Na podstawie art. 148 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2022 r. poz. 2556 i 2687 oraz z 2023 r. poz. 877, 1506 i 1688) zarządza się, co następuje:

Załączniki do rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska
z dnia 7 września 2021 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1706)

Załącznik nr 1

ZAKRES ORAZ METODYKI REFERENCYJNE WYKONYWANIA CIĄGŁYCH POMIARÓW EMISJI DO POWIETRZA DLA ŹRÓDEŁ SPALANIA PALIW

Lp.	Nazwa substancji lub parametru - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Pył	mg/m3	technika dowolna wzorcowana metodą grawimetryczną
2	SO2	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1) lub UV lub inna metoda optyczna
3	NOx (w przeliczeniu na NO2)2)	mg/m3	chemiluminescencyjna lub absorpcja promieniowania IR1), lub inna metoda optyczna
4	CO	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1)
5	O2	%	paramagnetyczna, celi cyrkonowej lub inna elektrochemiczna gwarantująca niepewność pomiaru3) nie większą niż ± 1,0% obj. O2
6	Prędkość przepływu gazów odlotowych lub ciśnienie dynamiczne gazów odlotowych4)	m/s Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) mniejszą niż 10%
7	Temperatura gazów odlotowych w przekroju pomiarowym	K	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) nie większą niż ± 5 K
8	Ciśnienie bezwzględne gazów odlotowych	Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) nie większą niż ± 10 hPa
9	Wilgotność względna gazów odlotowych lub stopień zawilżenia gazów odlotowych5)	% obj. kgpary wodnej/kggazu suchego	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) mniejszą niż: - 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych, - 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych

Uwagi:

1. W przypadku turbin gazowych metodyką referencyjną dla NO_x²⁾ jest metoda chemiluminescencyjna lub inna metoda zgodna z normą ISO11042-1 i normą ISO 11042-2.

2. W przypadku konieczności dotrzymania określonego stopnia odsiarczania ciągłe pomiary powinny być uzupełnione okresowymi pomiarami dodatkowego parametru - zawartości siarki w paliwie.

3. Systemy do ciągłych pomiarów emisji do powietrza podlegają procedurom zgodnym z normą PN-EN 14181, zapewniającym odpowiedni poziom jakości, w tym co najmniej raz w roku kontroli za pomocą pomiarów równoległych prowadzonych przy użyciu innych systemów z zastosowaniem następujących metodyk referencyjnych: dla pyłu zgodnie z normą PN-Z-04030-7 lub normą PN-EN 13284-1, dla SO₂ zgodnie z normą PN-EN 14791 lub równoważną metodą instrumentalną spełniającą wymagania normy PN-ISO 7935, dla NOx²⁾ zgodnie z normą PN-EN 14792, dla CO zgodnie z normą PN-EN 15058, dla O₂ zgodnie z normą PN-EN 14789, dla zawartości pary wodnej (pomiar wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych) zgodnie z normą PN-EN 14790 lub równoważną metodą instrumentalną.

4. Jeżeli metodyka referencyjna wykonywania pomiarów emisji do powietrza jest określona z odwołaniem do Polskiej Normy, to w przypadku gdy Polska Norma zostanie zastąpiona przez jej nowe wydanie lub nową Polską Normą, jej nowe wydanie lub nową Polską Normę stosuje się:

1) po terminie wskazanym w Komunikacie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy jako termin, do którego norma wycofana jest aktualna w ocenie zgodności, albo

2) po upływie 18 miesięcy od daty wydania pierwszego Komunikatu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy

- w zależności od tego, który z tych terminów jest późniejszy.

5. Systemy do ciągłych pomiarów emisji do powietrza podlegają zgodnie z normą PN-EN 14181 pełnej procedurze kalibracji i walidacji w przypadku:

1) systemów nowo instalowanych;

2) systemów istniejących - co najmniej raz w ciągu pięciu lat;

3) każdej większej zmiany w pracy źródła spalania paliw i większych zmian lub napraw systemów istniejących.

Funkcja kalibracyjna dla systemów ciągłych pomiarów emisji pyłu może być wyznaczana z uwzględnieniem wymagań zawartych w normie PN-EN 13284-2.

6. Wartości przedziału ufności dla pojedynczego wyniku pomiaru określa się zgodnie z normą PN-EN 14181, przyjmując, że 95% wartości przedziału ufności pojedynczego wyniku pomiaru nie powinno przekraczać następujących wartości wyrażonych w procentach standardu emisyjnego:

1) 20% - w przypadku SO₂;

2) 20% - w przypadku NO_x;

3) 30% - w przypadku pyłu;

4) 10% - w przypadku CO.

7. Zatwierdzone wartości średnie jednogodzinne i średnie dobowe stężeń substancji określa się na podstawie ważnych pomiarowych wartości średnich jednogodzinnych po odjęciu wartości przedziału ufności określonego w pkt 6.

8. Pomiary są unieważniane w dniu, w którym więcej niż trzy średnie jednogodzinne wartości stężeń którejkolwiek substancji są nieważne z powodu niesprawności lub konserwacji systemu do ciągłych pomiarów emisji. Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego wystąpi więcej niż 10 dni, w których pomiary zostaną unieważnione z powodu niesprawności lub konserwacji systemu do ciągłych pomiarów emisji, to prowadzący instalację podejmuje działania w celu zwiększenia niezawodności pracy tego systemu i informuje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjętych działaniach.

Objaśnienia:

¹⁾ IR - promieniowanie podczerwone.

²⁾ NO_X (w przeliczeniu na NO₂) - tlenek azotu i dwutlenek azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu.

³⁾ Niepewność pomiaru - niepewność rozszerzona ze współczynnikiem rozszerzenia k=2, co odpowiada przedziałowi ufności 95%.

⁴⁾ W przypadku braku możliwości technicznych lub metrologicznych zainstalowania urządzeń do ciągłego pomiaru prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia ciągłych pomiarów prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych oraz wyznaczanie strumienia objętości gazów odlotowych metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 10%.

⁵⁾ Dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia ciągłych pomiarów wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych oraz ich wyznaczanie metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych lub 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych.

Załącznik nr 2

ZAKRES ORAZ METODYKI REFERENCYJNE WYKONYWANIA OKRESOWYCH POMIARÓW EMISJI DO POWIETRZA DLA ŹRÓDEŁ SPALANIA PALIW

Lp.	Nazwa substancji lub parametru - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Pył1)	mg/m3	grawimetryczna
2	SO2	mg/m3	absorpcja promieniowania IR2) lub UV lub inna metoda optyczna3), lub inna metoda zgodna z normą PN-EN 14791
3	NOx (w przeliczeniu na NO2)4)	mg/m3	chemiluminescencyjna lub absorpcja promieniowania IR2), lub inna metoda optyczna
4	CO	mg/m3	absorpcja promieniowania IR2)
5	Hg5)	µg/ m3	manualna zgodna z normą PN-EN 13211 lub instrumentalna zgodna z normą PN-EN 14884 rozszerzona o oznaczenie Hg w fazie stałej zgodnie z normą PN-EN 13211
6	O2	%	paramagnetyczna, celi cyrkonowej lub inna elektrochemiczna gwarantująca niepewność pomiaru6) nie większą niż ± 1,0% obj. O2
7	CO2	%	absorpcja promieniowania IR2) lub inna metoda optyczna gwarantująca niepewność pomiaru6) nie większą niż ± 1,0% obj. CO2
8	Prędkość przepływu gazów odlotowych lub ciśnienie dynamiczne gazów odlotowych7)	m/s Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru6) mniejszą niż 10%
9	Temperatura gazów odlotowych w przekroju pomiarowym	K	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru6) nie większą niż ± 5 K

10	Ciśnienie bezwzględne gazów odlotowych	Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru6) nie większą niż ± 10 hPa
11	Wilgotność względna gazów odlotowych lub stopień zawilżenia gazów odlotowych8)	% obj. kgpary wodnej/kggazu suchego	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru6) mniejszą niż: - 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych, - 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych

Uwagi:

1. W przypadku turbin gazowych metodyką referencyjną dla NO_x jest metoda chemiluminescencyjna lub inna metoda zgodna z normą ISO11042-1 i normą ISO 11042-2.

