(1)

Na wniosek Łotwy z dnia 7 sierpnia 2020 r. Rada, w drodze decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351 (2), przyznała Łotwie pomoc finansową w postaci pożyczki o wartości nieprzekraczającej 192 700 000 EUR, o maksymalnym średnim terminie zapadalności wynoszącym 15 lat i okresie dostępności wynoszącym 18 miesięcy, w celu uzupełnienia krajowych działań podejmowanych przez Łotwę na rzecz łagodzenia wpływu pandemii COVID-19 oraz w reakcji na konsekwencje społeczno-gospodarcze tej pandemii dla pracowników i osób samozatrudnionych.

(2)

Pożyczka miała zostać wykorzystana przez Łotwę na sfinansowanie mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy, podobnych środków oraz środków ochrony zdrowia, o których mowa w art. 3 decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351.

(3)

Na drugi wniosek Łotwy z 11 marca 2021 r. Rada, w drodze decyzji wykonawczej (UE) 2021/677 (3) zmieniającej decyzję wykonawczą (UE) 2020/1351, przyznała Łotwie dodatkową pomoc finansową w wysokości 112 500 000 EUR poprzez podwyższenie do 305 200 000 EUR maksymalnej kwoty pożyczki o średnim okresie zapadalności nieprzekraczającym 15 lat i okresie dostępności wynoszącym 18 miesięcy, w celu uzupełnienia krajowych działań podejmowanych przez Łotwę na rzecz łagodzenia wpływu pandemii COVID-19 oraz w reakcji na konsekwencje społeczno-gospodarcze tej pandemii dla pracowników i osób samozatrudnionych.

(4)

Dodatkowa pożyczka miała zostać wykorzystana przez Łotwę na sfinansowanie mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy, podobnych środków oraz środków ochrony zdrowia, o których mowa w art. 3 decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351.

(5)

Pandemia COVID-19 wyłączyła znaczną część ludności Łotwy z aktywności zawodowej. Wciąż prowadzi to do powtarzających się nagłych i poważnych wzrostów wydatków publicznych na Łotwie w odniesieniu do środków, o których mowa w art. 3 lit. a), c), d), g), h), f) oraz i) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351.

(6)

Pandemia COVID-19 oraz nadzwyczajne środki wdrożone przez Łotwę w latach 2020, 2021 i 2022, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się pandemii oraz złagodzić jej skutki społeczno-gospodarcze i zdrowotne, miały i nadal mają ogromny wpływ na finanse publiczne. W 2020 r. deficyt i dług sektora instytucji rządowych i samorządowych na Łotwie wynosiły odpowiednio 4,5 % i 43,3 % produktu krajowego brutto (PKB), a pod koniec 2021 r. ich poziomy zwiększyły się odpowiednio do 7,3 % i 44,8 %. Według prognozy Komisji z wiosny 2022 r. na koniec 2022 r. deficyt oraz dług sektora instytucji rządowych i samorządowych na Łotwie wyniosą odpowiednio 7,2 % i 47,0 % PKB. Ze śródokresowej prognozy Komisji z lata 2022 r. wynika, że PKB Łotwy zwiększy się o 3,9 % w 2022 r.

(7)

6 października 2022 r. Łotwa zwróciła się do Unii o dodatkową pomoc finansową w wysokości 167 607 000 EUR przeznaczoną na dalsze uzupełnienie krajowych działań podejmowanych przez to państwo w latach 2020, 2021 i 2022 na rzecz łagodzenia wpływu pandemii COVID-19 oraz w reakcji na jej konsekwencje społeczno-gospodarcze dla pracowników i osób samozatrudnionych. W szczególności Łotwa przedłużyła dodatkowo lub zmieniła mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy i podobne środki wskazane w motywach 8-12.

(8)

