani do EEE objętego otwartym zakresem stosowania wprowadzonego do obrotu między dniem 13 sierpnia 2005 r. a dniem 15 sierpnia 2018 r.

(9)

Dyrektywa 2012/19/UE uzupełnia dyrektywę 2008/98/WE, która jest jednym z ogólnych aktów ustawodawczych dotyczących gospodarowania odpadami w Unii. Art. 8 i 14 dyrektywy 2008/98/WE mają zatem zastosowanie do gospodarowania odpadami pochodzącymi z paneli fotowoltaicznych i odpadami pochodzącymi z EEE objętego otwartym zakresem stosowania, w okresie, gdy panele fotowoltaiczne i EEE objęte otwartym zakresem stosowania nie wchodzą w zakres stosowania dyrektywy 2012/19/UE ze względu na zmiany w art. 12 i 13 dyrektywy 2012/19/UE dokonane na mocy niniejszej dyrektywy.

(10)

Art. 14 ust. 4 i art. 15 ust. 2 dyrektywy 2012/19/UE przewidują, że EEE wprowadzane do obrotu musi być oznaczane, najlepiej zgodnie z normą europejską EN 50419, przyjętą przez Cenelec w marcu 2006 r. Norma ta została zmieniona, aby zaktualizować zamieszczone w niej odniesienia do dyrektywy 2012/19/UE. Należy zatem zaktualizować odniesienie do tej normy w tych artykułach, tak by przepisy te odnosiły się do zmienionej wersji normy europejskiej EN 50419, która została przyjęta przez Cenelec w lipcu 2022 r.

(11)

Art. 15 ust. 2 dyrektywy 2012/19/UE stanowi, że aby umożliwić ustalenie daty wprowadzenia EEE do obrotu w sposób niebudzący wątpliwości, państwa członkowskie mają zapewnić, aby znak widniejący na EEE precyzował, że EEE zostało wprowadzone do obrotu po dniu 13 sierpnia 2005 r. W następstwie zmian wprowadzonych do art. 12 i 13 należy zmienić art. 15 ust. 2 w odniesieniu do paneli fotowoltaicznych i EEE objętego otwartym zakresem stosowania, aby sprecyzować, że obowiązek znakowania ma zastosowanie do paneli fotowoltaicznych dopiero od 13 sierpnia 2012 r., a do EEE objętego otwartym zakresem stosowania - dopiero od 15 sierpnia 2018 r.

(12)

Aby dochować zasady pewności prawa przy przyszłych zmianach dyrektywy 2012/19/UE, szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na to, by nie przyjmować przepisów, które mogłyby mieć nieuzasadnioną moc wsteczną. Ponadto konieczne jest zapewnienie producentom EEE jasności i przewidywalności warunków prowadzenia działalności, które obowiązywały w momencie wprowadzania przez nich produktów do obrotu. Dzięki takiemu podejściu można uniknąć sytuacji, w której ponosiliby oni trudne do przewidzenia koszty związane z przyszłym gospodarowaniem WEEE. Ponadto ważne jest, aby takie zmiany były zgodne z hierarchią postępowania z odpadami określoną w art. 4 dyrektywy 2008/98/WE.

(13)

Zgodnie ze Wspólną deklaracją polityczną z dnia 28 września 2011 r. państw członkowskich i Komisji dotyczącą dokumentów wyjaśniających (7), państwa członkowskie zobowiązały się do złożenia, w uzasadnionych przypadkach, wraz z powiadomieniem o transpozycji, jednego lub większej liczby dokumentów wyjaśniających związki między elementami dyrektywy a odpowiadającymi im częściami krajowych instrumentów transpozycyjnych. W odniesieniu do niniejszej dyrektywy, prawodawca uznaje, że przekazanie takich dokumentów jest uzasadnione.

(14)

Niewłaściwe przetwarzanie odpadów pochodzących z paneli fotowoltaicznych i odpadów pochodzących z EEE objętego otwartym zakresem stosowania ma bardzo negatywny wpływ na zdrowie i środowisko. Ważne jest zatem zapewnienie właściwego przetwarzania odpadów pochodzących z paneli fotowoltaicznych i zmaksymalizowanie odzysku materiałów z takich odpadów. Bez uszczerbku dla zmian dotyczących obowiązków finansowych, które są niezbędne do objęcia tymi obowiązkami zbierania i przetwarzania odpadów pochodzących z paneli fotowoltaicznych wprowadzonych do obrotu przed dniem 13 sierpnia 2012 r. oraz odpadów pochodzących z wszelkiego EEE objętego otwartym zakresem stosowania wprowadzonego do obrotu przed dniem 15 sierpnia 2018 r., ważne jest aby państwa członkowskie zapewniły przyjazne dla środowiska gospodarowanie powiązanym WEEE. Do właściwego zbierania i przetwarzania powiązanych historycznych odpadów pochodzących z paneli fotowoltaicznych i z EEE objętego otwartym zakresem stosowania państwa członkowskie mogą zachęcać producentów za pomocą indywidualnych lub zbiorowych systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta.

(15)

Przy przeglądzie dyrektywy 2012/19/UE i przy eliminowaniu jej braków bardzo istotne jest zapewnienie, by koszty gospodarowania WEEE nie zostały przeniesione w sposób nieproporcjonalny na konsumentów ani na obywateli. Obejmuje to zasadę „zanieczyszczający płaci”, ujęcie ewentualnych przepisów dotyczących celów w zakresie zbierania WEEE i przestrzeganie hierarchii postępowania z odpadami określonej w art. 4 dyrektywy 2008/98/WE.

(16)

Ponieważ cele niniejszej dyrektywy nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę i skutki działań możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów,