Na podstawie art. 6zn ust. 2 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641 i Nr 273, poz. 2703) zarządza się, co następuje:

§ 2.[Definicja] Użyte w rozporządzeniu określenie „właściwy organ celny” oznacza dyrektora izby celnej, w której funkcjonariusz celny, stosujący środek przymusu bezpośredniego, pełni służbę.

§ 3.[Stosowanie środków przymusu] 1. Środki przymusu bezpośredniego, zwane dalej „środkami przymusu”, powinny być stosowane przez funkcjonariuszy celnych w taki sposób, aby osiągnięcie podporządkowania się poleceniom wydanym na podstawie prawa albo skuteczne odparcie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na funkcjonariusza celnego lub mienie powodowało możliwie najmniejszą dolegliwość.

2. Można stosować jednocześnie więcej niż jeden środek przymusu, o których mowa w § 6 ust. 1.

3. Odstępuje się od stosowania środków przymusu, gdy osoba, wobec której zastosowano te środki, podporządkowała się wydanym poleceniom.

§ 4.[Obowiązki funkcjonariuszy w przypadku uszkodzenia ciała lub innego rodzaju zagrożenia dla życia i zdrowia] 1. Jeżeli następstwem zastosowania środka przymusu jest uszkodzenie ciała albo innego rodzaju zagrożenie dla życia lub zdrowia człowieka, funkcjonariusze celni są obowiązani natychmiast udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy, a w razie potrzeby zapewnić pomoc lekarską.

2. W przypadkach, o których mowa w ust. 1, oraz gdy w wyniku zastosowania środka przymusu nastąpiła śmierć człowieka lub szkoda w mieniu, funkcjonariusze celni są obowiązani:

1) zabezpieczyć ślady na miejscu zdarzenia i nie dopuścić osób postronnych na to miejsce;

2) ustalić świadków zdarzenia, jeżeli jest to możliwe w zaistniałych okolicznościach;

3) niezwłocznie powiadomić przełożonego, najbliższą jednostkę Policji, a w przypadku działań w strefie nadgranicznej – również najbliższą jednostkę Straży Granicznej.

3. Pomoc lekarską zapewnia się zawsze kobiecie ciężarnej, wobec której zastosowano środek przymusu, o ile ciąża jest widoczna lub kobieta złożyła stosowne oświadczenie.

§ 5.[Obowiązki związane z każdym przypadkiem użycia środka przymusu] 1. O każdym przypadku użycia środka przymusu funkcjonariusz celny jest obowiązany niezwłocznie powiadomić właściwy organ celny, w formie notatki służbowej, za pośrednictwem bezpośredniego przełożonego.

2. Notatka, o której mowa w ust. 1, powinna zawierać w szczególności:

1) wskazanie stanowiska służbowego, stopnia, imienia i nazwiska funkcjonariusza celnego oraz jednostki, w której pełni służbę;

2) określenie czasu i miejsca użycia środka przymusu;

3) opis sytuacji poprzedzającej użycie środka przymusu i sposobu postępowania przy użyciu środka przymusu;

4) dane indentyfikacyjne osoby, wobec której użyto środka przymusu, określenie skutków użycia środka przymusu oraz sposobu udzielenia pomocy w przypadku uszkodzenia ciała albo innego rodzaju zagrożenia dla życia lub zdrowia tej osoby;

5) dane identyfikacyjne ustalonych świadków zdarzenia;

6) określenie godziny i trybu powiadomienia jednostki Policji i jednostki Straży Granicznej oraz wskazanie sposobu udzielenia pomocy przez te jednostki.

3. Do obowiązków właściwego organu celnego należy:

1) ustalenie, czy użycie środka przymusu nastąpiło zgodnie z obowiązującymi przepisami;

2) podjęcie działań mających na celu wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, w przypadku ustalenia, że użycie środka przymusu było niezgodne z obowiązującymi przepisami;

3) powiadomienie prokuratora rejonowego, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w wyniku użycia środka przymusu zostało popełnione przestępstwo, oraz w każdym przypadku śmierci człowieka lub doznania rozległych obrażeń ciała.