Program rekompensat w związku z przestojami w pracy obejmuje przedsiębiorstwa, osoby samozatrudnione i osoby uiszczające opłatę licencyjną, których dochód z działalności gospodarczej zmalał, w ujęciu średnim, o co najmniej 20 % w stosunku do okresu sierpień-październik 2020 r. Program zakłada wypłatę pracownikom objętym przestojem lub osobom samozatrudnionym rekompensat w wysokości 50 % lub 70 % ich wynagrodzenia lub dochodów, w zależności od systemu podatkowego, który ich obowiązuje. Minimalny poziom wsparcia wynosi 500 EUR, natomiast maksymalny to 1 000 EUR dla pracownika za miesiąc kalendarzowy. Program ustanowiono rozporządzeniem Rady Ministrów nr 709 (przyjętym 24 listopada 2020 r. (4) i zmienionym 12 stycznia 2021 r. (5), 19 stycznia 2021 r. (6), 4 lutego 2021 r. (7) i 26 lutego 2021 r. (8)) w sprawie przepisów dotyczących dodatku z tytułu przestoju dla podatników na rzecz kontynuowania przez nich działalności w czasie kryzysu wywołanego COVID-19. Na mocy tego środka rozszerzono program, o którym mowa w art. 3 lit. a) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351, na osoby zatrudnione w branży kosmetycznej, uznano osoby, które zdecydowały się na inne traktowanie podatkowe od 2021 r., za kwalifikujące się do otrzymania pomocy, poprawiono warunki kwalifikowalności osób korzystających z opodatkowania w formie karty podatkowej oraz umożliwiono beneficjentom wybór między dwoma kryteriami kwalifikowalności przy ubieganiu się o wsparcie.

(9)

W programie rekompensat dla pracowników w związku z przestojami w pracy przewidziano ponadto dodatek pracowniczy na dziecko, o którym mowa w art. 3 lit. c) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351 i w związku z którym Łotwa zwróciła się o dodatkowe wsparcie. Dodatek pracowniczy na dziecko w wysokości 50 EUR miesięcznie na dziecko zapewnia dodatkowe wsparcie dla pracowników objętych przestojem, którym przysługują ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych z uwagi na to, że mają osoby na swoim utrzymaniu. Środek wsparcia został przedłużony zarządzeniem Rady Ministrów nr 706 z dnia 1 grudnia 2020 r. w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (9) oraz zarządzeniem Rady Ministrów nr 15 z dnia 11 stycznia 2021 r. w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (10). Środek ten można uznać za środek podobny do mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2020/672, ponieważ w ramach tego środka zapewnia się wsparcie dochodu dla pracowników i osób samozatrudnionych, które ułatwi im pokrycie kosztów opieki nad dziećmi w okresie zamknięcia szkół, a tym samym umożliwi rodzicom kontynuowanie pracy, co pozwoli na uniknięcie narażenia ich stosunku pracy na ryzyko rozwiązania.

(10)

W ramach programu dofinansowania wynagrodzeń udziela się wsparcia pracodawcom, którzy odnotowują spadek dochodów z działalności gospodarczej o co najmniej 20 %. Wsparcie w ramach programu wynosi 50 % średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto, lecz nie przekracza 500 EUR za miesiąc kalendarzowy. Pracodawcy objęci programem muszą utrzymać zatrudnienie pracowników korzystających ze wsparcia i wypłacać różnicę między pełnym regularnie wypłacanym wynagrodzeniem a kwotą dofinansowania wynagrodzenia. Program został ustanowiony rozporządzeniem Rady Ministrów nr 675 w sprawie świadczenia pomocy podatnikom na rzecz kontynuowania przez nich działalności w czasie kryzysu wywołanego COVID-19 (przyjętym 10 listopada 2020 r. (11) i zmienionym 12 stycznia 2021 r. (12), 1 kwietnia 2021 r. (13), 26 października 2021 r. (14), 9 listopada 2021 r. (15), 30 listopada 2021 r. (16), 7 grudnia 2021 r. (17), 23 grudnia 2021 r. (18) i 11 stycznia 2022 r. (19)) oraz zarządzeniem Rady Ministrów nr 128 w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (20). Na mocy tego środka przedłużono okres wsparcia w ramach programu, o którym mowa w art. 3 lit. d) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351, i rozszerzono zakres kwalifikowalności poprzez umożliwienie beneficjentom wyboru między dwoma kryteriami kwalifikowalności przy ubieganiu się o wsparcie, wyeliminowano ryzyko nadmiernej rekompensaty, wyjaśniono ograniczenia kwalifikowalności w przypadku osób korzystających z opodatkowania w formie karty podatkowej oraz ograniczono kwalifikowalność w okresie od października 2021 r. do lutego 2022 r., tak że wsparcie mogły wówczas otrzymać jedynie osoby posiadające zaświadczenie COVID-19 potwierdzające wykonanie szczepienia przeciwko COVID-19 albo przejście tej choroby.

