(1)

Relacje między Unią Europejską (zwaną dalej "Unią") a Ukrainą w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa (EPS) i Partnerstwa Wschodniego stale się rozwijają. Układ o stowarzyszeniu między Unią a Ukrainą (2) (zwany dalej "układem o stowarzyszeniu"), obejmujący pogłębioną i kompleksową strefę wolnego handlu (DCFTA), wszedł w życie w dniu 1 września 2017 r.

(2)

Wiosną 2014 r. Ukraina rozpoczęła realizację ambitnego programu reform, których celem jest stabilizacja jej gospodarki i poprawa warunków życia jej obywateli. Głównymi priorytetami tego programu są walka z korupcją oraz reformy konstytucyjne, wyborcze i sądownicze. Wdrażanie tych reform wsparto poprzez pięć kolejnych programów pomocy makrofinansowej, w ramach których Ukraina otrzymała pomoc w formie pożyczek na łączną kwotę 5 mld EUR. Ostatnio udzielona pomoc makrofinansowa, która została udostępniona w kontekście pandemii COVID-19 na podstawie decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/701 (3), zapewniła Ukrainie 1,2 mld EUR w formie pożyczek i została zakończona we wrześniu 2021 r.

(3)

Recesja w 2020 r. spowodowana pandemią COVID-19 oraz przedłużającym się zagrożeniem bezpieczeństwa na granicy z Rosją wywarła wpływ na gospodarkę Ukrainy. Ciągły wzrost niepewności doprowadził do utraty zaufania w ostatnim czasie, co negatywnie wpłynęło na prognozę gospodarczą, oraz - od połowy stycznia 2022 r. - do utraty dostępu do międzynarodowych rynków kapitałowych. Pogarszające się warunki finansowania przyczyniły się do powstania znacznej i rosnącej luki w finansowaniu zewnętrznym pozostającej do pokrycia oraz poważnie hamują inwestycje, osłabiając tym samym odporność Ukrainy na przyszłe wstrząsy gospodarcze i polityczne.

(4)

Rząd Ukrainy wykazał silne zaangażowanie na rzecz wdrażania dalszych reform, przyjmując na obecnym krytycznym etapie perspektywę krótkoterminową oraz koncentrując się na kluczowych obszarach polityki, takich jak odporność i stabilność gospodarcza, sprawowanie rządów i praworządność oraz energia.

(5)

Dzięki odnowionemu zaangażowaniu na rzecz przeprowadzenia takich reform oraz silnej woli politycznej władze Ukrainy przyspieszyły wdrażanie reform od lata 2021 r. Umożliwiło to Ukrainie także pomyślne zakończenie operacji pomocy makrofinansowej w kontekście pandemii COVID-19, ponieważ wszystkie działania w zakresie reform uzgodnione z Unią w protokole ustaleń zostały zrealizowane.

(6)

Aby umożliwić większą elastyczność polityki w kontekście kryzysu związanego z pandemią COVID-19, Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) zatwierdził w czerwcu 2020 r. 18-miesięczną promesę kredytową na rzecz Ukrainy umożliwiającą udostępnienie równowartości 5 mld USD. Promesa ta koncentruje się na czterech priorytetach: (i) łagodzeniu skutków gospodarczych kryzysu, w tym poprzez wspieranie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw; (ii) zapewnieniu trwałej niezależności banku centralnego i elastycznego kursu walutowego; (iii) zabezpieczeniu stabilności finansowej przy jednoczesnym odzyskaniu kosztów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków; oraz (iv) poczynieniu postępów w zakresie kluczowych środków w obszarze zarządzania i walki z korupcją w celu utrzymania i pogłębienia ostatnich osiągnięć. Ze względu na nierównomierne wyniki wdrażania pierwszy przegląd programu, w ramach którego uzgodniono również przedłużenie programu do końca czerwca 2022 r., zakończył się dopiero w listopadzie 2021 r. W konsekwencji łączna kwota wypłat w ramach obecnego programu MFW wyniosła do tej pory równowartość 2,8 mld USD. Do końca drugiego kwartału 2022 r. planowane są kolejne dwa przeglądy.

