Na podstawie art. 22b ust. 21 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16, poz. 94, z późn. zm.³⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1.[Zakres regulacji] Rozporządzenie określa:

1) zakres wiedzy i umiejętności dotyczących pojazdu kolejowego i infrastruktury kolejowej objętych szkoleniem i egzaminem, które są niezbędne do uzyskania świadectwa maszynisty;

2) sposób prowadzenia rejestru świadectw maszynistów;

3) wzór świadectwa maszynisty.

§ 2.[Zakres wiedzy i umiejętności] 1. Zakres wiedzy i umiejętności dotyczących pojazdu kolejowego objętych szkoleniem i egzaminem, które są niezbędne do uzyskania świadectwa maszynisty, określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

2. Zakres wiedzy i umiejętności dotyczących infrastruktury kolejowej objętych szkoleniem i egzaminem, które są niezbędne do uzyskania świadectwa maszynisty, określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

§ 3.[Sposób prowadzenia rejestru świadectw maszynistów] Sposób prowadzenia rejestru świadectw maszynistów określa załącznik II do decyzji Komisji nr 2010/17/WE z dnia 29 października 2009 r. w sprawie przyjęcia podstawowych parametrów rejestrów licencji maszynisty i świadectw uzupełniających określonych w dyrektywie 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 8 z 13.01.2010, str. 17). Rejestr uaktualnia się regularnie.

§ 4.[Dostęp do informacji o treści wydanych świadectw maszynisty] Przewoźnik kolejowy i zarządca infrastruktury kolejowej umożliwia dostęp do informacji o treści wydanych przez nich świadectw maszynisty oraz dostarcza te informacje zgodnie z załącznikiem II do decyzji Komisji nr 2010/17/WE z dnia 29 października 2009 r. w sprawie przyjęcia podstawowych parametrów rejestrów licencji maszynisty i świadectw uzupełniających określonych w dyrektywie 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

§ 5.[Okresowe sprawdzenie wiedzy i umiejętności w celu zachowania ważności świadectwa] Po przeprowadzeniu okresowego sprawdzenia wiedzy i umiejętności w celu zachowania ważności świadectwa maszynisty, przewoźnik kolejowy albo zarządca infrastruktury kolejowej potwierdza, poprzez odnotowanie w rejestrze świadectw maszynistów, że maszynista spełnia wymagania określone w załącznikach nr 1 i 2 do rozporządzenia.

§ 6.[Wzór świadectwa maszynisty] Wzór świadectwa maszynisty określa rozporządzenie Komisji (UE) nr 36/2010 z dnia 3 grudnia 2009 r. w sprawie wspólnotowych wzorów licencji maszynisty, świadectw uzupełniających, uwierzytelnionych odpisów świadectw uzupełniających oraz wniosków o wydanie licencji maszynisty zgodnie z dyrektywą 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 13 z 19.01.2010, str. 1, z późn. zm.).

§ 7.[Osoba, która posiada ważne uprawnienie do prowadzenia pojazdów kolejowych] Osobie, która posiada ważne uprawnienie do prowadzenia pojazdów kolejowych wydane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 16 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu stanowisk bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego i warunków, jakie powinny spełniać osoby zatrudnione na tych stanowiskach oraz prowadzący pojazdy kolejowe (Dz. U. Nr 212, poz. 2152, z późn. zm.⁴⁾), przewoźnik kolejowy albo zarządca infrastruktury kolejowej wydaje w trybie, o którym mowa w art. 22b ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, świadectwo maszynisty odpowiedniej kategorii uprawniające do prowadzenia pociągu lub pojazdu kolejowego po infrastrukturze kolejowej, po której osoby te wykonują przejazdy lub przewozy, bez konieczności odbycia szkolenia i złożenia egzaminu, o których mowa w § 2.

§ 8.[Wejście w życie] Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia ogłoszenia.