(11)

Program świadczenia chorobowego związanego z COVID-19 zapewnia świadczenie chorobowe wypłacane z budżetu państwa na rzecz osób, które nie mogły pracować, gdyż musiały poddać się samoizolacji lub samokwarantannie, podczas gdy zazwyczaj część zasiłku chorobowego pokrywana jest wspólnie z pracodawcą. Program ten ustanowiono na mocy zmiany do ustawy o świadczeniach w okresie macierzyństwa i o ubezpieczeniu zdrowotnym (przyjętej 20 marca 2020 r. (21) i zmienionej 12 listopada 2020 r. (22), 4 listopada 2021 r. (23) oraz 13 stycznia 2022 r. (24)). Na mocy tego środka przedłużono okres wsparcia w ramach świadczenia chorobowego związanego z COVID-19, o którym mowa w art. 3 lit. g) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351, zawężając jednocześnie kwalifikowalność do otrzymania wsparcia do osób posiadających zaświadczenie potwierdzające wykonanie szczepienia przeciwko COVID-19 albo przejście tej choroby lub osób, które otrzymały opinię o konieczności odroczenia szczepienia przeciwko COVID-19, oraz określono przypadki i warunki, w których pracodawcy powinni dokonać wypłaty zasiłku chorobowego na rzecz pracownika bez wsparcia ze strony państwa.

(12)

Świadczenia chorobowe dla rodziców i opiekunów stanowią wsparcie dla pracowników, którzy nie mogą pracować zdalnie i muszą opiekować się dziećmi poniżej 10. roku życia lub osobami z niepełnosprawnościami w czasie, gdy z powodu pandemii COVID-19 zamknięte są szkoły i placówki opieki dziennej. Środek ten można uznać za podobny do mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy, o których mowa w rozporządzeniu (UE) 2020/672, ponieważ w jego ramach zapewnia się wsparcie dochodu dla rodziców i opiekunów, a także pomaga się im zachować zatrudnienie dzięki temu, że zapobiega się sytuacji, w której rodzice i opiekunowie, którzy muszą opiekować się dziećmi lub osobami z niepełnosprawnościami, podczas gdy szkoły i placówki opieki dziennej są zamknięte, musieliby rozwiązać stosunek pracy. Świadczenia chorobowe przewidziane są w zmianie do ustawy o świadczeniach w okresie macierzyństwa i o ubezpieczeniu zdrowotnym z dnia 26 listopada 2020 r. (25) oraz zarządzeniu Rady Ministrów nr 707 z dnia 1 grudnia 2020 r. w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (26) oraz zarządzeniu Rady Ministrów nr 13 z dnia 11 stycznia 2021 r. w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (27). Łotwa zwraca się o dodatkowe wsparcie na istniejący środek, o którym mowa w art. 3 lit. h) decyzji wykonawczej (UE) 2021/677.

(13)

Łotwa następnie przedłużyła lub zmieniła szereg środków ochrony zdrowia w celu przeciwdziałania pandemii COVID-19. W szczególności dotyczy to środków określonych w motywach 14-15.

(14)

Wydatki związane ze zdrowiem są przeznaczone na środki ochrony indywidualnej dla pracowników sektora publicznego w celu zapewnienia bezpiecznego środowiska pracy osobom narażonym na zakażenie wirusem COVID-19. Program ustanowiono rozporządzeniem Rady Ministrów nr 380 w sprawie przepisów dotyczących zasobów na zapewnienie bezpieczeństwa epidemiologicznego niezbędnego instytucjom uwzględnionym w wykazie priorytetowych instytucji i potrzeb (przyjętym 9 czerwca 2020 r. (28)). Łotwa zwraca się o dodatkowe wsparcie na istniejący środek, o którym mowa w art. 3 lit. f) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351.

(15)

Premie dla lekarzy i pracowników zaangażowanych w zwalczanie kryzysu związanego z COVID-19 w wysokości od 20 % do 100 % miesięcznego wynagrodzenia za pracę wykonywaną w warunkach zwiększonego ryzyka i zwiększonego obciążenia, zgodnie z zarządzeniami Rady Ministrów nr 136 z dnia 27 marca 2020 r. (29) i nr 656 z dnia 6 listopada 2020 r. w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (30), zarządzeniem Rady Ministrów nr 743 z dnia 8 grudnia 2020 r. w sprawie zmian zarządzenia Rady Ministrów nr 655 z dnia 6 listopada 2020 r. w sprawie ogłoszenia stanu wyjątkowego (31) oraz zarządzeniem Rady Ministrów nr 37 z dnia 21 stycznia 2021 r. w sprawie przydziału środków finansowych z programu budżetu państwa "Środki na nieprzewidziane zdarzenia" (32). Premie te są dodatkiem do maksymalnej premii określonej w ustawie o wynagrodzeniach dla urzędników i pracowników organów państwa i samorządów. Środek wspiera zatrudnienie, gdyż zapewnia bezpieczeństwo zdrowotne pracowników i ciągłość podstawowych usług publicznych. Łotwa zwraca się o dodatkowe wsparcie na istniejący środek, o którym mowa w art. 3 lit. i) decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351.