2. Jeżeli metodyka referencyjna wykonywania pomiarów emisji do powietrza jest określona z odwołaniem do Polskiej Normy, to w przypadku gdy Polska Norma zostanie zastąpiona jej nowym wydaniem lub nową Polską Normą, jej nowe wydanie lub nową Polską Normę stosuje się:

1) po terminie wskazanym w Komunikacie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy jako termin, do którego norma wycofana jest aktualna w ocenie zgodności, albo

2) po upływie 18 miesięcy od daty wydania pierwszego Komunikatu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy

- w zależności od tego, który z tych terminów jest późniejszy.

Objaśnienia:

¹⁾ Pomiary emisji pyłu nie są wymagane dla instalacji turbin gazowych opalanych gazem ziemnym lub gazem ciekłym.

²⁾ IR - promieniowanie podczerwone.

³⁾ Metody optyczne pomiaru SO₂ obejmują metodę fluorescencyjną w obszarze ultrafioletu.

⁴⁾ NO_x (w przeliczeniu na NO₂) - tlenek azotu i dwutlenek azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu.

⁵⁾ Hg - rtęć ogólna rozumiana jako suma zawartości rtęci w gazach odlotowych, niezależnie od formy występowania (gazowa, rozpuszczona w kropelkach, stała, zaadsorbowana na cząsteczkach stałych).

⁶⁾ Niepewność pomiaru - niepewność rozszerzona ze współczynnikiem rozszerzenia k=2, co odpowiada przedziałowi ufności 95%.

⁷⁾ W przypadku braku możliwości technicznych lub metrologicznych wykonania okresowego pomiaru prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia ciągłych pomiarów prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych oraz wyznaczanie strumienia objętości gazów odlotowych metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 10%.

⁸⁾ Dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia pomiarów wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych oraz ich wyznaczanie metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych lub 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych.

Załącznik nr 3

ZAKRES ORAZ METODYKI REFERENCYJNE WYKONYWANIA CIĄGŁYCH I OKRESOWYCH POMIARÓW EMISJI DO POWIETRZA DLA INSTALACJI I URZĄDZEŃ SPALANIA LUB WSPÓŁSPALANIA ODPADÓW

Tabela A. Substancje i parametry mierzone w sposób ciągły oraz metodyki referencyjne wykonywania pomiarów ciągłych

Lp.	Nazwa substancji lub parametru - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Pył	mg/m3	technika dowolna wzorcowana metodą grawimetryczną
2	SO2	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1) lub UV lub inna metoda optyczna
3	NOx (w przeliczeniu na NO2)2)	mg/m3	chemiluminescencyjna lub absorpcja promieniowania IR1), lub inna metoda optyczna
4	CO	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1)
5	HCl	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1) lub inna metoda optyczna
6	Substancje organiczne w postaci gazów i par wyrażone jako całkowity węgiel organiczny	mg/m3	technika ciągłej detekcji płomieniowo-jonizacyjnej (FID)
7	HF	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1) lub inna metoda optyczna
8	O2	%	paramagnetyczna, celi cyrkonowej lub inna elektrochemiczna gwarantująca niepewność pomiaru3) nie większą niż ± 1,0% obj. O2
9	Prędkość przepływu gazów odlotowych lub ciśnienie dynamiczne gazów odlotowych4)	m/s Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) mniejszą niż 10%
10	Temperatura gazów odlotowych w przekroju pomiarowym	K	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) nie większą niż ± 5 K

11	Ciśnienie bezwzględne gazów odlotowych	Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) nie większą niż ± 10 hPa
12	Wilgotność względna gazów odlotowych lub stopień zawilżenia gazów odlotowych5)	% obj. kgpary wodnej/kggazu suchego	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru3) mniejszą niż: - 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych, - 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych

Tabela B. Substancje mierzone w sposób okresowy oraz metodyki referencyjne wykonywania pomiarów okresowych

Lp.	Nazwa substancji - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Pb	mg/m3	norma PN-EN 14385
2	Cr	mg/m3	norma PN-EN 14385
3	Cu	mg/m3	norma PN-EN 14385
4	Mn	mg/m3	norma PN-EN 14385
5	Ni	mg/m3	norma PN-EN 14385
6	As	mg/m3	norma PN-EN 14385
7	Cd	mg/m3	norma PN-EN 14385
8	Hg6)	mg/m3	norma PN-EN 13211 lub metoda instrumentalna zgodna z normą PN-EN 14884 rozszerzona o oznaczenie Hg w fazie stałej zgodnie z normą PN-EN 13211
9	Tl	mg/m3	norma PN-EN 14385
10	Sb	mg/m3	norma PN-EN 14385
11	V	mg/m3	norma PN-EN 14385

12	Co	mg/m3	norma PN-EN 14385
13	Dioksyny i furany	ng/m3	norma PN-EN 1948 - 1,2,3
14	SO27)	mg/m3	absorpcja promieniowania IR1) lub UV, inna metoda optyczna8) lub inna metoda zgodna z normą PN-EN 14791
15	NOx2), 9)	mg/m3	chemiluminescencyjna lub absorpcja promieniowania IR1), lub inna metoda optyczna
16	HCl7)	mg/m3	norma PN-EN 1911
17	HF10)	mg/m3	dowolna metodyka manualna oparta na wytycznych normy ISO 15713

Uwagi:

1. Systemy do ciągłych pomiarów emisji do powietrza podlegają procedurom zgodnym z normą PN-EN 14181, zapewniającym odpowiedni poziom jakości, w tym co najmniej raz w roku kontroli za pomocą pomiarów równoległych prowadzonych przy użyciu innych systemów z zastosowaniem następujących metodyk referencyjnych: dla pyłu zgodnie z normą PN-Z-04030-7 lub normą PN-EN 13284-1, dla SO₂ zgodnie z normą PN-EN 14791 lub równoważną metodą instrumentalną spełniającą wymagania normy PN-ISO 7935, dla NO_x²⁾ zgodnie z normą PN-EN 14792, dla CO zgodnie z normą PN-EN 15058, dla HCl zgodnie z normą PN-EN 1911 lub równoważną metodą instrumentalną, dla substancji organicznych w postaci gazów i par wyrażonych jako całkowity węgiel organiczny zgodnie z normą PN-EN 12619, dla HF zgodnie z normą ISO 15713 lub równoważną metodą instrumentalną, dla O₂ zgodnie z normą PN-EN 14789, dla zawartości pary wodnej (pomiar wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych) zgodnie z normą PN-EN 14790 lub równoważną metodą instrumentalną.

2. Jeżeli metodyka referencyjna wykonywania pomiarów emisji do powietrza jest określona z odwołaniem do Polskiej Normy, to w przypadku gdy Polska Norma zostanie zastąpiona jej nowym wydaniem lub nową Polską Normą, jej nowe wydanie lub nową Polską Normę stosuje się:

1) po terminie wskazanym w Komunikacie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy jako termin, do którego norma wycofana jest aktualna w ocenie zgodności, albo

2) po upływie 18 miesięcy od daty wydania pierwszego Komunikatu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy

- w zależności od tego, który z tych terminów jest późniejszy.

3. Systemy do ciągłych pomiarów emisji do powietrza podlegają zgodnie z normą PN-EN 14181 pełnej procedurze kalibracji i walidacji w przypadku:

1) systemów nowo instalowanych;

2) systemów istniejących - co najmniej raz w ciągu trzech lat;

3) każdej większej zmiany w pracy instalacji i urządzenia spalania lub współspalania odpadów i większych zmian lub napraw systemów istniejących.