Załączniki do rozporządzenia Ministra Infrastruktury
z dnia 18 lutego 2011 r. (poz. 347)

Załącznik nr 1

ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI DOTYCZĄCYCH POJAZDU KOLEJOWEGO OBJĘTYCH SZKOLENIEM I EGZAMINEM, KTÓRE SĄ NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA ŚWIADECTWA MASZYNISTY

1. Po ukończeniu szkolenia dotyczącego taboru obejmującego:

a) szkolenie teoretyczne – polegające na zdobywaniu wiadomości w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności na stanowisku maszynisty, również, o ile to możliwe, przy wykorzystaniu urządzeń elektronicznych służących do przetwarzania informacji oraz symulatorów,

b) szkolenie praktyczne – polegające na zdobywaniu praktycznych umiejętności niezbędnych na stanowisku maszynisty w miejscu pracy, prowadzeniu pociągu lub pojazdu kolejowego pod nadzorem

– zakończonego egzaminem, maszynista powinien umieć wykonywać niżej wymienione zadania.

1) Próby i kontrole przed jazdą

Maszynista powinien umieć:

a) zgromadzić dokumentację i niezbędne wyposażenie,

b) sprawdzić, czy wyznaczony pojazd trakcyjny może być użyty do obsługi wyznaczonego pociągu,

c) wprowadzić i sprawdzić informacje zapisane w dokumentacji dotyczącej pojazdu trakcyjnego i pociągu,

d) sprawdzić, poprzez dokonanie określonych prób i kontroli, czy urządzenia związane z bezpieczeństwem są sprawne,

e) sprawdzić wyposażenie pojazdu trakcyjnego w sprzęt ochronny i sprzęt związany z bezpieczeństwem oraz jego sprawność,

f) wykonać wszelkie należące do obowiązków maszynisty czynności zapobiegawczo-utrzymaniowe.

2) Znajomość pojazdu kolejowego

Aby prowadzić pojazd trakcyjny, maszynista powinien być zapoznany ze wszystkimi obsługiwanymi przez niego regulatorami i wskaźnikami, w szczególności z tymi, które dotyczą funkcjonowania:

a) napędu,

b) hamowania,

c) elementów związanych z bezpieczeństwem ruchu.

Aby wykryć i zlokalizować nieprawidłowości występujące w pojazdach kolejowych, ustalić, co jest potrzebne do ich usunięcia, a także w określonych przypadkach podjąć działania naprawcze maszynista powinien być zapoznany z:

a) konstrukcjami mechanicznymi pojazdów kolejowych,

b) zawieszeniem i urządzeniami mocującymi,

c) częściami biegowymi,

d) urządzeniami związanymi z bezpieczeństwem ruchu pociągów,

e) konstrukcją zbiorników paliwa, układem zasilania paliwem, układem wydechowym,

f) znaczeniem oznaczeń znajdujących się wewnątrz i na zewnątrz pojazdów kolejowych, w szczególności symboli używanych przy przewozie towarów niebezpiecznych,

g) systemem rejestracji jazd,

h) układami: elektrycznym i pneumatycznym,

i) systemem pobierania prądu trakcyjnego i układami wysokiego napięcia,

j) sprzętem łączności, w tym systemem transmisji radiowej i łącznością tor–pojazd,

k) organizacją jazd pojazdem trakcyjnym,

l) budową pojazdów kolejowych i ich przeznaczeniem oraz urządzeniami wykorzystywanymi do prowadzenia pociągu i pracy manewrowej, a w szczególności z systemem zatrzymywania pociągu przy użyciu samoczynnego hamulca zespolonego,

m) układem hamulcowym,

n) częściami charakterystycznymi dla pojazdów kolejowych,

o) łączeniem pojazdów kolejowych.

3) Próby hamulców

Maszynista powinien umieć:

a) sprawdzić i obliczyć przed jazdą, czy faktyczna masa hamująca pociągu odpowiada masie hamującej wymaganej dla danej linii, zgodnie z wartościami podanymi w dokumentach pociągu,

b) sprawdzić działanie różnych składników układu hamulcowego pojazdu trakcyjnego oraz pociągu odpowiednio przed jazdą, przy jego uruchamianiu i w czasie jazdy.

