Na podstawie art. 34 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. Nr 63, poz. 634, z późn. zm.²⁾) zarządza się, co następuje:

§ 1.1. Użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:

1) „otwór” - miejsce czerpania wody z zasobu podziemnego z odwiertu lub samowypływu;

2) „ujęcie” - zespół urządzeń służących do eksploatacji i zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem wody podziemnej czerpanej z jednego albo więcej otworów;

3) „zasób wody podziemnej” - wodę naturalnie zgromadzoną w określonej przestrzeni podziemnej, o charakterystycznym składzie mineralnym, związanym genetycznie z warunkami geologicznymi w tej przestrzeni;

4) „charakterystyczny skład mineralny” - zestaw składników wody podziemnej, takich jak:

a) sód,

b) potas,

c) wapń,

d) magnez,

e) fluorki,

f) chlorki,

g) jodki,

h) wodorowęglany,

i) siarczany,

j) dwutlenek węgla

- których zawartość decyduje o stopniu mineralizacji lub o kwalifikacji rodzajowej wody.

2. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o „wodzie”, bez bliższego określenia, należy przez to rozumieć naturalne wody mineralne, naturalne wody źródlane, w tym wody stołowe.

§ 2.1. Wymagania organoleptyczne, fizyczne, chemiczne i mikrobiologiczne dla wód, o których mowa w § 1 ust. 2, w opakowaniach jednostkowych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia.

2. Naturalne wody mineralne i naturalne wody źródlane kwalifikuje się, uwzględniając ich charakterystyczny skład mineralny.

3. Kryteria klasyfikacji naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych określa załącznik nr 2 do rozporządzenia.

4. Jakość zdrowotna wód z ujęcia, produkowanych i wprowadzanych do obrotu naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych, w tym wód stołowych, jest określana na podstawie badań obejmujących badania wstępne, badania pełne wykonywane w związku z oceną i kwalifikacją wody, monitoring kontrolny i badania wykonywane w sytuacjach wyjątkowych - awaryjnych.

5. Wzorcowy zakres badań naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych, w tym wód stołowych, określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

6. Naturalne wody mineralne mogą być objęte fakultatywnymi badaniami farmakologicznymi i klinicznymi w celu udokumentowania właściwości fizjologicznych wody.

§ 3.1. W procesie produkcji wód w opakowaniach jednostkowych stosuje się wodę pochodzącą z udokumentowanych zasobów podziemnych o naturalnym stabilnym składzie mineralnym, izolowanych nadkładem geologicznym chroniącym zasób wody od zanieczyszczeń.

2. Woda, o której mowa w ust. 1, musi być pierwotnie czysta, nie może zawierać zanieczyszczeń chemicznych i bakterii chorobotwórczych. W 1 ml wody z ujęcia dopuszcza się ogólną liczbę bakterii wyhodowanych na pożywce agarowej w temperaturze 22°C + 2°C po 72 godzinach nieprzekraczającą 20 oraz wyhodowanych w temperaturze 36°C + 2°C po 48 godzinach nieprzekraczającą 5.

3. Badanie wody w celu sprawdzenia jej czystości, o której mowa w ust. 2, wykonuje się w ciągu 8 godzin od momentu pobrania próbki z ujęcia, którą przechowuje się w temperaturze nieprzekraczającej 4°C.

4. Woda przeznaczona do produkcji naturalnej wody mineralnej oraz naturalna woda mineralna w opakowaniu jednostkowym, oprócz spełniania wymagań określonych w ust. 1 i 2, muszą zawierać w 1 litrze co najmniej:

1) 1000 mg rozpuszczonych składników mineralnych, lub

2) 250 mg dwutlenku węgla, lub

3) jeden składnik mineralny o właściwościach odżywczych, określony w części IV załącznika nr 1 do rozporządzenia w podanym tam stężeniu.

5. Woda przeznaczona do produkcji naturalnej wody źródlanej musi spełniać warunki określone w ust. 1 i 2.

6. Naturalna woda źródlana, o której mowa w ust. 5, do której dodano określoną ilość naturalnej wody mineralnej lub określone sole mineralne, zawierające składniki określone w części IV załącznika nr 1 do rozporządzenia, z wyjątkiem jodków, w celu uzyskania wody o pożądanych właściwościach odżywczych jest wodą stołową.