Funkcja kalibracyjna dla systemów ciągłych pomiarów emisji pyłu może być wyznaczana z uwzględnieniem wymagań zawartych w normie PN-EN 13284-2.

4. Wartości średnie dobowe są wyznaczane na podstawie wartości średnich trzydziestominutowych lub dziesięciominutowych stężeń substancji zmierzonych w czasie eksploatacji instalacji i urządzenia spalania lub współspalania odpadów, z wyłączeniem okresów rozruchu i wyłączania instalacji i urządzenia spalania lub współspalania odpadów, o ile w trakcie ich trwania nie są spalane odpady, po odjęciu wartości przedziału ufności określonego w pkt 5.

5. Wartości przedziału ufności dla pojedynczego wyniku pomiaru określa się zgodnie z normą PN-EN 14181, przyjmując, że 95% wartości przedziału ufności pojedynczego wyniku pomiaru nie powinno przekraczać następujących wartości wyrażonych w procentach standardu emisyjnego:

1) 10% - w przypadku CO;

2) 20% - w przypadku SO₂;

3) 20% - w przypadku NO_x;

4) 30% - w przypadku pyłu;

5) 30% - w przypadku całkowitego węgla organicznego;

6) 40% - w przypadku HCl;

7) 40% - w przypadku HF.

6. Pomiary są unieważniane w dniu, w którym więcej niż pięć średnich trzydziestominutowych wartości stężeń którejkolwiek substancji jest nieważnych z powodu niesprawności lub konserwacji systemu do ciągłych pomiarów emisji. Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego wystąpi więcej niż 10 dni, w których pomiary zostaną unieważnione z powodu niesprawności lub konserwacji systemu do ciągłych pomiarów emisji, to prowadzący instalację lub użytkownik urządzenia podejmuje działania w celu zwiększenia niezawodności pracy tego systemu i informuje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjętych działaniach.

Objaśnienia:

¹⁾ IR - promieniowanie podczerwone.

²⁾ NO_x (w przeliczeniu na NO₂) - tlenek azotu i dwutlenek azotu w przeliczeniu na dwutlenek azotu.

³⁾ Niepewność pomiaru - niepewność rozszerzona ze współczynnikiem rozszerzenia k=2, co odpowiada przedziałowi ufności 95%.

⁴⁾ W przypadku braku możliwości technicznych lub metrologicznych zainstalowania urządzeń do ciągłego pomiaru prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia ciągłych pomiarów prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych oraz wyznaczanie strumienia objętości gazów odlotowych metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 10%.

⁵⁾ Dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia ciągłych pomiarów wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych oraz ich wyznaczanie metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 20%.

⁶⁾ Hg - rtęć ogólna rozumiana jako suma zawartości rtęci w gazach odlotowych, niezależnie od formy występowania (gazowa, rozpuszczona w kropelkach, stała, zaadsorbowana na cząsteczkach stałych).

⁷⁾ Dotyczy przypadku, o którym mowa w § 3 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia.

⁸⁾ Metody optyczne pomiaru SO₂ obejmują metodę fluorescencyjną w obszarze ultrafioletu.

⁹⁾ Dotyczy przypadku, o którym mowa w § 3 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia.

¹⁰⁾ Dotyczy przypadków, o których mowa w § 3 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia.

Załącznik nr 4

ZAKRES ORAZ METODYKI REFERENCYJNE WYKONYWANIA OKRESOWYCH POMIARÓW EMISJI DO POWIETRZA DLA INSTALACJI DO PRZETWARZANIA AZBESTU LUB PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST

Lp.	Nazwa substancji lub parametru - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Azbest	liczba włókien/cm3	metoda liczenia włókien w mikroskopii optycznej
2	Pył	mg/m3	grawimetryczna
3	Prędkość przepływu gazów odlotowych lub ciśnienie dynamiczne gazów odlotowych1)	m/s Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru2) mniejszą niż 10%
4	Temperatura gazów odlotowych w przekroju pomiarowym	K	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru2) nie większą niż ± 5 K
5	Ciśnienie bezwzględne gazów odlotowych	Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru2) nie większą niż ± 10 hPa
6	Wilgotność względna gazów odlotowych lub stopień zawilżenia gazów odlotowych3)	% obj. kgpary wodnej/kggazu suchego	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru2) mniejszą niż: - 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych, - 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych

Uwagi:

1. Pomiary emisji azbestu do powietrza wykonuje się po izokinetycznym pobraniu próbki na filtr i oznaczeniu metodą liczenia włókien w mikroskopii optycznej fazowo-kontrastowej.

2. Pomiary emisji pyłu do powietrza wykonuje się, jeżeli nie są prowadzone okresowe pomiary emisji azbestu do powietrza i dla instalacji jest ustalony standard emisyjny pyłu wprowadzanego do powietrza kominem, zgodnie z przepisami w sprawie standardów emisyjnych z instalacji do produkcji lub obróbki wyrobów azbestowych.

Objaśnienia:

¹⁾ W przypadku braku możliwości technicznych lub metrologicznych wykonania okresowego pomiaru prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia pomiarów prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych oraz wyznaczanie strumienia objętości gazów odlotowych metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 10%.

²⁾ Niepewność pomiaru - niepewność rozszerzona ze współczynnikiem rozszerzenia k = 2, co odpowiada przedziałowi ufności 95%.

³⁾ Dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia pomiarów wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych oraz ich wyznaczanie metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych lub 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych.

Załącznik nr 5

ZAKRES ORAZ METODYKI REFERENCYJNE WYKONYWANIA CIĄGŁYCH POMIARÓW EMISJI DO POWIETRZA DLA INSTALACJI DO PRODUKCJI DWUTLENKU TYTANU

Lp.	Nazwa substancji lub parametru - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Pył	mg/m3	technika dowolna wzorcowana metodą grawimetryczną
2	SO21), 2)	mg/m3	absorpcja promieniowania IR3) lub UV lub inna metoda optyczna
3	Cl24), 5)	mg/m3	elektrochemiczna lub kolorymetryczna
4	Prędkość przepływu gazów odlotowych lub ciśnienie dynamiczne gazów odlotowych6)	m/s Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru7) mniejszą niż 10%
5	Temperatura gazów odlotowych w przekroju pomiarowym	K	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru7) nie większą niż ± 5 K
6	Ciśnienie bezwzględne gazów odlotowych	Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru7) nie większą niż ± 10 hPa
7	Wilgotność względna gazów odlotowych lub stopień zawilżenia gazów odlotowych8)	% obj. kgpary wodnej/kggazu suchego	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru7) mniejszą niż: - 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych, - 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych

Uwagi:

1. Systemy do ciągłych pomiarów emisji do powietrza podlegają procedurom zgodnym z normą PN-EN 14181, zapewniającym odpowiedni poziom jakości, w tym co najmniej raz w roku kontroli za pomocą pomiarów równoległych prowadzonych przy użyciu innych systemów z zastosowaniem następujących metodyk referencyjnych: dla pyłu zgodnie z normą PN-Z-04030-7 lub normą PN-EN 13284-1, dla SO₂ zgodnie z normą PN-EN 14791 lub równoważną metodą instrumentalną spełniającą wymagania normy PN-ISO 7935, dla zawartości pary wodnej (pomiar wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych) zgodnie z normą PN-EN 14790 lub równoważną metodą instrumentalną.

2. Jeżeli metodyka referencyjna wykonywania pomiarów emisji do powietrza jest określona z odwołaniem do Polskiej Normy, to w przypadku gdy Polska Norma zostanie zastąpiona jej nowym wydaniem lub nową Polską Normą, jej nowe wydanie lub nową Polską Normę stosuje się:

1) po terminie wskazanym w Komunikacie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy jako termin, do którego norma wycofana jest aktualna w ocenie zgodności, albo

2) po upływie 18 miesięcy od daty wydania pierwszego Komunikatu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy

- w zależności od tego, który z tych terminów jest późniejszy.