(7)

W związku z wysokim ryzykiem dotyczącym finansowania budżetu oraz w kontekście powolnego ożywienia gospodarczego po kryzysie związanym z pandemią COVID-19 i w kontekście szybko rosnącej inflacji Ukraina zwróciła się w dniu 16 listopada 2021 r. do Unii o nowy długoterminowy program pomocy makrofinansowej w wysokości do 2,5 mld EUR. Taka nadzwyczajna pomoc makrofinansowa jest przede wszystkim odpowiedzią na gwałtowny i nieoczekiwany wzrost potrzeb Ukrainy w zakresie finansowania zewnętrznego, spowodowany faktyczną utratą dostępu do rynków finansowych, oraz na bieżące wyzwania leżące u podstaw tej sytuacji.

(8)

Z uwagi na to, że Ukraina jest objęta EPS, należy ją uznać za państwo kwalifikujące się do otrzymania pomocy makrofinansowej z Unii.

(9)

Pomoc makrofinansowa Unii powinna stanowić instrument finansowy stosowany w sytuacjach wyjątkowych, mający formę niewiązanego i nieukierunkowanego wsparcia bilansu płatniczego, który służy zaspokojeniu pilnych potrzeb beneficjenta w zakresie finansowania zewnętrznego; pomoc ta powinna także stanowić podstawę wdrażania programu dotyczącego polityki obejmującego solidne i pilne środki dostosowawcze oraz środki w zakresie reformy strukturalnej, które mają poprawić pozycję bilansu płatniczego beneficjenta w perspektywie krótkoterminowej i odporność gospodarczą w perspektywie średnioterminowej.

(10)

Biorąc pod uwagę fakt, że utrata dostępu do rynku i odpływ kapitału spowodowały znaczącą pozostającą do pokrycia lukę w finansowaniu zewnętrznym w bilansie płatniczym Ukrainy, przekraczającą zasoby udostępnione przez MFW i inne instytucje wielostronne, szybkie przyznanie Ukrainie nadzwyczajnej pomocy marofinansowej przez Unię uznaje się w obecnych nadzwyczajnych okolicznościach za właściwą odpowiedź w perspektywie krótkoterminowej na znaczne ryzyko zagrażające temu państwu. Pomoc makrofinansowa Unii stanowiłaby wsparcie dla stabilizacji gospodarczej Ukrainy i miałaby na celu wzmocnienie natychmiastowej odporności tego kraju, a także - o ile jest to obecnie wykonalne - stanowiłaby wzmocnienie programu reform strukturalnych Ukrainy, uzupełniając środki udostępnione w ramach porozumienia finansowego z MFW.

(11)

Celem pomocy makrofinansowej Unii powinno być wspieranie przywrócenia na Ukrainie trwałego finansowania zewnętrznego, a tym samym wsparcie jej rozwoju gospodarczego i społecznego.

(12)

Oczekuje się, że pomoc makrofinansowa Unii będzie funkcjonować równolegle do wdrażania operacji wsparcia budżetowego z Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej - Globalny Wymiar Europy, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/947 (4).

(13)

Ustalenie kwoty pomocy makrofinansowej Unii opiera się na ocenie ilościowej pozostających do zaspokojenia potrzeb Ukrainy w zakresie finansowania zewnętrznego oraz uwzględnia zdolność tego państwa do finansowania się z własnych zasobów, w szczególności z rezerw walutowych, którymi dysponuje. Pomoc makrofinansowa Unii powinna uzupełniać programy i środki udostępniane przez MFW i Bank Światowy. Przy ustalaniu kwoty udzielanej pomocy uwzględnia się również spodziewane wkłady finansowe ze strony darczyńców wielostronnych oraz potrzebę zapewnienia sprawiedliwego podziału obciążenia między Unią a innymi darczyńcami, a także środki uruchomione wcześniej na Ukrainie w ramach innych unijnych instrumentów finansowania zewnętrznego oraz wartość dodaną ogólnego zaangażowania Unii.

(14)

Komisja powinna zapewnić zgodność prawną i merytoryczną pomocy makrofinansowej Unii z głównymi zasadami i celami różnych obszarów działań zewnętrznych oraz innych stosownych polityk Unii, a także ze środkami podejmowanymi w tych obszarach i politykach.

(15)

Pomoc makrofinansowa Unii powinna wspierać jej politykę zewnętrzną dotyczącą Ukrainy. Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych powinny ściśle współpracować przez cały okres udzielania pomocy makrofinansowej w celu koordynowania zewnętrznej polityki Unii i zapewnienia spójności tej polityki.