§ 7.[Obowiązek podjęcia próby osiągnięcia podporządkowania swoim poleceniom osoby, przed zastosowaniem środka przymusu] 1. Przed użyciem środka przymusu, jeżeli okoliczności faktyczne to umożliwiają, funkcjonariusz celny jest obowiązany podjąć próbę osiągnięcia podporządkowania swoim poleceniom osoby wzywanej przez stanowczą perswazję słowną lub demonstrację możliwości użycia środków przymusu, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 2 i 3.

2. Bezpośrednio przed zastosowaniem środka przymusu należy wezwać osobę niepodporządkowującą się wydanym poleceniom do zachowania zgodnego z prawem oraz uprzedzić o zamiarze użycia środka przymusu.

3. Jeżeli, w ocenie funkcjonariusza celnego, zwłoka w zastosowaniu środka przymusu groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia ludzkiego, należy odstąpić od podejmowania próby, o której mowa w ust. 1, oraz od czynności określonych w ust. 2.

§ 8.[Stosowanie siły fizycznej] 1. Siłę fizyczną stosuje się w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo zmuszenia do wykonania polecenia, o którym mowa w § 3 ust. 1.

2. Używając siły fizycznej nie wolno zadawać uderzeń, chyba że funkcjonariusz celny działa w obronie koniecznej albo w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub mienie.

§ 9.[Kajdanki i prowadnice] 1. Kajdanki lub prowadnice można stosować w celu udaremnienia ucieczki osoby albo zapobieżenia czynnej napaści lub czynnemu oporowi.

2. Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu, a osobie zachowującej się agresywnie – z tyłu.

3. Nie stosuje się kajdanek wobec osób, których wygląd wskazuje na wiek poniżej 17 lat.

4. Jeden z uchwytów prowadnicy zakłada się na rękę osoby prowadzonej, drugi uchwyt osoba prowadząca trzyma w ręku lub zakłada na swoją rękę.

5. Kajdanki i prowadnice zdejmuje się niezwłocznie po ustaniu przyczyn, dla których ten środek został zastosowany.

§ 10.[Siatka obezwładniająca] 1. Siatkę obezwładniającą stosuje się wobec osoby, która swoim zachowaniem stwarza niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia, jeżeli zastosowanie innych środków przymusu jest niemożliwe albo okazało się nieskuteczne.

2. Siatkę obezwładniającą można stosować także w celu udaremnienia ucieczki osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa albo w pościgu za tą osobą.

3. Zaprzestaje się stosowania siatki obezwładniającej niezwłocznie, jeżeli ustały przyczyny, dla których ten środek został zastosowany.

§ 11.[Pałka służbowa wielofunkcyjna] 1. Pałka służbowa wielofunkcyjna może być stosowana w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści;

2) pokonywania czynnego oporu;

3) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Nie wolno stosować pałki wobec osób stawiających bierny opór, chyba że zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne.

3. Zabrania się:

1) zadawania uderzeń i pchnięć pałką w głowę, szyję, brzuch oraz nieumięśnione i szczególnie wrażliwe części ciała, a także stosowania na te części ciała blokady i zakładania dźwigni;

2) zadawania uderzeń rękojeścią pałki;

3) stosowania pałki wobec osób, w stosunku do których użyto kajdanek, prowadnic i siatek obezwładniających.

4. Wolno zadawać uderzenia i pchnięcia pałką we wszystkie części ciała w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie własne lub innej osoby.

§ 12.[Paralizator elektryczny] 1. Paralizator elektryczny można stosować w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści;

2) pokonywania czynnego oporu;

3) przeciwdziałania niszczeniu mienia;

4) udaremniania ucieczki osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa albo w pościgu za tą osobą.

2. Przy stosowaniu środka przymusu, o którym mowa w ust. 1, należy uwzględnić jego właściwości mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.

§ 13.[Ręczny miotacz gazowy] 1. Ręczny miotacz gazowy można stosować w przypadkach:

1) odpierania czynnej napaści;

2) pokonywania czynnego oporu;

3) udaremnienia ucieczki osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa albo w pościgu za tą osobą.

2. Przy stosowaniu środka przymusu, o którym mowa w ust. 1, należy uwzględnić jego właściwości mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia ludzkiego.