3. Systemy do ciągłych pomiarów emisji do powietrza podlegają zgodnie z normą PN-EN 14181 pełnej procedurze kalibracji i walidacji w przypadku:

1) systemów nowo instalowanych;

2) systemów istniejących - co najmniej raz w ciągu pięciu lat;

3) każdej większej zmiany w pracy instalacji do produkcji dwutlenku tytanu, zmian lub napraw systemów istniejących.

4. Wartości przedziału ufności dla pojedynczego wyniku pomiaru określa się zgodnie z normą PN-EN 14181, przyjmując, że 95% wartości przedziału ufności pojedynczego wyniku pomiaru nie powinno przekraczać następujących wartości wyrażonych w procentach standardu emisyjnego:

1) 20% - w przypadku SO₂;

2) 30% - w przypadku pyłu.

5. Zatwierdzone wartości średnie jednogodzinne i średnie dobowe stężeń substancji określa się na podstawie ważnych pomiarowych wartości średnich jednogodzinnych po odjęciu wartości przedziału ufności określonego w pkt 4.

6. Pomiary są unieważniane w dniu, w którym więcej niż pięć średnich jednogodzinnych wartości stężeń którejkolwiek substancji jest nieważnych z powodu niesprawności lub konserwacji systemu do ciągłych pomiarów emisji. Jeżeli w ciągu roku kalendarzowego wystąpi więcej niż 10 dni, w których pomiary zostaną unieważnione z powodu niesprawności lub konserwacji systemu do ciągłych pomiarów emisji, to prowadzący instalację lub urządzenie podejmuje działania w celu zwiększenia niezawodności pracy tego systemu i informuje wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjętych działaniach.

Objaśnienia:

¹⁾ Ciągły pomiar emisji SO₂ powinien być uzupełniony okresowymi pomiarami emisji SOx (SO₂, SO₃ i H₂SO₄), wykonywanymi z częstotliwością co najmniej raz na kwartał, zgodnie z normą PN-EN 14791, w celu określenia ich udziału w gazach odlotowych i obliczenia wielkości emisji sumy tych związków w przeliczeniu na SO2.

²⁾ W przypadku stosowania reakcji sulfatyzacji.

³⁾ IR - promieniowanie podczerwone.

⁴⁾ W przypadku stosowania reakcji chlorowania.

⁵⁾ Chlor gazowy.

⁶⁾ W przypadku braku możliwości technicznych lub metrologicznych zainstalowania urządzeń do ciągłego pomiaru prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia pomiarów prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych oraz wyznaczanie strumienia objętości gazów odlotowych metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 10%.

⁷⁾ Niepewność pomiaru - niepewność rozszerzona ze współczynnikiem rozszerzenia k=2, co odpowiada przedziałowi ufności 95%.

⁸⁾ Dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia ciągłych pomiarów wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych oraz ich wyznaczanie metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych lub 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych.

Załącznik nr 6

ZAKRES ORAZ METODYKI REFERENCYJNE WYKONYWANIA OKRESOWYCH POMIARÓW EMISJI DO POWIETRZA DLA INSTALACJI DO PRODUKCJI DWUTLENKU TYTANU

Lp.	Nazwa substancji lub parametru - zakres	Jednostka miary	Metodyka referencyjna
1	2	3	4
1	Pył	mg/m3	grawimetryczna
2	SO21)	mg/m3	absorpcja promieniowania IR2) lub UV lub inna metoda optyczna3), lub inna metoda zgodna z normą PN-EN 14791
3	SOx1), 4)	mg/m3	metoda zgodna z normą PN-EN 14791
4	Cl25), 6)	mg/m3	elektrochemiczna lub kolorymetryczna
5	Prędkość przepływu gazów odlotowych lub ciśnienie dynamiczne gazów odlotowych7)	m/s Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru8) mniejszą niż 10%
6	Temperatura gazów odlotowych w przekroju pomiarowym	K	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru8) nie większą niż ± 5 K
7	Ciśnienie bezwzględne gazów odlotowych	Pa	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru8) nie większą niż ± 10 hPa
8	Wilgotność względna gazów odlotowych lub stopień zawilżenia gazów odlotowych9)	% obj. kgpary wodnej/kggazu suchego	metoda dowolna gwarantująca niepewność pomiaru8) mniejszą niż: - 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych, - 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych

Uwaga:

Jeżeli metodyka referencyjna wykonywania pomiarów emisji do powietrza jest określona z odwołaniem do Polskiej Normy, to w przypadku gdy Polska Norma zostanie zastąpiona jej nowym wydaniem lub nową Polską Normą, jej nowe wydanie lub nową Polską Normę stosuje się:

1) po terminie wskazanym w Komunikacie Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy jako termin, do którego norma wycofana jest aktualna w ocenie zgodności, albo

2) po upływie 18 miesięcy od daty wydania pierwszego Komunikatu Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w sprawie stosowania danej Polskiej Normy

- w zależności od tego, który z tych terminów jest późniejszy.

Objaśnienia:

¹⁾ W przypadku stosowania reakcji sulfatyzacji.

²⁾ IR - promieniowanie podczerwone.

³⁾ Metody optyczne pomiaru SO₂ obejmują metodę fluorescencyjną w obszarze ultrafioletu.

⁴⁾ SO_x oznacza związki siarki obejmujące SO₂, SO₃ i H₂SO₄ w przeliczeniu na SO₂.

⁵⁾ W przypadku stosowania reakcji chlorowania.

⁶⁾ Chlor gazowy.

⁷⁾ W przypadku braku możliwości technicznych lub metrologicznych wykonania okresowego pomiaru prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia pomiarów prędkości przepływu gazów odlotowych lub ciśnienia dynamicznego gazów odlotowych oraz wyznaczanie strumienia objętości gazów odlotowych metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 10%.

⁸⁾ Niepewność pomiaru - niepewność rozszerzona ze współczynnikiem rozszerzenia k=2, co odpowiada przedziałowi ufności 95%.

⁹⁾ Dopuszcza się odstępstwa od prowadzenia pomiarów wilgotności względnej gazów odlotowych lub stopnia zawilżenia gazów odlotowych oraz ich wyznaczanie metodą bilansową, gdy gwarantuje ona uzyskanie niepewności wyniku mniejszej niż 20% w przypadku wilgotności względnej gazów odlotowych lub 10% w przypadku stopnia zawilżenia gazów odlotowych.

Załącznik nr 7

METODYKA REFERENCYJNA WYKONYWANIA OKRESOWYCH POMIARÓW HAŁASU W ŚRODOWISKU POCHODZĄCEGO Z INSTALACJI LUB URZĄDZEŃ, Z WYJĄTKIEM HAŁASU IMPULSOWEGO

A. Wprowadzenie

Metodyka referencyjna służy do wyznaczenia wartości poziomu hałasu pochodzącego z instalacji lub urządzeń znajdujących się na terenie jednego zakładu, wyrażonego wskaźnikami L_{Aeq D} i L_{Aeq N}, określonymi w art. 112a pkt 1 lit. b ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, zwanej dalej „ustawą", mającymi zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby.

Wartość równoważnego poziomu dźwięku A wyznacza się:

1) metodą pomiarową;

2) metodą obliczeniową w sytuacji, gdy w danych warunkach nie można uzyskać wyniku za pomocą pomiarów bezpośrednich.

Wyznaczona wartość wskaźników L_{Aeq D} oraz L_{Aeq N} jest podawana wraz z wartością przedziałów niepewności rozszerzonej, oszacowanej dla poziomu ufności 95% (U₉₅) w postaci:

L_{Aeq D} ± U₉₅ oraz L_{Aeq N} ± U₉₅

Do oceny niepewności wyniku badań hałasu można stosować także metodę wyznaczania różnych przedziałów niepewności poniżej wartości średniej i powyżej tej wartości (przedziały niesymetryczne). Przy zastosowaniu tej metody wynik pomiaru podaje się w postaci:

L_{Aeq D} (+U₉₅+) oraz L_{Aeq N} (+U₉₅+)

gdzie:

U₉₅+ - oznacza oszacowany przedział niepewności rozszerzonej dla obszaru powyżej wartości odpowiednio L_{Aeq D} lub L_{Aeq N}.