4) Sposób funkcjonowania i prędkość maksymalna pociągu w odniesieniu do charakterystyk linii

Maszynista powinien umieć zastosować odpowiednią technikę prowadzenia pociągu i stosować maksymalną prędkość pociągu na podstawie takich zmiennych, jak obowiązujące dla danej linii kolejowej ograniczenia prędkości, panujące warunki pogodowe, wprowadzone zmiany w urządzeniach sygnalizacyjnych oraz przyjęte do wiadomości informacje przekazane maszyniście przed jazdą i w czasie jazdy.

5) Prowadzenie pociągu w sposób, który nie powoduje uszkodzeń infrastruktury kolejowej lub pojazdów

Maszynista powinien umieć:

a) korzystać zgodnie z obowiązującymi zasadami ze wszystkich dostępnych układów sterowania,

b) uruchomić pociąg, uwzględniając przyczepność i ograniczenia mocy pojazdu trakcyjnego,

c) używać hamulców pociągu.

6) Nieprawidłowości

Maszynista powinien:

a) zwracać uwagę na nadzwyczajne zdarzenia zaistniałe podczas prowadzenia pociągu,

b) umieć dokonać oględzin technicznych pociągu, umieć rozpoznać oznaki nieprawidłowości, zapobiegać ich powstawaniu i umieć reagować odpowiednio do ich znaczenia, mając na uwadze konieczność zapewnienia bezpieczeństwa ruchu kolejowego i bezpieczeństwa osób,

c) wykazać się znajomością stosowania dostępnych środków zabezpieczenia ruchu kolejowego i środków łączności.

7) Postępowanie w razie nieprzewidzianych zdarzeń i wypadków, pożarów oraz wypadków z udziałem ludzi

Maszynista powinien:

a) znać obowiązujące procedury zabezpieczenia pociągu i wezwania pomocy w razie wypadku z udziałem ludzi znajdujących się w pociągu,

b) umieć ustalić, czy pociąg przewozi towary niebezpieczne i ustalić ich rodzaj oraz lokalizację na podstawie dokumentów pociągu,

c) znać procedury ewakuacji podróżnych z pociągu pasażerskiego w sytuacji awaryjnej.

8) Warunki określające kontynuowanie jazdy po wypadku z udziałem pojazdu kolejowego

Po zaistnieniu wypadku kolejowego maszynista powinien umieć ocenić, czy i przy zachowaniu jakich warunków pojazd kolejowy może kontynuować jazdę.

Maszynista powinien:

a) umieć określić, czy przed kontynuacją jazdy przez pociąg potrzebna jest ocena innego specjalisty,

b) znać, określone przez zarządcę infrastruktury kolejowej, procedury informowania o możliwości kontynuowania jazdy po wypadku.

9) Unieruchomienie pociągu

Maszynista powinien posiadać wiedzę na temat środków umożliwiających zatrzymanie pociągu lub jego części, umieć je stosować w celu zabezpieczenia przed niespodziewanym uruchomieniem lub zbiegnięciem pociągu lub jego części.

2. Egzamin składa się z egzaminu teoretycznego oraz egzaminu praktycznego.

3. Egzamin obejmuje sprawdzenie wiedzy i umiejętności określonych w ust. 1.

4. Okresowe sprawdzanie wiedzy i umiejętności dotyczących pojazdów kolejowych jest przeprowadzane co najmniej co trzy lata.

Załącznik nr 2

ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI DOTYCZĄCYCH INFRASTRUKTURY KOLEJOWEJ OBJĘTYCH SZKOLENIEM I EGZAMINEM, KTÓRE SĄ NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA ŚWIADECTWA MASZYNISTY

1. Po ukończeniu szkolenia dotyczącego infrastruktury kolejowej obejmującego:

a) szkolenie teoretyczne – polegające na zdobywaniu wiadomości w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności na stanowisku maszynisty, również, o ile to możliwe, przy wykorzystaniu urządzeń elektronicznych służących do przetwarzania informacji oraz symulatorów,

b) szkolenie praktyczne – polegające na zdobywaniu praktycznych umiejętności niezbędnych na stanowisku maszynisty w miejscu pracy, prowadzeniu pociągu lub pojazdu kolejowego pod nadzorem

– zakończonego egzaminem, maszynista powinien umieć wykonywać niżej wymienione zadania.