§ 4.1. Wody, o których mowa w § 3 ust. 4-6, mogą być wykorzystane do produkcji i dystrybucji wody w opakowaniach jednostkowych po uprzednim dokonaniu oceny oraz kwalifikacji rodzajowej wody przez Państwowy Zakład Higieny.

2. Ocenę i kwalifikację rodzajową wody wykonuje się na podstawie:

1) danych geologicznych i hydrologicznych, określających pochodzenie i charakterystyczny skład mineralny wody z poszczególnych otworów, a także warunki ochrony otworów przed zanieczyszczeniem, określonych ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96, z późn. zm.³⁾);

2) wyników badań fizykochemicznych i badań mikrobiologicznych wody z poszczególnych otworów oraz wody przygotowanej do rozlewania w opakowania jednostkowe, wykonanych w zakresie podanym w załączniku nr 3 do rozporządzenia.

3. W przypadku wód stołowych ocenia się rodzaj i stężenie dodanych składników mineralnych.

4. Ocena i kwalifikacja rodzajowa wód, o których mowa w § 3 ust. 4-6, są ważne przez 5 lat od daty ich dokonania, jeżeli skład chemiczny wody i zawartość składników decydujących o charakterystyce i kwalifikacji rodzajowej wody nie uległy zmianie.

§ 5.1. Woda przeznaczona do produkcji naturalnej wody mineralnej lub naturalnej wody źródlanej w opakowaniu jednostkowym, o określonej nazwie handlowej, może być czerpana z określonych zasobów wody podziemnej jednym lub kilkoma otworami, stanowiącymi ujęcie.

2. Dopuszczalne odchylenia od deklarowanej przez producenta na etykiecie zawartości charakterystycznych składników mogą wynosić nie więcej niż + 20%.

3. Dopuszcza się łączenie naturalnych wód mineralnych pochodzących z różnych otworów, jeżeli woda czerpana z tych otworów spełnia te same wymagania chemicznej kwalifikacji, o których mowa w lp. 3-9 części IV załącznika nr 1 do rozporządzenia.

§ 6.1. Każdy otwór albo ujęcie, z którego czerpie się naturalną wodę mineralną i naturalną wodę źródlaną, powinny posiadać nazwę własną używaną w dokumentacji hydrologicznej, o której mowa w § 4 ust. 2 pkt 1, w ocenie i kwalifikacji rodzajowej wody oraz w dokumentacji badań laboratoryjnych.

2. Z jednego otworu albo ujęcia można produkować wody, o których mowa w ust. 1, w opakowaniu jednostkowym wyłącznie o jednej nazwie handlowej.

3. Jeżeli z otworu albo ujęcia, o których mowa w ust. 1, korzysta więcej niż jeden przedsiębiorca, wówczas każda woda w opakowaniu jednostkowym jest oznaczona taką samą nazwą handlową.

§ 7.1. Wodę z otworu albo z ujęcia doprowadza się do rozlewni wyłącznie za pomocą instalacji.

2. Ujęcie wody, a także instalacje doprowadzające wodę do rozlewania w opakowania jednostkowe muszą być zabezpieczone w sposób uniemożliwiający zanieczyszczenie wody lub zmianę jej charakterystycznego składu mineralnego.

§ 8.1. W procesie produkcji wód dopuszcza się:

1) usuwanie składników nietrwałych, takich jak związki żelaza i siarki poprzez filtrację poprzedzoną ewentualnie napowietrzaniem;

2) usuwanie związków żelaza, manganu, siarki i arsenu z niektórych wód poprzez traktowanie powietrzem wzbogaconym w ozon w ilości niezbędnej do przeprowadzenia tego zabiegu;

3) usuwanie innych niż wymienione w pkt 1 i 2 nietrwałych składników;

4) usuwanie z wody dwutlenku węgla albo jej nasycanie dwutlenkiem węgla;

5) stosowanie światła ultrafioletowego w celu zabezpieczenia pierwotnej czystości wody, w związku z napowietrzaniem, o którym mowa w pkt 1.

2. Działania, o których mowa w ust. 1, mogą być stosowane, jeżeli nie spowodują pogorszenia jakości zdrowotnej i zmian charakterystycznego składu mineralnego wody, a w przypadku naturalnej wody mineralnej zmian stężenia składników określonych w części IV załącznika nr 1 do rozporządzenia, które stanowiły podstawę do kwalifikacji rodzajowej tej wody.