Przedział niepewności -U₉₅- (oszacowany przedział niepewności rozszerzonej dla obszaru poniżej wartości odpowiednio L_{Aeq D} lub L_{Aeq N}) powinien zostać wyznaczony i przechowywany w dokumentach laboratorium wykonującego pomiary.

Wynik pomiaru poziomu hałasu uzyskany przy zastosowaniu niniejszej metodyki referencyjnej uważa się za prawidłowy, jeżeli wartość przedziału niepewności rozszerzonej U₉₅ lub +U₉₅+ jest mniejsza lub równa 2,7 dB.

Metodyka nie zawiera sposobów ustalania przedziału niepewności.

B. Kryteria lokalizacji punktów pomiarowych

1. Lokalizacja punktów pomiarowych jest zależna od:

1) charakterystyk i usytuowania źródeł hałasu (instalacji i urządzeń);

2) własności pochłaniających i odbijających terenu oraz zagospodarowania terenu.

2. Punkty pomiarowe należy lokalizować na terenach objętych ochroną przed hałasem w ten sposób, aby przeprowadzone w nich pomiary pozwoliły na ustalenie miejsca o największym oddziaływaniu źródeł hałasu, których pomiary dotyczą, z uwzględnieniem poniższych reguł:

1) na terenie niezabudowanym punkty pomiarowe lokalizuje się na wysokości 1,5 m

(z dokładnością zawierającą się w przedziale <-0,0 m; +0,1 m >) nad powierzchnią terenu;

2) na terenie zabudowanym punkty pomiarowe lokalizuje się:

a) przy elewacji budynków objętych ochroną przed hałasem w związku z wypełnianiem funkcji, dla których realizacji teren został objęty ochroną przed hałasem, w odległości 0,5-2 m od elewacji tych budynków:

- w świetle okna kondygnacji eksponowanej na hałas; podczas pomiarów hałasu okno w miarę możliwości powinno być otwarte, choć dopuszcza się wykonanie pomiarów przy oknie zamkniętym; dopuszcza się uchylenie okna w ten sposób, aby możliwe było przeprowadzenie przez nie wysięgnika i kabli łączących mikrofony pomiarowe z przyrządami pomiarowymi znajdującymi się w pomieszczeniu,

- na wysokości 4 m ± 0,2 m nad powierzchnią terenu, gdy nie ma możliwości wykonania pomiarów hałasu w świetle okna na danej kondygnacji,

b) na terenach otaczających budynki, o których mowa w lit. a, na wysokości 4 m ± 0,2 m nad powierzchnią terenu.

C. Ogólne ustalenia dotyczące zestawów pomiarowych

Zestawy pomiarowe dobiera się tak, aby odpowiadały wymaganiom stawianym miernikom całkującym lub całkująco-uśredniającym. Zestawy powinny odpowiadać następującym warunkom:

1) mierniki poziomu dźwięku klasy dokładności 1;

2) wzorcowe źródła dźwięku do sprawdzania (kalibracji) toru pomiarowego minimum klasy dokładności 1;

3) wszystkie przyrządy należy sprawdzać (kalibrować) zgodnie z instrukcją producenta przyrządu;

4) przyrządy pomiarowe i wzorce ze świadectwem wzorcowania nie starszym niż 24 miesiące;

5) przyrządy pomiarowe z ważnym świadectwem legalizacji, jeżeli legalizacja jest wymagana prawem;

6) mikrofony pomiarowe wyposażone w osłony przeciwwietrzne, niezależnie od warunków meteorologicznych.

W przypadku rejestracji hałasu w sposób ciągły w czasie odniesienia T przyrządy pomiarowe powinny spełniać warunki dodatkowe, umożliwiające:

1) rejestrowanie w pamięci miernika przebiegu zmian poziomu dźwięku w czasie, co najmniej w czasie odniesienia, z krokiem próbkowania nie większym niż jedna sekunda;

2) przeniesienie z miernika do komputera zarejestrowanych w pamięci przyrządu pomiarowego wyników badań i zapamiętywanie ich w postaci źródłowej;

3) rejestrowanie i drukowanie niezbędnych parametrów pracy miernika wraz ze współczynnikiem kalibracyjnym toru pomiarowego - po transmisji danych do komputera;

4) dokonanie analizy statystycznej sygnału akustycznego, a w szczególności - wyznaczenie poziomów statystycznych, określonych w normie PN-ISO 1996-1 Akustyka. Opis i pomiary hałasu środowiskowego. Podstawowe wielkości i procedury.

D. Zalecenia dotyczące warunków meteorologicznych

Pomiary hałasu prowadzi się w warunkach meteorologicznych określonych na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m nad poziomem terenu, nieprzekraczających:

1) warunków określonych przez producenta w instrukcji obsługi przyrządu;

2) poniższych warunków granicznych, o ile są one ostrzejsze niż dopuszczane przez producenta:

a) temperatura od -10°C do 50°C,

b) wilgotność od 25% do 90%,

c) średnia prędkość wiatru do 5 m/s,

d) ciśnienie atmosferyczne od 900 hPa do 1100 hPa.

W przypadku konieczności wykonania pomiarów w warunkach różnych od wyżej określonych wartości temperatury lub wilgotności niezbędne jest uzasadnienie tego odstępstwa w sprawozdaniu z pomiarów oraz dodatkowa analiza jego wpływu na wiarygodność pomiaru i na niepewność wyniku.

E. Wykonanie pomiarów

I. Procedury pomiarowe

Pomiary hałasu wykonuje się:

1) dokonując rejestracji hałasu w sposób ciągły w czasie odniesienia T lub

2) dokonując rejestracji elementarnych próbek hałasu w czasie odniesienia T (metoda próbkowania).

Czas odniesienia T oznacza okres, do którego odnoszą się wartości poziomów hałasu. Czas odniesienia dla danego wskaźnika hałasu jest określony w przepisach dotyczących dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, wydanych na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy. Należy zastosować przy tym następujące nastawy miernika:

1) charakterystyka częstotliwościowa A;

2) stała czasowa F (fast).

O wyborze jednej z dwóch powyższych metod realizacji pomiarów decyduje specyfika funkcjonowania źródła hałasu oraz kształtowanie się tła akustycznego w środowisku.

II. Realizacja pomiarów

1. Rejestracja hałasu w sposób ciągły w czasie odniesienia T

Rejestrację hałasu w sposób ciągły w czasie odniesienia T prowadzi się w przypadku braku możliwości:

1) dokonania pomiaru poziomu emisji hałasu do środowiska pochodzącej od każdego ze źródeł lub grupy źródeł;

2) określenia charakterystycznych okresów działania źródeł, w których poziom emisji dźwięku jest ustabilizowany.

Podczas rejestracji hałasu w sposób ciągły w czasie odniesienia T przyrząd pomiarowy jest włączony bez przerwy w całym czasie odniesienia T. Dopuszcza się przerwy w rejestracji, wprowadzane przez wykonującego pomiary ze względu na eliminację przypadkowych zakłóceń.

Po zakończeniu pomiaru z przyrządu pomiarowego jest odczytywana wartość równoważnego poziomu dźwięku w środowisku L_Aeqzm. Wynik ten powinien zostać skorygowany o wpływ tła akustycznego.

Pomiary poziomu tła akustycznego w środowisku L_At wykonuje się w miarę możliwości zarówno przed pomiarem wykonywanym w sposób ciągły w czasie odniesienia T, jak i bezpośrednio po tym pomiarze. Do dalszej oceny akustycznych oddziaływań na środowisko rozważanych źródeł hałasu przyjmuje się wyższą wartość poziomu tła akustycznego.