(16)

Pomoc makrofinansowa Unii powinna wspierać zaangażowanie Ukrainy w przestrzeganie wartości podzielanych przez to państwo i Unię, w tym demokracji, praworządności, dobrych rządów, poszanowania praw człowieka, zrównoważonego rozwoju i ograniczania ubóstwa, a także jej zaangażowanie w przestrzeganie zasad otwartego, opartego na zasadach i uczciwego handlu.

(17)

Warunkiem wstępnym przyznania pomocy makrofinansowej Unii powinno być respektowanie przez Ukrainę skutecznych mechanizmów demokratycznych - w tym wielopartyjnego systemu parlamentarnego - i praworządności oraz gwarantowanie poszanowania praw człowieka. Ponadto cele szczególne pomocy makrofinansowej Unii powinny polegać na zwiększeniu skuteczności, przejrzystości i rozliczalności systemów zarządzania finansami publicznymi oraz powinny wspierać reformy strukturalne mające na celu wsparcie zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego, tworzenie godnych miejsc pracy i konsolidację fiskalną. Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych powinny regularnie monitorować zarówno spełnienie warunku wstępnego, jak i realizację tych celów.

(18)

W celu zapewnienia skutecznej ochrony interesów finansowych Unii związanych z pomocą makrofinansową Unii, Ukraina powinna wprowadzić stosowne środki w zakresie zapobiegania nadużyciom finansowym, korupcji i wszelkim innym nieprawidłowościom związanym z tą pomocą oraz w zakresie ich zwalczania. Należy również przewidzieć kontrole przeprowadzane przez Komisję, kontrole przeprowadzane przez Trybunał Obrachunkowy oraz możliwość wykonywania przez Prokuraturę Europejską jej uprawnień.

(19)

Przekazanie pomocy makrofinansowej Unii pozostaje bez uszczerbku dla uprawnień Parlamentu Europejskiego i Rady jako władzy budżetowej.

(20)

Wymagane kwoty finansowania przeznaczone na pomoc makrofinansową Unii powinny odpowiadać środkom budżetowym przewidzianym w wieloletnich ramach finansowych.

(21)

Pomocą makrofinansową Unii powinna zarządzać Komisja. Aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie możliwość śledzenia wykonania niniejszej decyzji, Komisja powinna regularnie informować te instytucje o rozwoju sytuacji w związku z tą pomocą oraz udostępniać im odpowiednie dokumenty.

(22)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszej decyzji należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (5).

(23)

Pomoc makrofinansowa Unii powinna podlegać warunkom dotyczącym polityki gospodarczej, które mają zostać określone w protokole ustaleń. W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania oraz ze względu na efektywność Komisja powinna być uprawniona do negocjowania tych warunków z władzami Ukrainy pod nadzorem komitetu przedstawicieli państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 182/2011. Na mocy tego rozporządzenia procedura doradcza powinna, co do zasady, mieć zastosowanie we wszystkich przypadkach innych niż te określone we wspomnianym rozporządzeniu. Mając na uwadze potencjalnie znaczący wpływ pomocy w kwocie większej niż 90 mln EUR, w odniesieniu do operacji powyżej tej kwoty należy stosować procedurę sprawdzającą określoną w rozporządzeniu (UE) nr 182/2011. Mając na uwadze kwotę pomocy makrofinansowej Unii dla Ukrainy, w odniesieniu do przyjęcia protokołu ustaleń oraz do każdego obniżenia, zawieszenia lub anulowania pomocy powinna mieć zastosowanie procedura sprawdzająca.

(24)

Ponieważ cel niniejszej decyzji, a mianowicie zapewnienie Ukrainie nadzwyczajnej pomocy makrofinansowej, aby wesprzeć w szczególności jej odporność i stabilność gospodarczą, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na jego rozmiary i skutki możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule, niniejsza decyzja nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(25)

Z uwagi na pilną potrzebę związaną z wyjątkowymi okolicznościami wynikającymi z pandemii COVID-19 oraz ze związanymi z tym skutkami gospodarczymi, należy przewidzieć wyjątek od terminu ośmiu tygodni, o którym mowa w art. 4 Protokołu nr 1 w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej, załączonego do TUE, do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i do Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.

(26)

W celu umożliwienia szybkiego zastosowania środków określonych w niniejszej decyzji, powinna ona wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,