1) Rodzaj eksploatacji i prędkość maksymalna pociągu w odniesieniu do charakterystyk linii

Maszynista powinien umieć zastosować odpowiednią technikę prowadzenia pociągu uwzględniającą charakterystykę linii kolejowej i stosować maksymalną prędkość pociągu odpowiadającą warunkom pogodowym, obowiązującym dla linii kolejowej ograniczeniom prędkości oraz przyjętym od zarządcy infrastruktury kolejowej informacjom.

2) Znajomość linii

Maszynista powinien potrafić przewidywać problemy, które mogą powstać w czasie jazdy, i odpowiednio im zapobiegać, szczególnie w zakresie bezpieczeństwa ruchu kolejowego oraz związanych z punktualnością prowadzenia pociągu i ekonomicznością jazdy. Powinien posiadać wiedzę na temat linii kolejowych i urządzeń na trasie jazdy oraz ewentualnych tras zastępczych.

Aspektami istotnymi dla znajomości linii kolejowej są:

a) warunki eksploatacji linii kolejowej, w tym zmiany toru i ruch jednokierunkowy,

b) znajomość dokumentów zarządcy infrastruktury kolejowej dotyczących linii kolejowej,

c) określenie torów, które mogą być wykorzystane do danego rodzaju przewozów,

d) obowiązujące zasady ruchu oraz system sygnalizacyjny,

e) system blokady liniowej i związane z nim przepisy,

f) nazwy stacji kolejowych ich położenie na linii kolejowej, warunki widoczności stacji i nastawni,

g) sygnalizacja przejściowa pomiędzy różnymi systemami sterowania ruchem kolejowym lub systemami zasilania trakcyjnego,

h) ograniczenia prędkości dla różnych kategorii prowadzonych pociągów,

i) profile topograficzne,

j) szczególne warunki hamowania, w szczególności na liniach o stromym nachyleniu,

k) szczególne właściwości eksploatacyjne, w tym specjalne sygnały, znaki i warunki odjazdu.

3) Przepisy bezpieczeństwa

Maszynista powinien:

a) wiedzieć, że pociąg należy uruchamiać tylko wtedy, gdy spełnione są wszystkie zalecane warunki, w tym warunki wynikające z rozkładu jazdy, nakazu jazdy lub sygnału odjazdu, podawane przez urządzenia sygnalizacyjne,

b) umieć obserwować sygnały urządzeń przytorowych i urządzeń znajdujących się w pojeździe trakcyjnym, odpowiednio je interpretować i postępować zgodnie z ustalonymi procedurami,

c) umieć prowadzić pociąg w sposób bezpieczny zgodnie z ustalonymi procedurami dotyczącymi jazdy i stosować, w razie otrzymania takiego polecenia, szczególne warunki prowadzenia pociągu, w szczególności czasowe ograniczenie prędkości, jazdę w kierunku przeciwnym do zasadniczego, pozwolenie na przejazd obok semafora wskazującego sygnał zabraniający jazdy, wykonanie pracy manewrowej, zmianę kierunku jazdy, przejazd przez miejsce wykonywania prac budowlanych,

d) umieć przestrzegać terminowości postojów wynikających z rozkładu jazdy i wyznaczonych postojów dodatkowych.

4) Prowadzenie pociągu

Maszynista powinien umieć:

a) ustalić miejsce położenia pociągu na linii kolejowej,

b) używać hamulców pociągu, uwzględniając warunki linii kolejowej,

c) regulować prędkość jazdy pociągu zgodnie z rozkładem jazdy oraz wydanymi poleceniami, w szczególności mającymi na celu oszczędność energii trakcyjnej, przy uwzględnieniu charakterystyk pojazdu trakcyjnego, pociągu oraz linii kolejowej.