Jeżeli nie jest możliwe wykonanie pomiarów tła akustycznego przed pomiarem hałasu w sposób ciągły i po nim, wykonuje się przynajmniej jeden pomiar tła akustycznego, a wynik tego pomiaru stosuje się w dalszych obliczeniach.

W pomiarach tła akustycznego jest stosowana taka sama procedura, jaką stosuje się w pomiarach równoważnego poziomu dźwięku z danego źródła.

Dopuszcza się wyznaczenie tła akustycznego na podstawie analizy statystycznej sygnału (poziomu dźwięku w środowisku). Uzyskany wynik należy uzasadnić zgodnie z aktualnym stanem wiedzy. Uzasadnienia dokonuje wykonujący pomiary.

Wartość poziomu dźwięku emitowanego do środowiska przez rozważane źródło hałasu LAeqT otrzymuje się zgodnie ze wzorem 1:

L_AeqT = 10 lg(10^0,1L_Aeqzm - 10^0,1L_At)

(wzór 1)

gdzie:

L_Aeqzm - oznacza wartość zmierzonego poziomu dźwięku podczas rejestracji hałasu w sposób ciągły, w decybelach (dB),

L_At - oznacza poziom tła akustycznego, w decybelach (dB).

Wartość L_AeqT obliczona zgodnie ze wzorem 1 odpowiada wartości wskaźnika hałasu:

1) L_{Aeq D}, jeżeli pomiary i obliczenia były prowadzone dla czasu odniesienia T = 8 godzin w porze dnia (6.00 - 22.00);

2) L_{Aeq N}, jeżeli pomiary i obliczenia były prowadzone dla czasu odniesienia T = 1 godzina w porze nocy (22.00 - 6.00).

Jeżeli w trakcie rejestracji hałasu w sposób ciągły w czasie odniesienia T wystąpią warunki meteorologiczne nieodpowiadające wymaganiom określonym w części D, pomiar ciągły przerywa się na okres występowania niekorzystnych warunków meteorologicznych, a badania w tym okresie, jeżeli jest to możliwe, uzupełnia się metodą próbkowania, o której mowa w pkt 2, lub metodą obliczeniową, o której mowa w części F.

2. Rejestracja elementarnych próbek hałasu w czasie odniesienia T ( metoda próbkowania)

Pomiary wykonuje się metodą próbkowania wówczas, gdy w czasie odniesienia T rozważane źródło hałasu emituje do środowiska, w możliwych do zidentyfikowania przedziałach czasu t_p, zróżnicowany dźwięk o ustalonym dla tego przedziału czasu poziomie L_Ak.

1. Czynności wstępne

Jeżeli:

1) na terenie zakładu znajduje się więcej niż jedno źródło hałasu,

2) źródła hałasu pracują w sposób zróżnicowany w czasie odniesienia T

- czas odniesienia T należy podzielić na przedziały czasu t_p, w których poziom dźwięku jest ustabilizowany.

Po identyfikacji rozkładu działania wszystkich źródeł hałasu, w czasie odniesienia T, przygotowuje się grafik obrazujący przedziały czasu t_p dla poszczególnych źródeł hałasu.

Źródło hałasu na obszarze zakładu	Kolejna godzina czasu odniesienia T
	1	2	3	4	5	6	7	8
1	X	X
2		X	X		X	X
3	X	X	X	X	X	X	X	X
4	X	X					X	X
5				X
Oznaczenie przedziału czasu tp	tp1	tp2	tp3	tp4	cd. tp3		tp5
Uwaga: Grafik należy traktować jako przykład. Dla uproszczenia posłużono się w nim podziałem czasu odniesienia T na odcinki trwające 1 godzinę. W sytuacjach praktycznych podziały te mogą być zupełnie inne, wynikające z procesu technologicznego.

Zaciemnione pole, oznaczone jako X w powyższym grafiku, wskazuje, że w danym przedziale czasu t_p dane źródło hałasu pracuje (dla uproszczenia w powyższym przykładzie założono, iż wszystkie źródła pracują w czasie jednej godziny lub jej wielokrotności).

W celu wyznaczenia równoważnego poziomu dźwięku w czasie odniesienia T dla każdego przedziału czasu t_p wykonuje się pomiary odrębnie.

Pomiary poziomu dźwięku mogą być wykonywane także dla każdego źródła osobno, o ile występują warunki pozwalające na takie pomiary, co oznacza, że jest możliwe pozostawienie pracującego źródła, dla którego jest właśnie wykonywany pomiar, z wyłączeniem wszystkich pozostałych źródeł.

2. Określenie czasu pomiarów wykonywanych metodą próbkowania

Czas pomiaru to niezbędny dla wyznaczenia poziomu dźwięku emitowanego podczas wyodrębnionego w czasie odniesienia T przedziału czasu t_p o ustalonym poziomie dźwięku L_Ak określa się według następujących reguł:

1) t_o = 60 s przy pomiarach hałasu stałego w czasie, to znaczy wtedy, gdy zmiany poziomu dźwięku nie przekraczają 5 dB;

2) t_o = 10 s, jeżeli pomiary hałasu stałego w czasie są utrudnione przez okresowe zjawiska powodujące powstawanie hałasu o poziomie wyższym niż spodziewany, w szczególności: przejazdy samochodów, przeloty samolotów, a w przerwach pomiędzy tymi zjawiskami nie jest możliwe wykonanie pomiarów sześćdziesięciosekundowych;

3) t_o równe długości okresu trwania zjawiska lub jego wielokrotności - w przypadku okresowego działania źródła;

4) t_o ≥ 5 min dla hałasu o zmiennym poziomie dźwięku w czasie t_p.

Dopuszcza się przerwy w rejestracji, wprowadzane przez wykonującego pomiary ze względu na eliminację przypadkowych zakłóceń, w przypadku próbek o czasie trwania t_o = 60 s i przerw nie dłuższych niż 10 s. W przypadku próbek o krótszym czasie trwania lub przerw dłuższych - próbkę należy odrzucić.

Liczbę n elementarnych próbek hałasu ustala się na bieżąco w punkcie pomiarowym, zgodnie z wymogami określonymi w tabeli 1.

Tabela 1. Liczba n wymaganych elementarnych próbek hałasu w zależności od różnicy R między najwyższą a najniższą wartością zmierzonego poziomu hałasu próbki w danym przedziale czasu t_p

Różnica R w dB	0 < R ≤ 1	1 < R≤ 1,5	1,5 < R ≤ 2	2 < R≤ 2,5	2,5 < R ≤ 3
Liczba pomiarów n	3	4	5	6	7

Jeżeli różnica między wynikami poszczególnych pomiarów elementarnych jest większa niż 3 dB, wydłuża się czas trwania pomiaru elementarnego (próbki).

3. Określenie średniego poziomu dźwięku L_Asr

Średni poziom dźwięku określa się:

1) w poszczególnych przedziałach czasu tp lub

2) dla poszczególnych źródeł hałasu

- zgodnie ze wzorem 2:

(wzór 2)

gdzie:

n - oznacza liczbę próbek w serii pomiarowej,

L_Ak - oznacza zmierzony poziom dźwięku w czasie to (wynik pomiaru próbki hałasu), w decybelach (dB).

4. Pomiary tła akustycznego

Tło akustyczne tworzą wszystkie dźwięki występujące w danym punkcie pomiarowym, które nie pochodzą z zakładu, instalacji, urządzeń aktualnie badanych. Dokonując pomiaru poziomu tła akustycznego, wyłącza się pojedyncze, sporadyczne dźwięki, których wpływ na pomiar hałasu z zakładu, instalacji czy urządzenia można wyeliminować przez chwilowe zatrzymanie procesu mierzenia lub analizę zarejestrowanego sygnału.

