(1)

Niedawna agresja zbrojna Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie i toczący się konflikt zbrojny zmieniły zasadniczo sytuację w zakresie bezpieczeństwa w Europie. W wyniku tej agresji zbrojnej Unia, a w szczególności jej wschodnie regiony, stoją w obliczu znacznego napływu osób. Stanowi to dodatkowe wyzwanie w chwili, gdy gospodarki państw członkowskich są nadal na etapie odbudowy po pandemii COVID-19.

(2)

Aby sprostać wyzwaniom migracyjnym, państwa członkowskie mają już możliwość finansowania szerokiego zakresu inwestycji w ramach swoich programów polityki spójności ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (zwanego dalej "EFRR") i Europejskiego Funduszu Społecznego (zwanego dalej "EFS"), w tym w ramach dodatkowych zasobów udostępnionych jako wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy (zwane dalej "REACT-EU") w celu zapewnienia pomocy na wspieranie kryzysowych działań naprawczych w kontekście pandemii COVID-19 i jej skutków społecznych oraz przygotowanie ekologicznej i cyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporność. Działania mogą obejmować inwestycje w obszarze włączenia społecznego, zdrowia, edukacji, zatrudnienia, mieszkalnictwa i opieki nad dziećmi, w tym inwestycje w infrastrukturę, rewitalizację zdegradowanych obszarów miejskich, działania w celu ograniczenia przestrzennej i edukacyjnej izolacji migrantów, a także rozpoczęcie działalności gospodarczej. Państwa członkowskie mogą przekierować pozostałe zasoby w ramach swoich programów na działania mające sprostać tym wyzwaniom migracyjnym. Ponadto do dostarczania żywności i podstawowej pomocy materialnej ofiarom agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej, w tym obywatelom państw trzecich, może być wykorzystywany Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (zwany dalej "FEAD").

(3)

O ile w przypadku dodatkowych zasobów udostępnionych w ramach REACT-EU można już korzystać z szeregu mechanizmów elastyczności wdrażania, konieczne jest jednak zwiększenie elastyczności, jeżeli chodzi o korzystanie z zasobów EFRR, EFS i FEAD należących do wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020. Ze względu na pilną potrzebę sprostania wyzwaniom migracyjnym wynikającym z agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie, wydatki na operacje mające na celu sprostanie tym wyzwaniom powinny być kwalifikowalne od daty rozpoczęcia tej agresji zbrojnej. Należy ponadto zwiększyć elastyczność wykorzystywania EFRR i EFS w odniesieniu do takich operacji, tak aby można było szybko wykorzystać dostępne środki finansowe w ramach programów, o ile dana operacja jest zgodna z programem operacyjnym, w razie potrzeby zmienionym. Elastyczność ta powinna być dodatkowym narzędziem oprócz istniejących już możliwości uzupełniającego finansowania operacji. Należy uprościć też wymogi dotyczące sprawozdawczości w zakresie danych dotyczących uczestników tych operacji.

(4)

Aby osoby potrzebujące wsparcia mogły niezwłocznie skorzystać z pomocy w ramach FEAD, należy umożliwić państwom członkowskim zmianę pewnych elementów programów operacyjnych wspieranych przez FEAD bez konieczności przyjmowania decyzji Komisji.

(5)

Wsparcie w ramach polityki spójności powinno mieć charakter uzupełniający, w szczególności w odniesieniu do działań finansowanych z Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, aby zmaksymalizować oddziaływanie dostępnego finansowania.

(6)

Państwa członkowskie zostały w sposób bezprecedensowy dotknięte skutkami pandemii COVID-19. Pandemia ta wywarła ogólnie ogromną presję na budżety państw członkowskich ze względu na nagły i znaczący wzrost inwestycji publicznych potrzebnych w systemach ochrony zdrowia tych państw i w innych sektorach ich gospodarek. Nastąpiło również ryzyko zakłócenia wsparcia udzielanego osobom najbardziej potrzebującym. Stworzyło to wyjątkową sytuację, której rozwiązanie wymagało użycia szczególnych środków.

(7)

W odpowiedzi na epidemię COVID-19 zmieniono rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 (3) i (UE) nr 1303/2013 (4) w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/460 (5) w celu zapewnienia większej elastyczności we wdrażaniu programów wspieranych przez EFRR, EFS i Fundusz Spójności (zwanych dalej "funduszami"), a także z Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. Jednak z uwagi na fakt, iż poważne negatywne skutki tego kryzysu dla gospodarek i społeczeństw Unii uległy dalszemu pogorszeniu, oba rozporządzenia zostały ponownie zmienione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/558 (6).