3. O działaniach, o których mowa w ust. 1, producent powiadamia państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

4. Nie dopuszcza się:

1) odgazowywania wody podziemnej, która wyłącznie ze względu na naturalną zawartość dwutlenku węgla została zakwalifikowana jako naturalna woda mineralna;

2) dodawania środków bakteriostatycznych lub stosowania wszelkich innych zabiegów mogących zmienić własną mikroflorę naturalnej wody mineralnej.

§ 9.1. Rozlewnie wód lokalizuje się możliwie najbliżej ujęcia wody, w specjalnie na ten cel przeznaczonym budynku lub jego wyodrębnionej części.

2. Rozlewnię wyposaża się w instalację doprowadzającą wodę z ujęcia i ciąg technologiczny, w którym odbywa się przygotowanie wody do rozlewania w opakowania jednostkowe.

3. Woda z ujęcia może być wykorzystana również do innych celów niż określone w ust. 2, pod warunkiem rozdziału poszczególnych instalacji w hydroforni.

4. Jeżeli ciąg technologiczny produkcji wody ma być wykorzystany również do rozlewania napojów bezalkoholowych, państwowy powiatowy inspektor sanitarny określa w drodze decyzji warunki:

1) zapewnienia odpowiedniego stanu sanitarnego ciągu technologicznego;

2) dokumentowania systematycznie prowadzonej kontroli skuteczności procesów mycia i dezynfekcji ciągu technologicznego.

§ 10.1. We wszystkich pomieszczeniach rozlewni zapewnia się warunki higieniczno-sanitarne wykluczające wtórne zanieczyszczenia wody podczas:

1) gromadzenia wody w zbiorniku retencyjnym;

2) napowietrzania wody i filtracji;

3) nasycania wody dwutlenkiem węgla.

2. Materiały i wyroby mające bezpośredni kontakt z wodą spełniają wymagania określone w przepisach o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

§ 11.1. Pojemność opakowań jednostkowych naturalnych wód mineralnych, zarówno nienasyconych, jak i nasyconych dwutlenkiem węgla, a także pojemność opakowań naturalnych wód źródlanych i wód stołowych nasyconych dwutlenkiem węgla nie może przekroczyć 2 litrów.

2. Naturalne wody źródlane, w tym wody stołowe nienasycane dwutlenkiem węgla, mogą być rozlewane do opakowań jednostkowych różnego typu i pojemności, przy czym opakowania o pojemności większej niż 5 litrów należy zaopatrzyć w urządzenie dozujące wodę.

§ 12.1. Wody przywożone z zagranicy w celu wprowadzenia do obrotu w opakowaniach jednostkowych podlegają ocenie i kwalifikacji rodzajowej, o których mowa w § 4, z uwzględnieniem:

1) dokumentów wydanych przez właściwy organ kraju, z którego pochodzi dana woda;

2) aktualnych wyników badań z kraju producenta w zakresie wymagań fizykochemicznych i mikrobiologicznych.

2. Główny Inspektor Sanitarny może czasowo ograniczyć lub zawiesić obrót wodami pochodzącymi z państw członkowskich Unii Europejskiej, jeżeli wystąpi uzasadnione podejrzenie, że dana woda może spowodować zagrożenie dla zdrowia ludzi.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, Główny Inspektor Sanitarny bezzwłocznie powiadamia Komisję Europejską oraz państwa członkowskie Unii Europejskiej, podając powody podjętej decyzji.

§ 13.Przepisy:

1) § 2 ust. 5,

2) § 8 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 4 pkt 2 w zakresie stosowania światła ultrafioletowego,

3) § 12 ust. 2 i 3

- stosuje się od dnia uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej.

§ 14.Od dnia uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej wymogi określone w § 12 ust. 1 nie dotyczą wód przywożonych z krajów członkowskich Unii Europejskiej.

§ 15.Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.³⁾

Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia
z dnia 18 kwietnia 2003 r. (poz. 842)

Załącznik nr 1

WYMAGANIA ORGANOLEPTYCZNE, FIZYCZNE, CHEMICZNE I MIKROBIOLOGICZNE DLA NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH, NATURALNYCH WÓD ŹRÓDLANYCH, W TYM WÓD STOŁOWYCH W OPAKOWANIACH JEDNOSTKOWYCH

l. Wymagania organoleptyczne, fizyczne i chemiczne

* W przypadku przekroczenia podanych wartości wymagane jest ustalenie rodzaju radionuklidu oraz określenie wielkości obciążającej dawki rocznej promieniowania w stosunku do dawki dopuszczalnej - 0,1 mSv/rok.