§ 14.[Kolczatka drogowa i inne przeszkody umożliwiające zatrzymanie pojazdu mechanicznego] 1. Kolczatka drogowa lub inne przeszkody umożliwiające zatrzymanie pojazdu mechanicznego mogą być stosowane w przypadku, gdy osoba prowadząca pojazd nie zatrzymała się, pomimo sygnału do zatrzymania, wydanego w celu realizacji zadań ustawowych oraz w sposób zrozumiały i widoczny dla kierowcy zatrzymywanego pojazdu przez umundurowanego funkcjonariusza celnego, znajdującego się w pobliżu oznakowanego pojazdu Służby Celnej.

2. Kolczatki drogowej nie stosuje się do zatrzymania pojazdów jednośladowych.

3. O zamiarze zastosowania kolczatki drogowej albo innej przeszkody umożliwiającej zatrzymanie pojazdu mechanicznego lub innego środka przewozowego należy zawiadomić najbliższą jednostkę Policji oraz izbę celną, na której terenie zastosowany zostanie ten środek przymusu, a w przypadku działań w strefie nadgranicznej – również najbliższą jednostkę Straży Granicznej.

4. Zastosowanie kolczatki drogowej lub innej przeszkody należy poprzedzić wstrzymaniem ruchu drogowego w obu kierunkach na odległość nie mniejszą niż 100 m od kolczatki lub innej przeszkody oraz sygnałem zatrzymania, podanym przez umundurowanego funkcjonariusza celnego, znajdującego się w pobliżu oznakowanego pojazdu Służby Celnej.

5. Jeżeli ze względu na okoliczności faktyczne zachodzi potrzeba natychmiastowego zatrzymania pojazdu mechanicznego lub innego środka przewozowego, a zawiadomienie, o którym mowa w ust. 3, jest niemożliwe, należy:

1) stosować tryb postępowania określony w ust. 4;

2) niezwłocznie po ustąpieniu przyczyny zawiadomić organy wymienione w ust. 3.

6. W przypadku blokowania przejazdu oznakowanym pojazdem służbowym Służby Celnej z włączonymi sygnałami świetlnymi można odstąpić od wstrzymania ruchu drogowego.

§ 15.[Blokady] 1. Blokady mogą być stosowane w przypadkach, gdy:

1) istnieje uzasadnione podejrzenie, że w pozostawionym pojeździe mogą znajdować się towary wprowadzone na obszar celny Wspólnoty Europejskiej, przewożone przez ten obszar lub przeznaczone do wywozu, w sposób niezgodny z prawem;

2) wobec osób lub towarów znajdujących się w pojeździe podjęto czynności kontrolne, a ze względu na okoliczności faktyczne zachodzi obawa ucieczki kontrolowanym pojazdem przed zakończeniem tych czynności.

2. Blokada powinna być założona na przednim kole pojazdu mechanicznego po stronie kierującego oraz trwale oznakowana przez umieszczenie na niej w widocznym miejscu:

1) nazwy organu zakładającego blokadę;

2) numeru ewidencyjnego blokady;

3) adresu, pod który należy zgłosić się w celu jej zdjęcia.

3. Na pojeździe w widocznym miejscu umieszcza się informację o założeniu blokady.

4. Wzór informacji o założeniu blokady określa załącznik do rozporządzenia.

§ 17.[Obowiązek zwrotu środków przymusu] Funkcjonariusz celny jest obowiązany dokonać zwrotu środków przymusu, będących na jego wyposażeniu, w przypadkach:

1) ustania stosunku służbowego;

2) zawieszenia funkcjonariusza celnego w pełnieniu obowiązków służbowych;

3) stwierdzenia nieprzestrzegania obowiązujących zasad przechowywania środka przymusu;

4) podejrzenia użycia środka przymusu w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami;

5) na każde żądanie przełożonego.

§ 18.[Obowiązek prowadzenia ewidencji wydawania i użytkowania środków przymusu] W zakresie wydawania i użytkowania środków przymusu organy celne są obowiązane prowadzić ewidencję.

Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 22 grudnia 2004 (poz. 2874)

WZÓR INFORMACJI O ZAŁOŻENIU BLOKADY UNIERUCHAMIAJACEJ KOŁA POJAZDÓW