Ponadto, aby złagodzić skutki kryzysu związanego z COVID-19 dla osób najbardziej potrzebujących, zmieniono rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 223/2014 (7) w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/559 (8), aby wprowadzić szczególne środki dla FEAD w celu reagowania na epidemię COVID-19. Te zmiany zapewniły nadzwyczajną dodatkową elastyczność pozwalającą państwom członkowskim na skupienie się na niezbędnej reakcji na bezprecedensowy kryzys poprzez zwiększenie możliwości mobilizacji niewykorzystanych środków wsparcia z funduszy oraz uproszczenie wymogów proceduralnych związanych z wdrażaniem programów, aby umożliwić szybką reakcję na kryzys. Kolejna zmiana rozporządzenia (UE) nr 1303/2013, wprowadzona rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2221 (9), udostępniła znaczne dodatkowe zasoby jako REACT-EU w celu zapewnienia pomocy na wspieranie kryzysowych działań naprawczych w kontekście pandemii COVID-19 i jej skutków społecznych oraz przygotowanie do ekologicznej i cyfrowej odbudowy gospodarki zwiększającej jej odporność.

W ramach tego samego pakietu zmieniono również rozporządzenie (UE) nr 223/2014 w drodze rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/177 (10), aby umożliwić państwom członkowskim uruchomienie tych dodatkowych zasobów na rzecz osób najbardziej potrzebujących w kontekście wdrażania FEAD.

(8)

Elastyczność i dodatkowe zasoby zapewnione w odniesieniu do okresu programowania 2014-2020 pomogły państwom członkowskim w ich reakcji na kryzys i działaniach na rzecz odbudowy, jednak pojawienie się nowych wariantów koronawirusa, w szczególności wariantu omikron, jak również powszechne zaostrzenie ograniczeń w ostatnim kwartale 2021 r. nadal wywierały poważny negatywny wpływ na gospodarki i społeczeństwa państw członkowskich oraz utrudniały normalne wprowadzanie programów polityki spójności i programów wspieranych przez FEAD. Niedawna agresja zbrojna Federacji Rosyjskiej oraz spowodowane nią przepływy migracyjne spotęgowały te skutki i ryzyko, jeszcze bardziej hamując odbudowę gospodarki Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2020/558 należy zatem umożliwić wyjątkowe przedłużenie jednego ze środków wprowadzonych tym rozporządzeniem, a mianowicie możliwości ubiegania się o zastosowanie stopy dofinansowania w wysokości 100 % wprowadzonej w odniesieniu do roku obrachunkowego 2020/2021 również w odniesieniu do kolejnego roku obrachunkowego.

(9)

Mając na celu złagodzenie obciążenia budżetów publicznych, które wynika z konieczności odpowiedzi na obecny kryzys, przyspieszenie wdrażania programów i umożliwienie koniecznych inwestycji w celu odbudowy regionów, państwom członkowskim należy zatem wyjątkowo umożliwić ubieganie się o zastosowanie stopy dofinansowania w wysokości 100 % w programie wspieranym przez EFRR, EFS, Fundusz Spójności lub FEAD również w odniesieniu do roku obrachunkowego 2021/2022.

(10)

Aby przestrzegać pułapów płatności na 2022 r. i 2023 r. określonych w wieloletnich ramach finansowych, w odniesieniu do tych lat należy ustanowić pułap dla płatności wynikających z zastosowania stopy dofinansowania w wysokości 100 % w ramach EFRR, Funduszu Spójności lub EFS. Płatności, których Komisja nie może dokonać wskutek zastosowania tych pułapów, powinny być przez nią zrealizowane w najwcześniejszym możliwym terminie, z zastrzeżeniem dostępności finansowania, w ramach zatwierdzenia zestawienia wydatków albo w drodze kolejnych płatności. Takie odroczenie płatności nie powinno mieć wpływu na zatwierdzenie zestawienia wydatków ani pociągać za sobą żadnych innych skutków.

(11)

Zważywszy, że zastosowanie stopy dofinansowania w wysokości 100 % nie wpłynie znacząco na samą treść programów operacyjnych, należy umożliwić jego szybkie wdrożenie bez konieczności przyjęcia przez Komisję decyzji przyjmującej wprowadzone przez państwa członkowskie zmiany w tabelach finansowych programu operacyjnego. Jednakże przed złożeniem ostatecznego wniosku o płatność za dany rok obrachunkowy państwa członkowskie powinno powiadomić o zmienionych tabelach finansowych. Możliwych późniejszych zmian, w tym zmian wartości wskaźników, można dokonywać przy okazji późniejszej zmiany programu po zakończeniu roku obrachunkowego.

(12)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia - a mianowicie wprowadzenie środków elastyczności w odniesieniu do zapewniania wsparcia z funduszy - nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki proponowanych działań możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(13)

Należy zatem odpowiednio zmienić rozporządzenia (UE) nr 1303/2013 oraz (UE) nr 223/2014.

(14)

Z uwagi na pilną potrzebę sprostania wyzwaniom migracyjnym wynikającym z niedawnej agresji zbrojnej Federacji Rosyjskiej oraz trwający kryzys w dziedzinie zdrowia publicznego spowodowany pandemią COVID-19, należy zastosować wyjątek od terminu ośmiu tygodni, przewidziany w art. 4 Protokołu nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej, załączonego do TUE, do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i do Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

(15)

Z uwagi na konieczność umożliwienia państwom członkowskim terminowej zmiany swych programów, tak aby mogły skorzystać ze stopy dofinansowania w wysokości 100 % w roku obrachunkowym 2021/2022, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,