II. Substancje niepożądane w nadmiernych stężeniach i toksyczne

Objaśnienia:

^a) dla naturalnych wód źródlanych

^b) dla naturalnych wód mineralnych i wód stołowych

^c) dla wód odżelazianych

* Termin „pestycydy" obejmuje: organiczne insektycydy, organiczne herbicydy, organiczne fungicydy, nematocydy, akarycydy, algicydy, rodentycydy, slimicydy, produkty pochodne, m. in. regulatory wzrostu oraz ich pochodne metabolity, a także produkty ich rozkładu i reakcji.

Podana wartość odnosi się do każdego pestycydu.

W przypadku aldryny, dieidryny, heptachloru i epoksyheptachloru NDS wynosi 0,03 mg/l.

** Wartość oznacza sumę stężeń wszystkich pestycydów oznaczonych ilościowo.

*** Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne: benzo(a)piren, benzo(k)fluoranten, benzo(b)fluoranten, benzo(g, h, i)perylen, indeno(1, 2, 3)-c, d piren.

III. Wymagania mikrobiologiczne

IV. Wymagania chemicznej kwalifikacji wody jako naturalnej wody mineralnej

A.

B.

* Zalicza się wyłącznie wody o mineralizacji ogólnej powyżej 500 mg/l.

Załącznik nr 2

KRYTERIA KLASYFIKACJI NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH, NATURALNYCH WÓD ŹRÓDLANYCH, W TYM WÓD STOŁOWYCH¹⁾

l. Według ogólnej zawartości rozpuszczonych składników mineralnych:

1. Woda niskozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana - woda zawierająca w 1 l poniżej 500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.

2. Woda średniozmineralizowana - naturalna woda mineralna, naturalna woda źródlana i stołowa -woda zawierająca w 1 l od 500 do 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.

3. Woda wysokozmineralizowana - naturalna woda mineralna i stołowa - woda zawierająca w 1 l powyżej 1500 mg rozpuszczonych składników mineralnych.

II. Według pochodzenia dwutlenku węgla w wodzie:

1. Wody z naturalną zawartością dwutlenku węgla.²⁾

2. Wody nasycone dwutlenkiem węgla naturalnego pochodzenia w złożu.

3. Wody nasycone dwutlenkiem węgla o jakości wymaganej dla środków spożywczych.

4. Wody odgazowane i wtórnie nasycone dwutlenkiem węgla naturalnego pochodzenia lub dwutlenkiem węgla o jakości wymaganej dla środków spożywczych.

III. Według stopnia nasycenia dwutlenkiem węgla:

1. Wody nienasycone dwutlenkiem węgla - niegazowane.

2. Wody niskonasycone dwutlenkiem węgla - do stężenia 1500 mg/l CO₂.

3. Wody średnionasycone dwutlenkiem węgla - od stężenia 1500 do 4000 mg/l CO₂.

4. Wody wysoko nasycone dwutlenkiem węgla - powyżej stężenia 4000 mg/l CO₂

Objaśnienia:

¹⁾ Klasyfikacja wód stołowych dotyczy tych wód w opakowaniach jednostkowych.

²⁾ Nie dotyczy naturalnych wód źródlanych i wód stołowych.

Załącznik nr 3

WZORCOWY ZAKRES BADAŃ NATURALNYCH WÓD MINERALNYCH, NATURALNYCH WÓD ŹRÓDLANYCH, W TYM WÓD STOŁOWYCH

Objaśnienia:

¹⁾ Badania pozwalające na wstępną charakterystykę wody z ujęcia.

²⁾ Badania niezbędne do oceny jakości wody z ujęcia, która ma być wykorzystywana do produkcji wody opakowanej oraz wody w opakowaniu jednostkowym przeznaczonej do obrotu.

³⁾ Badania kontrolne - systematyczne - wody ujmowanej oraz pobranej w krytycznych punktach kontrolnych.

⁴⁾ Badania zalecane w przypadku zmian jakości wody czerpanej z ujęcia.