Pomiar poziomu tła akustycznego przeprowadza się w sposób gwarantujący wyeliminowanie źródła hałasu będącego przedmiotem oceny, a mianowicie:

1) w tych samych punktach pomiarowych, w których przeprowadza się pomiar hałasu emitowanego przez badane źródło, lecz po wyłączeniu źródła(-deł) hałasu będącego(-cych) przedmiotem oceny lub w przerwach pracy badanego(-nych) źródła(-deł),

2) w sytuacji, kiedy nie jest możliwe wyłączenie źródła(-deł) hałasu, dopuszcza się przeprowadzenie pomiaru poziomu tła akustycznego w innym miejscu, lecz porównywalnym do tego, w którym był usytuowany punkt pomiarowy hałasu emitowanego przez badane źródło, przykładowo w cieniu akustycznym najbliższego obiektu budowlanego lub najbliższej przegrody terenowej.

Pomiary poziomu tła akustycznego przeprowadza się w tym samym dniu, o tej samej porze doby i w podobnych warunkach meteorologicznych, w jakich wykonuje się pomiary poziomu emisji hałasu ze źródła.

5. Określenie poziomu emisji hałasu w środowisku

Poziom emisji hałasu L_Aek w przedziale czasu t_p otrzymuje się przez odjęcie od wartości średniego poziomu dźwięku L_Asr wyrażonego wzorem 2 wartości średniego poziomu tła akustycznego L_At, zgodnie ze wzorem 3:

L_Aek = 10 lg(10^0,1L_Asr - 10^0,1L_At)

(wzór 3)

gdzie:

L_Asr - oznacza średni poziom dźwięku dla przedziału czasu t_p lub średni poziom dźwięku dla danego źródła, w decybelach (dB),

L_At - oznacza średni poziom tła akustycznego, w decybelach (dB).

Jeżeli różnica poziomów L_Asr - L_At jest mniejsza niż 3 dB, poziom dźwięku w danym przedziale czasu t_p należy wyznaczyć za pomocą metod obliczeniowych przedstawionych w części F.

6. Obliczenie poziomu hałasu L_AeqT w punkcie pomiarowym, wyrażonego równoważnym poziomem dźwięku A dla czasu odniesienia T

Poziom hałasu w danym punkcie pomiarowym oblicza się na podstawie wyznaczonych średnich poziomów dźwięku L_Asr:

1) w poszczególnych przedziałach czasu t_p lub

2) dla poszczególnych źródeł hałasu - gdy badano każde źródło oddzielnie

- zgodnie ze wzorem 4:

(wzór 4)

gdzie:

m - oznacza liczbę przedziałów czasu t_p lub liczbę zmierzonych źródeł,

L_Aekj - oznacza poziom L_Aek dla j-tego przedziału czasu t_p lub j-tego źródła, w decybelach (dB),

t_j - oznacza czas trwania j-tego przedziału czasu t_p, lub czas pracy danego źródła, w sekundach (s),

T - oznacza czas odniesienia, w sekundach (s).

Wielkość przedziałów czasu t_p oraz czas odniesienia T można wyrażać w innych jednostkach, przykładowo w minutach, godzinach, pod warunkiem przyjęcia tych samych jednostek.

Wartość L_AeqT obliczona zgodnie ze wzorem 4 odpowiada wartości wskaźnika hałasu:

1) L_{Aeq D}, jeżeli pomiary i obliczenia były prowadzone dla czasu odniesienia T = 8 godzin w porze dnia (6.00 - 22.00);

2) L_{Aeq N}, jeżeli pomiary i obliczenia były prowadzone dla czasu odniesienia T = 1 godzina w porze nocy (22.00 - 6.00).

3. Wynik badania hałasu

1. Wartość wskaźnika L_{Aeq D} lub L_{Aeq N} jest przyjmowana jako ostateczny wynik badania hałasu, z wyjątkiem przypadku, o którym mowa w ust. 2.

2. W przypadku lokalizacji punktu pomiarowego przy elewacji budynku, w odległości od 0,5 do 2 m od zamkniętego lub uchylonego okna, wynik badania pomniejsza się o 3 dB.

F. Obliczeniowe metody hałasu emitowanego do środowiska

Metody obliczeniowe są oparte na modelu rozprzestrzeniania się hałasu w środowisku zawartym w normie PN ISO 9613-2 Akustyka - Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczenia.

Podstawowymi danymi źródłowymi do obliczeń poziomów dźwięku w oparciu o powyższy model, wymieniony w normie PN ISO 9613-2, są moce akustyczne źródeł hałasu (instalacji i urządzeń) funkcjonujących na obszarze zakładu.

Moc akustyczna instalacji lub ich istotnych elementów, w odniesieniu do emisji hałasu, może być podana przez producenta lub w razie potrzeby może być wyznaczana w drodze pomiarowej na podstawie procedur zawartych w normach:

1) PN-EN ISO 3744 Akustyka - Wyznaczanie poziomów mocy akustycznej źródeł hałasu na podstawie pomiarów poziomów ciśnienia akustycznego. Metoda techniczna w warunkach zbliżonych do pola swobodnego nad płaszczyzną odbijającą dźwięk;

2) PN-EN ISO 3746 Akustyka - Wyznaczanie poziomów mocy akustycznej źródeł hałasu na podstawie pomiarów poziomów ciśnienia akustycznego. Metoda orientacyjna z zastosowaniem otaczającej powierzchni pomiarowej nad płaszczyzną odbijającą dźwięk;

3) PN-ISO 8297 Akustyka -Wyznaczanie poziomów mocy akustycznej zakładów przemysłowych z wieloma źródłami hałasu w celu oszacowania wartości poziomu ciśnienia akustycznego w środowisku. Metoda techniczna.

Powyższe normy określają odległości od źródła, w jakich prowadzi się pomiary poziomów dźwięku. W przypadku braku możliwości wykonania pomiarów poziomów dźwięku w wymaganych odległościach moc akustyczną, na potrzeby zastosowania metod obliczeniowych, można wyznaczać na podstawie pomiarów poziomów dźwięku prowadzonych w innych odległościach. W tym przypadku metodę pomiarową należy:

1) szczegółowo scharakteryzować;

2) w miarę możliwości zwalidować.

Poziom mocy akustycznej urządzeń w ruchu wyznacza się zgodnie z procedurami zawartymi w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2023 r. poz. 215).

W przypadku braku określenia w przepisach, o których mowa powyżej, wymagań odnośnie do badanego urządzenia w ruchu, poziom jego mocy akustycznej L_AW oblicza się zgodnie ze wzorem:

(wzór 5)

gdzie:

L_AE - oznacza ekspozycyjny poziom dźwięku A w decybelach (dB), wyznaczony zgodnie z metodyką referencyjną określoną na podstawie przepisów art. 176 ustawy,

v - oznacza prędkość ruchu, w metrach na sekundę (m/s),

t₀ - oznacza czas odniesienia równy 1 s,

r - oznacza odległość punktu obserwacji od toru ruchu, w metrach (m),

S₀ - oznacza powierzchnię odniesienia równą 1 m².