5) Nieprawidłowości

Maszynista powinien umieć:

a) zwracać uwagę na nieprawidłowości dotyczące infrastruktury kolejowej i otoczenia, w tym urządzeń sygnalizacyjnych, torów, zasilania w energię trakcyjną, przejazdów kolejowych, otoczenia torów i ruchu kolejowego,

b) określić odległość dzielącą prowadzony pojazd kolejowy od przeszkód zagrażających bezpieczeństwu ruchu kolejowego,

c) poinformować zarządcę infrastruktury kolejowej o miejscu i charakterze zaobserwowanych nieprawidłowości, upewniając się, że informacja ta została należycie zrozumiana,

d) podjąć działania, uwzględniające infrastrukturę kolejową, mające na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa ruchu kolejowego i osób.

6) Postępowanie w razie nieprzewidzianych zdarzeń i wypadków, pożarów oraz wypadków z udziałem ludzi

Maszynista powinien umieć:

a) podejmować działania w celu ochrony pociągu i wezwania pomocy w razie wypadku kolejowego z udziałem ludzi,

b) ocenić, gdzie zatrzymać pociąg w razie pożaru w pociągu i w razie konieczności umożliwić ewakuację pasażerów,

c) przekazać informację dotyczą pożaru odpowiednim służbom, jeżeli pożar nie może być opanowany przez maszynistę i obsługę pociągu,

d) jak najszybciej poinformować zarządcę infrastruktury kolejowej w przypadkach, o których mowa w lit. a–c,

e) ocenić, czy i w jakich warunkach infrastruktura kolejowa pozwala na dalsze prowadzenie pociągu lub pojazdu kolejowego.

7) Testy językowe

Wymóg znajomości języków obcych dotyczy infrastruktury kolejowej, do której odnosi się świadectwo maszynisty.

Maszynista powinien:

a) posiadać umiejętności w zakresie języka wskazanego przez danego zarządcę infrastruktury kolejowej w przypadku konieczności porozumiewania się z przedstawicielem zarządcy infrastruktury kolejowej w sprawach związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego,

b) posiadać umiejętności językowe odpowiadające poziomowi znajomości języka umożliwiającego aktywne i skuteczne porozumiewanie się z przedstawicielem zarządcy infrastruktury kolejowej w sytuacjach rutynowych, trudnych oraz awaryjnych,

c) umieć korzystać z wiadomości i metod komunikacji określonych w Technicznych Specyfikacjach Interoperacyjności „Ruch kolejowy”,

d) umieć porozumiewać się w języku wskazanym przez zarządzającego infrastrukturą kolejową zgodnie z poziomem znajomości języka pozwalającym co najmniej na radzenie sobie w sytuacjach praktycznych zawierających nieprzewidziany element, opisywanie zdarzenia i podtrzymywanie prostej rozmowy.

2. Egzamin składa się z egzaminu teoretycznego oraz egzaminu praktycznego:

1) egzamin teoretyczny obejmuje sprawdzenie wiedzy i umiejętności określonych w ust. 1;

2) egzamin praktyczny polega na sprawdzeniu, za pomocą jazd praktycznych na sieci kolejowej, umiejętności prowadzenia pojazdu kolejowego oraz, jeżeli to możliwe, z wykorzystaniem symulatorów, w celu oceny stosowania zasad eksploatacji i działań maszynisty w szczególnie trudnych sytuacjach.

3. Minimalna częstotliwość sprawdzianów okresowych wiedzy wynosi w przypadku:

1) znajomości infrastruktury kolejowej, włącznie ze znajomością trasy i zasad eksploatacji – co trzy lata lub po każdej nieobecności przekraczającej okres jednego roku na danej trasie;

2) znajomości języka dla osób niebędących rodzimymi użytkownikami języka, z zastrzeżeniem, że dotyczy infrastruktury kolejowej, do której odnosi się świadectwo maszynisty – co trzy lata lub po każdej nieobecności przekraczającej okres jednego roku.