(16)

Łotwa spełnia warunki dotyczące zwrócenia się z wnioskiem o pomoc finansową, które określono w art. 3 rozporządzenia (UE) 2020/672. Łotwa przedstawiła Komisji odpowiednie dowody potwierdzające, że faktyczne i planowane wydatki publiczne wzrosły od 1 lutego 2020 r. o 508 124 069 EUR w wyniku środków krajowych przyjętych w celu złagodzenia skutków społeczno-gospodarczych pandemii COVID-19. Stanowi to nagły i znaczny wzrost, ponieważ dotyczy on również przedłużenia lub zmiany istniejących środków krajowych bezpośrednio dotyczących mechanizmu zmniejszonego wymiaru czasu pracy i podobnych środków, które obejmują znaczną część przedsiębiorstw i ludności aktywnej zawodowo na Łotwie. Łotwa zamierza sfinansować kwotę 35 317 069 EUR ze środków własnych.

(17)

Komisja skonsultowała się z Łotwą oraz zweryfikowała nagły i znaczny wzrost faktycznych i planowanych wydatków publicznych związanych bezpośrednio z mechanizmami zmniejszonego wymiaru czasu pracy oraz podobnymi środkami, a także z korzystaniem ze środków ochrony zdrowia związanych z pandemią COVID-19, o których mowa we wniosku z 6 października 2022 r., zgodnie z art. 6 rozporządzenia (UE) 2020/672.

(18)

Wartość środków ochrony zdrowia, o których mowa we wniosku Łotwy z 6 października 2022 r. i w motywach 14-15, wynosi 70 921 236 EUR.

(19)

Należy zatem udzielić pomocy finansowej, aby pomóc Łotwie w przezwyciężeniu skutków społeczno-gospodarczych poważnych zakłóceń gospodarczych spowodowanych przez pandemię COVID-19. Komisja powinna podejmować decyzje dotyczące terminów zapadalności, wysokości i uruchamiania transz i podtransz w ścisłej współpracy z organami krajowymi.

(20)

Ponieważ okres dostępności wskazany w decyzji wykonawczej (UE) 2020/1351 upłynął, potrzebny jest nowy okres dostępności dodatkowej pomocy finansowej. Wynoszący 18 miesięcy okres dostępności pomocy finansowej udzielonej decyzją wykonawczą (UE) 2020/1351 należy przedłużyć o 21 miesięcy, w związku z czym łączny okres dostępności powinien wynosić 39 miesięcy od pierwszego dnia po dniu, w którym decyzja wykonawcza (UE) 2020/1351 stała się skuteczna.

(21)

Łotwa i Komisja powinny uwzględnić niniejszą decyzję w umowie pożyczki, o której mowa w art. 8 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2020/672.

(22)

Niniejsza decyzja powinna pozostawać bez uszczerbku dla wyniku procedur dotyczących zakłóceń funkcjonowania rynku wewnętrznego, które mogą zostać podjęte, w szczególności zgodnie z art. 107 i 108 TFUE. Niniejsza decyzja nie uchyla obowiązku powiadomienia Komisji przez państwo członkowskie, na podstawie art. 108 TFUE, o przypadkach potencjalnej pomocy państwa.

(23)

Łotwa powinna regularnie przedstawiać Komisji informacje dotyczące realizacji planowanych wydatków publicznych, aby umożliwić Komisji ocenę stopnia realizacji tych wydatków przez Łotwę.

(24)

Decyzję o udzieleniu pomocy finansowej podjęto, uwzględniając istniejące i przewidywane potrzeby Łotwy, a także już przedłożone lub planowane wnioski pozostałych państw członkowskich o pomoc finansową na podstawie rozporządzenia (UE) 2020/672, z uwzględnieniem zasad równego traktowania, solidarności, proporcjonalności i przejrzystości,