G. Informacje zamieszczane w protokole i sprawozdaniu z pomiarów

I. Protokół z pomiarów

Protokół z pomiarów wykonanych na podstawie niniejszej metodyki referencyjnej powinien zawierać co najmniej:

1) dane identyfikujące podmiot odpowiedzialny za eksploatację instalacji, urządzenia (jego adres zamieszkania lub siedziby);

2) adres zakładu, na którego terenie jest prowadzona eksploatacja instalacji, urządzenia;

3) charakterystykę prowadzonej działalności;

4) datę i czas wykonywania pomiarów;

5) dane identyfikujące zespół pomiarowy (nazwiska i imiona osób dokonujących pomiarów, stanowiska służbowe);

6) dane dotyczące rodzaju źródeł hałasu oraz czasu ich funkcjonowania;

7) charakterystykę terenu, na którym prowadzono pomiary hałasu:

a) opis terenu,

b) określenie rodzaju terenu zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, o ile taki plan istnieje,

c) dopuszczalne poziomy hałasu określone decyzją o dopuszczalnym poziomie hałasu lub pozwoleniem zintegrowanym właściwego organu;

8) opis lokalizacji punktu pomiarowego:

a) wysokość punktu pomiarowego nad poziomem terenu,

b) współrzędne geograficzne punktu pomiarowego, które mogą zostać określone przy użyciu technik GPS i muszą być wówczas zapisane w formacie: „hddomm'ss,s";

9) wskazanie zastosowanej metody pomiarów, krótki opis metody lub powołanie się na niniejszą metodykę referencyjną;

10) opis aparatury i wyposażenia wraz z nastawami, z wyjątkiem przypadków, w których posługiwano się wyłącznie metodą obliczeniową:

a) użyta aparatura pomiarowa, nazwy i typy używanych przyrządów oraz ich numery seryjne,

b) dane identyfikacyjne świadectw wzorcowania przyrządów i świadectw legalizacji, dla których istnieje obowiązek posiadania tego typu dokumentów (przykładowo numer i data wydania),

c) zastosowane podczas pomiarów nastawy miernika poziomu dźwięku: charakterystyka korekcyjna A, stała czasowa,

d) wyniki kalibracji urządzeń pomiarowych - przed pomiarem i po pomiarze;

11) opis warunków meteorologicznych, z wyjątkiem przypadków, w których posługiwano się wyłącznie metodą obliczeniową:

a) temperatura otoczenia,

b) względna wilgotność,

c) prędkość i kierunek wiatru,

d) ciśnienie atmosferyczne;

e) wysokość, na jakiej dokonano pomiarów warunków meteorologicznych;

12) wyniki pomiarów:

a) wyniki wszystkich wykonanych pomiarów, dla wszystkich przedziałów czasu t_p lub wszystkich źródeł hałasu, gdy badano każde źródło oddzielnie, oraz pomiarów poziomu tła akustycznego,

b) czas trwania pomiaru elementarnego próbki t_o,

c) długość lub długości przedziałów czasu t_p,

d) czas pracy źródeł hałasu w dniu badań;

13) załączniki graficzne - szkic (lub mapę, o ile jest do dyspozycji) poligonu badań z oznaczeniem lokalizacji źródeł hałasu, punktów pomiarowych oraz obiektów mających wpływ na rozprzestrzenianie się dźwięku, w szczególności obiektów lub płaszczyzn odbijających dźwięk;

14) podpis wykonującego pomiary oraz podpis przedstawiciela prowadzącego instalację lub zakład.

Do przedstawienia danych zawartych w protokole z pomiarów mogą być stosowane odpowiednie tabele zamieszczone w przepisach wydanych na podstawie art. 149 ust. 2 i 4 ustawy, przedstawiające układ przekazywanych wyników okresowych pomiarów hałasu w środowisku pochodzącego z instalacji lub urządzeń, z wyjątkiem hałasu impulsowego.

II. Sprawozdanie z pomiarów

1. Sprawozdanie z pomiarów wykonanych na podstawie niniejszej metodyki referencyjnej powinno zawierać:

1) informacje wymienione w protokołach z pomiarów;

2) wyniki pomiarów hałasu wyrażone wskaźnikami hałasu L_{Aeq D} i L_{Aeq N};

3) poziomy mocy akustycznej, o ile takie badania prowadzono;

4) oszacowanie niepewności pomiaru poziomu hałasu wraz z opisem sposobu obliczania tej niepewności.

2. W sprawozdaniu z pomiarów należy także zawrzeć następujące informacje:

1) opis terenu, na którym prowadzono badania, w tym szkice lub fotografie, o ile były wykonywane, obrazujące:

a) ukształtowanie terenu,

b) powierzchnię terenu;

2) opis lokalizacji punktów pomiarowych;

3) mapę cyfrową obrazującą zakład i teren badań; w przypadku braku takiej mapy - opis zawierający informacje o:

a) rodzaju zabudowy,

b) szacunkowej odległości pierwszej linii zabudowy, o ile istnieje, od granicy terenu, do którego prowadzący zakład posiada tytuł prawny,

c) szacunkowej wysokości pierwszej linii zabudowy lub liczbie kondygnacji,

d) obiektach odbijających fale akustyczne w otoczeniu źródła i punktu pomiarowego;

4) dotyczące rodzaju terenu zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, o ile plan taki istnieje;

5) dopuszczalne poziomy hałasu określone decyzją o dopuszczalnym poziomie hałasu lub pozwoleniem zintegrowanym właściwego organu;

6) załączniki graficzne - mapy poligonu badań:

a) wycinek planu terenu z zaznaczeniem położenia źródeł hałasu, punktów pomiarowych, pobliskich obiektów o charakterze ekranującym lub powodujących odbicia,

b) szkice odzwierciedlające lokalizacje i wzajemne usytuowanie źródeł hałasu, punktów pomiarowych, pobliskich obiektów mających wpływ na pole akustyczne, terenów podlegających ustawowej ochronie przed hałasem,

c) fragmenty map cyfrowych, map ze zdjęć lotniczych, satelitarnych i innych, o ile są dostępne;

7) podpis wykonującego pomiary oraz podpis kierownika laboratorium wykonującego pomiary.

Do przedstawienia danych zawartych w sprawozdaniu z pomiarów mogą być stosowane odpowiednie tabele zamieszczone w przepisach wydanych na podstawie art. 149 ust. 2 i 4 ustawy, przedstawiające układ przekazywanych wyników okresowych pomiarów hałasu w środowisku, pochodzącego z instalacji lub urządzeń, z wyjątkiem hałasu impulsowego.

Załącznik nr 8

METODYKA REFERENCYJNA WYKONYWANIA OKRESOWYCH POMIARÓW HAŁASU IMPULSOWEGO W ŚRODOWISKU POCHODZĄCEGO Z INSTALACJI LUB URZĄDZEŃ

A. Okresowe pomiary hałasu impulsowego w środowisku pochodzącego z instalacji lub urządzeń wykonuje się zgodnie z procedurą opisaną w normie PN-ISO 10843 Akustyka - Metody opisu i pomiaru pojedynczych impulsów lub serii impulsów z uwzględnieniem definicji zawartych w normie PN-ISO 1996-2:1999 Akustyka - Opis i pomiary hałasu środowiskowego. Zbieranie danych dotyczących sposobu zagospodarowania terenu (zmiana A1).

B. Lokalizację punktów pomiarowych ustala się zgodnie z częścią B załącznika nr 7 do rozporządzenia.

C. Wyznaczone wartości wskaźników hałasu L_{Aeq D} oraz L_{Aeq N}, z uwzględnieniem korekcji związanej z występowaniem impulsów akustycznych, przedstawia się wraz z niepewnością pomiaru, z uwzględnieniem uwag dotyczących oszacowania niepewności pomiaru przedstawionych w części A załącznika nr 7 do rozporządzenia.

D. Protokół pomiarów i sprawozdanie z badań powinny zawierać informacje analogiczne do informacji przedstawionych w części G załącznika nr 7 do rozporządzenia, z uwzględnieniem wymagań zawartych w normie PN-ISO 10843, rozdział 6, oraz w normie PN-ISO 1996-2:1999/A1:2002.

E. Do wyznaczenia równoważnego poziomu dźwięku A z korekcją stosuje się następujące wartości poprawek impulsowych:

Rodzaj dźwięku	Poprawka impulsowa do wyników pomiarów parametrów impulsów, w decybelach (dB)
	pomiar ekspozycyjnych poziomów dźwięku w odniesieniu do pojedynczych impulsów	pomiar równoważnego poziomu dźwięku impulsowego, z zawartością impulsów akustycznych
Dźwięk o dużej impulsowości	12	11,7
Dźwięk impulsowy o dużej energii	12	12
Typowy dźwięk impulsowy	5	3